Σε πολλά χωριά παραδέχονται πως το κλαρί όπου κρέμαγαν ζωοκλέφτες κλεμένο σφαχτό γιά να το γδάρουν , ξηραίνεται ,Σφαχτό δεν κάνει να σφάξει η γυναίκα με το χέρι της , γιατί το πράμα πάει θράσιο,Άμα οι γίδες είναι γκαστρωμένες , σφαχτό δικό τους δεν ψαίνουν οι γιδαραίοι γιά να φάνε !

Να τι αναφέρει ο αείμνηστος Δωριέας λαογράφος Δημ . Λουκόπουλος στις τσοπάνικες δεισιδαιμονίες , σε κείμενό του που δημοσιεύτηκε το 1930 , αξίζει να το διαβάσετε :

1



Δεν αφήνει ο τσοπάνης να χιλιάσουν τα πράματα στο κοπάδι του . Σφάζει ένα δυο , μην τύχει και πατήσουν στη χιλιάδα , και τότε χάνεται το βιό . Έτσι θέλουν να πούν . Στα παλιά τα χρόνια όμως τάφηναν και χίλιαζαν , αλλά τα ντιλάλαγαν . Έβαναν και φώνζε ένας στη μέση στο χωριό , στο μεσοχώρι που λένε , κι’ έλεγε : ο δείνας τα χίλιασε ! Έτσι έκοβαν τη βοή του κόσμου , και το βιό δεν πάθαινε τίποτα .

2

Την ημέρα τ’ Αι – Βασιλειού ταίζουν τα θηλυκά φακή . Έχουνε την ιδέα πως η φακή έχει τη δύναμη να τα κάμει να γεννούνε όλο θηλυκά . Επίσης και τον καιρό στον μαρκάλο τους δίνουν φακή , – κάνα δυό φορές – και λένε πως πετυχαίνουν το σκοπό τους . Η διαλένε τραγί με διχαλωτά λιμπά κι’ αφήνουν τη γίδα μ’ αυτό να μαρκαληθεί . Κι’ αν θέλουν να τους γεννήσουν αρσενικά , τα ταίζουν σκοτωμένο τσίτσικα . Τον τρίβουν , τον ανακατεύουν με πίτουρα και αλάτι . Τα πράματα ξεγελιόνται απ’ το πίτουρο και τον τρώνε . Είναι όμως και πολλά που δεν κοιτάνε κατά τα πίτουρα . Τους τα χουμπώνουν λοιπόν με το στανιό στο στόμα . Να τι κάνει η δεισιδαιμονία !

3

Αν ιδούν πως οι γίδες μαρκαλιόνται με νταμάρια άσογα – όχι καλή ράτσα – και πρόκειται να γεννήσουν ζαρικάτσικα , λισβά αρνάκια , τα στρίβουν . Το στρίψιμο γίνεται με τ’ αλάτι . Τα ταίζουν δηλαδή αλάτι και παραδέχονται πως ο σπόρος που πήραν πάει στα πουφ. Γιά να ξαναγκαστρωθούν , πρέπει να μαρκαληθούνε και πάλι . Διώχνουν λοιπόν τα ζαρότραγα απ’ το κοπάδι κι’ αφήνουν τα σοϊλίτικα νταμάρια μ’ αυτά να μαρκαλιόνται. Παραδέχονται επίσης πως άμα φάνε τα γκαστρωμένα χλωρόν καπνό , γυρίζουν , αν έχουν αρσενικό , αλλάζει και γίνεται θηλυκό .

4

Γιά την Αστραπή έχουν δικές τους ιδέες οι τσοπάνηδες . Είναι Αέρηδες , λένε . Πολεμάνε αναμεταξύ τους τα θερία . Γιά να ξατμίσουνε , πετάνε τον αστραπόβολο κάτω . Κι’ ο αστραπόβολος πάει σαράντα οργυιές μεσ’ τη γη , κι’ απάνω στις σαράντα θα ξανάβγει πίσω . Μόλις βγαίνει , τον κατουράει η Δαιμονική συνεργία , γιά να μην είναι χρήσιμος . Ο Δαίμονας , λένε πως πάει και τρυπώνει σε έλατο , σε πράμα , σε άνθρωπο , σε ό,τι ανασαίνει μπροστά του . Και γι’ αυτό ρίχνουνε τον αστραπόβολο οι Αέρηδες και στα πράματα , γιά να βρει και σκοτώσει το δαιμόνιο, πούναι τρυπωμένο μέσα τους . Αντίς να βαρέσει κείνο όμως , σκοτώνει τα πράματα .

5

Σφαχτό δεν κάνει να σφάξει η γυναίκα με το χέρι της , γιατί το πράμα πάει θράσιο . Επίσης άμα γυναίκα τύχει και σκοτώσει σκυλί , γάτα , ό,τι ζώο , τα καμωτά τα ρούχα δεν γένονται , αν τα πάει σε μαντάνι , σε ντριστίλα . Λειτουργιά επίσης δεν γένεται ( δεν ζυμούται ) ζυμωμένη απ’ τα χέρια της . Μαγαρίζει λοιπόν η γυναίκα από το αίμα , και γι΄αυτό φυλάγεται από τέτοια πράματα .

6

Έχουν την ιδέα οι τσοπαναραίοι , πως ο δαίμονας φυλάει τα πράματα από κάθε κακό και τ’ αυγαταίνει κιόλας , φτάνει να τα βελονιάσουν . Βελόνιασμα είναι : Σουβλερεύουν σκύλινο κόκκαλο .Το ξυούν , λιαναίνει και γίνεται ίσια με βελόνι . Τρυπούν το μπούτι του κριαριού απ’ το πίσω ποδάρι και το μπήγουν βαθειά στο κρέας , να μη φαίνεται . ‘Ύστερα παραδίνουν το νταμάρι . Λένε δηλαδή : να σε πάρει ο διάολος ! Να σου πάρει ο διάολος τον κούτουλα σ’ ! τον κόφτη σου ! την καρδάρα ! όλα όσα έχει το βλαχοκόνακο , τα παραδίνουν στο Δαίμονα .

Έρχεται ο καιρός στο μαρκάλο . Το βελονιασμένο περάει τις προβατίνες .Όλα τ’ αρνιά που γεννιόνται, βγαίνουν βελονιασμένα στο μπούτι . Έχουν δηλαδή κι’ αυτά στο μπούτι το σκυλοκοκκαλάκι , πόχει το κριάρι . Μαγαρισμένα είναι , σου λένε , τα φυλάει ο Δαίμονας .

Όλες οι αστένιες και τ’άλλα κακά τα διώχνει ο Δαίμονας , που φυλάει τα βελονιασμένα .Ένα μονάχα ελάττωμα έχουν αυτά τα πράματα , είναι το κρέας τους άνοστο .

Το παραδέχονται γιά σωστόν αυτόν τον μύθο οι τσοπαναραίοι , ώστε ένας τσοπάνης μου διηγήθηκε , πως καθώς έτρωγε ψητό κρέας , του μπήκε ανάμεσα στα δόντια το κοκκαλάκι . Από μαγαρισμένο πράμα ήταν το κρέας !

7

Οι καθ’ αυτό βλάχοι έχουν κι ένα ζακόνι . Φέρνοντας μιά καινούργια νύφη στα τσαρδιά τους , την τυφλοπανιάζουν και της λένε .

– Βλέπεις νύφη ;

– Βλέπω’ λέει .

– Του χρόνου να μην ιδείς , η λίπα να μη σου λείψει . Τα μαλλιά να μη σου λείψουνε . Το κλωτσοτύρι να μη σου λείψει .

8

Άμα οι γίδες είναι γκαστρωμένες , σφαχτό δικό τους δεν ψαίνουν οι γιδαραίοι γιά να φάνε . Έχουν την ιδέα , πως αν σφάξουν και ψήσουν , απορίχνουν τα γκαστρωμένα . Κρέας ωμό όμως δεν τόχουν σε κακό , τρώνε .

9

Κάποτε ο σκαρπιάς τσιμπάει τα πράματα εκεί που βόσκουνε . Πρίσκεται το μέρος και γιά να περάσει ο πόνος , το γητεύουνε .

Το γήτεμα :

Πέρα δώ στον αγραπδόκαμπο

τρία καρδάρια κρέμουνται,

τόνα μέλι τ’ άλλο γάλα

τ’ άλλο του σκαρπιά το αίμα .

10

Ποιός ξέρει από τι , βλέπεις καμιά φορά και πρήσκονται των πραματιών τα τσαούλια σαν απ’ ανεμικό , σαν από μπλούτισμα . Περνάει με γήτεμα :

Το ζωνό το κουτσοκέρατο,

η Κυρά η Κάλλω ,

Η Παναγιά η Δέσποινα ,

κι ο Αι Γιάννης ο Πρόδρομος .

Λέγοντας το σταυρώνει τον πόνο ο τσοπάνης και περνάει .

11

Τη λαμπάδα της Ανάστασης την πάνε αναμμένη ως το σπίτι οι τσοπάνηδες . Εκεί τη σβούνε και την κρύβουν κάπου . Είναι καλά να την ανάβουν , αν τύχει αβασκαμός σε πράμα περνάει . Κι αν δεν πήζει το γάλα , να γίνει τυρί , στάζουν μέσα και πήζει ύστερα .

12

Τη μέρα της Λαμπρής κόκκινα αυγά δεν μαλάζουν , όσοι έχουν πράματα , κι’ άσπρα ακόμα δεν κάνει να μαλάξουν . Αν τύχει και το κάμουν , τα πράματα βγάζουν γλίθρες η λιθοβόλια , κάτι σπυράκια στο κορμί τους .

13

Επίσης γάλα δεν τρώνε τη Λαμπρή οι πραματαραίοι . Λένε , πως , αν φας μυιγοχέζει στο στόμα τ’ ανθρώπου η σκουληκόμυιγα . Και τότε πρήσκεται και υποφέρεις όσο να ειπείς .

14

Παραδέχονται πως η προβατίνα έχει στην κοιλιά της άτεκνο , κάτι σαν κοκκαλάκι . Γίνεται αυτό , όντας γκαστρωμένη χωνέψει τ’ αρνί . Τοβρίσκουν λοιπόν , άμα σφάξουν το πράμα και το φυλάνε . Τρίβοντας απ’ αυτό σε λίγο νερό και πίνοντας γυναίκα , κόβει τα παιδιά , δεν ξαναγεννάει .

ΑΓΝΩΣΤΕΣ..ΛΕΞΕΙΣ .

Ζακόνι = έθιμο

Λίπα = Λίπος γουρουνιού .

Τσαούλια = σαγόνια .

1956 Κ.Χούμα

15

Την Πρωτομαγιά γυναίκες αναποδες κάνουν στραπάτσες . Παίρνουν μιά τσαντήλα , πάνε μπροστά απο κει που βόσκουν τα πράματα , σφογγίζουνε τα χορτάρια , τους παίρνουν τη δροσιά και δεν προκόβουν .

16

Σε πολλά χωριά παραδέχονται πως το κλαρί όπου κρέμαγαν ζωοκλέφτες κλεμένο σφαχτό γιά να το γδάρουν , ξηραίνεται .

17

Όταν αρχίσει ο γέννος , καλό είναι να μην πρωτογεννηθεί λάγιο αρνί . Πολλές δυσκολίες γίνονται τότε στο κοπάδι .

18

Την Πρωτομαγιά τα κορίτσια απ’ τ’ Άγραφα πάνε στη βρύση νύχτα , την αλείφουν με βούτυρο . Παίρνουν νερό και το φέρνουν στο σπίτι . Μ’ αυτό βρέχουν τις καρδάρες μ τα μποτινέλια , ( όπως λένε τις βούρσες ) , και τα πράματα στο μαντρί . Αλλά τα κορίτσια που κάνουν τέτοιο πρ’άμα , πρέπει να είναι μικρά , να μην έχουν διαβολιές μέσα τους .

19

Τ’ Αι – Βασιλειού το πρωί ο αφέντης των πραματιών έρχεται στο μαντρί . Φέρνει τη βασιλόκλουρα του πιστικού η τ’ μεσιακάρη .Αυτή γιά το γούρι έχει ένα αυγό μπηγμένο στη μέση και κάτι νόμισμα . Επίσης σπάζει ένα ρόιδο στην πόρτα απ’ το μαντρί πετώντας το με δύναμη. Τόχει γιά καλό .

20

Όταν θα πρωτοβάλουν τα γαλάρια στο γαλαρομάντρι , βάνουν τσεκούρι στην πόρτα γιά ν’ αδρακελήσουν τα πρόβατα και στεριωθούνε .

21

Από κρέας μαρμάρας προβατίνας η γίδας δεν κάνει να τρώνε τα κορίτσια γιατί τον καιρό που θα παντρευτούν , θα μείνουν άτεκνα .

22

Καλό είναι , λεν οι τσοπάνηδες , άμα τ’ αρνιά γεννιόνταν ν’υχτα . Γιά τα κατσίκια παραδέχονται το αντίθευο , γούρικο είναι να γεννιώνται τη μέρα .

23

Ταίζουν τα πράματα ψάρι , πέστροφα , γιατί έχουν την ιδέα , πως δε θα στέκονται τότε να τα ζυγώσει ξένος , και να τα κλέψει .

24

Παραδέχονται πως η προβατίνα έχει στη σφαζιά της ένα κοκκαλάκι . Στο σφάξιμο το βρίσκουν όσοι ξέρουν την αξία του το παίρνουν και το σέρνουν πάνω τους . Αυτό τους κάνει να αγαπιόνται απ’ τον κόσμο , λένε .

25

Αν ιδεί κακό μάτι κριάρι να μαρκαλάει προβατίνα , λένε πως σταματάει η ορμή του , κακό πράμα γιά τον τσοπάνη .

26

Παχουλό κι’ όμορφο αρνί η κατσίκι , αν ιδεί κακό μάτι , την ώρα που [παίζει , σκιάζει , πάει στον τόπο . » Του την έδωκε με το μονόβολο ο κιαρατάς η η στρίγγλα ( αν είναι γυναίκα ) ! «, λέει ο τσοπάνης .

27

Την Πρωτομαγιά βγάνοντας τα πράγματα απ’ τα μαντριά οι τσοπαναραίοι τα χτυπούν με φύλλα καρυδιάς , γιά να φέρουν πολύ γάλα .

28

Τα Φώτα αγιάζουν τα πράματα μ’ αγιασμό απ’ την εκκλησιά φερμένον .

29

Όταν σημαδεύουν τα πράματα στ’ αυτιά γιά να γνωρίζονται , παίρνουν τ’ αποκόματα και τα ρίχνουν όπου τρέχει νερό ( βρύση , ρέμα ) και λένε : όπως τρέχει το νερό , να τρέχουν και τα πράματα .

30

Όταν αρχίσει ο μαρκάλος γιά να μην κοπεί πρέπει να πράματα ν’ ακολουθούν το ίσιο σύρμα ( διεύθυνση ) στη βοσκή .

31

Την ημέρα της Ανάληψης ταίζουν τα πράματα αλάτι . Το ξετάζουν .

32

Άν ιδούν οι τσοπάνηδες μικρά παιδιά τους , πως ξεχωρίζουν τη σπρούχνη ( ανθρακιά ) , και κάνει το καθένα δική του φωτιά , τόχουν γιά κακό . Κόβονται τα μπουλούκια , ξεχωρίζουν και δεν συμμαζεύονται , σου λένε .

33

Νύχτα δε δανείζουν οι τσοπάνηδες αλάτι . Είναι κακό γιά τα πράματα το δάνεισμα , αυτό παραδέχονται .

34

Την ημέρα των Χριστουγέννων γυρίζοντας απ’ την εκκλησιά οι τσοπάνηδες στ΄Άγραφα , παίρνουν μιά μπάτσα η κλωνάρι από κέδρο η πουρνάρι και τα βάζουν στη φωτιά . Ανάβουν και τριτσοβολούν . Τότε λένε : » Όπως πηδάει το κλαρί να πηδάνε τ’ αρνάκια και τα κατσίκια » .

35

Αν τύχει και ψοφήσει πράμα γύρω στο μαντρί η κοντά στη στρούγκα , λένε , πως κάνει να το φάνε , εννοείται βέβαια πως πρέπει να προφτάσουν να το σφάξουν , γιά να μην πάει θράσιο . Το γδέρνουν λοιπόν και μαγερεύουν το κρέας του. Δεν κάνει να φάνε από κείνα που ψοφάνε μακρυά απ’ τα κατοικειά . Αυτά τα πετάνε .

( Το κείμενο έχει μεταφερθεί όπως ακριβώς ήταν γραμμένο απ’ τον συγγραφέα , πολυτονικό κλπ )

πηγη lidoriki.com/