Ο αείμνηστος Γιώργος Ρίζος από την Κλέπα και το σπουδαίο φωτογραφικό αρχείο του!

Ένας μεγάλος φωτογράφος από την Κλεπά της Ορεινής Ναυπακτίας πού άφησε παρακαταθήκη ένα ανεκτίμητο έργο, έναν θησαυρό που το μεγαλύτερο μέρος του εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη.

Της Ελένης Τζουνοπούλου*

Ο Γιώργος Ρίζος γεννήθηκε το Μάη του 1938 στην Κλεπά Ορεινής Ναυπακτίας. Μεγάλωσε στο Αγρίνιο όπου τελείωσε το Δημοτικό σχολείο και τέσσερα χρόνια από το τότε εξατάξιο Γυμνάσιο.

Το 1954 ακολούθησε στην Αθήνα τον μεγαλύτερο αδελφό του Δημήτρη, ο οποίος εργαζόταν ως φωτογράφος αρχαιοτήτων και μυήθηκε στα μυστικά της φωτογραφίας.

Συνεργάστηκε με επιφανείς αρχαιολόγους όπως το ζεύγος Καρούζου, τον Μηλιάδη, τον Χατζιδάκι, τον Πλάτωνα, τον Ρωμαίο και άλλους. Φωτογράφισε εκθέματα των μεγαλύτερων μουσείων της Ελλάδας διατηρώντας επαγγελματική έδρα στα Εξάρχεια και στο Χαλάνδρι.

Το 1966 επέστρεψε στο Αγρίνιο όπου με την προτροπή του Θωμά Μποκόρου, του Θανάση Παλιούρα και του Σωτήρη Κίσσα, φωτογράφησε τα μνημεία της Αιτωλοακαρνανίας και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Αρχαιολογικής εταιρείας Αγρινίου.

Το 1986 συνεργάστηκε με την Ιταλίδα επιγραφολόγο Claudia Antonetti και πέτυχε να διασώσει φωτογραφικά πολλά μνημεία του νομού μέσω αντίστοιχων εκδόσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Το 1995 το μουσείο Μπενάκη αγόρασε τμήμα του φωτογραφικού αρχείου του με θέμα την Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία.

Πέθανε το 2008 στα εβδομήντα του χρόνια αφήνοντας πίσω του μια πλούσια φωτογραφική συλλογή με το μεγαλύτερό της μέρος αδημοσίευτο ακόμη, με την επιθυμία να συντηρηθεί και να προβληθεί ως πολιτιστική παρακαταθήκη.

ΣΤΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ του Μουσείου Μπενάκη βρίσκεται ένα μεγάλο τµήµα της παραγωγής του Αγρινιώτη φωτογράφου Γεωργίου Ρίζου (1938-2008), το οποίο αποκτήθηκε από το Μουσείο σταδιακά τη δεκαετία του 1970 και τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Σε συνδυασμό µε µια φωτογραφική συλλογή του που βρίσκεται στο Αγρίνιο συγκροτεί µια σηµαντική ενότητα, η οποία έως τώρα δεν έτυχε της δέουσας προσοχής, δεδομένου ότι αποτελεί σημαντική πηγή για τα µνηµεία της Αιτωλοα-καρνανίας που αποτυπώθηκαν από τον φωτογράφο.Ο εξαιρετικά παραγωγικός Ρίζος είχε ανοίξει φωτο- γραφείο στο Αγρίνιο, στην οδό Παπαστράτου 57. Το 1968, µε προτροπή του τότε Προέδρου και µελλοντικού ιδρυτή της Ιστορικής Αρχαιολογικής Εταιρείας ∆υτικής Στερεάς Ελλάδας (εφεξής: ΙΑΕ∆ΣΕ), Θωµά Μποκόρου, ξεκίνησε να φωτογραφίζει τα µνηµεία της περιοχής για τα Αρχεία της Εταιρείας. Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα όµως δεν σταµάτησε εκεί· στον ελεύθερο χρόνο του απαθανάτιζε διάφορα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου του, όπως συναυλίες και συγκεντρώσεις µεγάλων πολιτικών προσώπων.

Η ΙΑΕ∆ΣΕ ιδρύθηκε το 1974 µε έδρα το Αγρίνιο µε σκοπό τη διάσωση, τη μελέτη και την προβολή του πλούσιου ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού αποθέματος της ∆υτικής Στερεάς Ελλάδας. Οι δραστηριότητες της Εταιρείας περιλαμβάνουν την οργάνωση ιστορικών και αρχαιολογικών συνεδρίων,εκπαιδευτικών επισκέψεων, µε σκοπό την άµεση επαφή της τοπικής κοινωνίας µε τις ιστορικές πηγές του τόπου, αλλά και την έκδοση βιβλίων και καρτών µε µνημεία της περιοχής, όπως επίσης και την αποτύπωση των μνημείων αυτών µε τη δημιουργία ενός φωτογραφικού αρχείου. Έτσι λοιπόν γύρω στο 1968 ο Θωμάς Μποκόρος προέτρεψε τον Ρίζο να αποτυπώσει στον φακό τις περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας. Αποτέλεσμα αυτής της συστηματικής φωτογράφησης ήταν η δημιουργία ενός αρκετά σημαντικού φωτογραφικού συνόλου των αρχαιολογικών, βυζαντινών και νεότερων µνηµείων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας.
Στη βιβλιοθήκη της ΙΑΕ∆ΣΕ φυλάσσονται 372 φωτογραφίες, ενώ στα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείο Μπενάκη 1.984 ασπρόμαυρα αρνητικά, τα οποία έχουν ψηφιοποιηθεί τα τελευταία χρόνια.



1957, Mυρτιά: Ο ναός έχεις παραμορφωθεί από την υπερβολική χρήση ασβέστη

Το ψηφιοποιηµένο αρχείο στο Μουσείο Μπενάκη περιλαµβάνει στην πλειονότητά του φωτογραφίες βυζαντινών µνημείων και ένα πολύ µικρό αριθµό νεότερων μνημείων, όπως γεφύρια και κρήνες. Η επικράτηση των βυζαντινών θεμάτων οφείλεται στην πολιτική των πρώτων χρόνων ίδρυσης των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη να συγκεντρώνει, σχεδόν αποκλειστικά, φωτογραφίες σχετικά µε τα βυζαντινά µνηµεία του ελλαδικού χώρου. Η έρευνα στο Μουσείο προέκυψε από τη μελέτη του αντίστοιχου υλικού στην ΙΑΕ∆ΣΕ , προκειµένου να καταγραφεί το αρχείο του Ρίζου στην Εταιρεία. Έτσι έγινε σύγκριση και προσπάθεια ταύτισης ανάμεσα στο ψηφιοποιημένο αρχείο του Μουσείου και στο ήδη γνωστό αρχειακό υλικό που διατηρούσε η ΙΑΕ∆ΣΕ.

∆ιαπιστώθηκε ότι στα Αρχεία του Μουσείου οι φωτογραφίες του Ρίζου τραβήχτηκαν το διάστημα ανάµεσα στο 1957 και το 1982, πρόκειται δηλαδή για ένα υλικό µέρος του οποίου είναι προγενέστερο της ίδρυσης της ΙΑΕ∆ΣΕ. Επιπλέον, ο Ρίζος φωτογράφισε παλιές καρτ ποστάλ µε µνημεία της Αιτωλοακαρνανίας οι οποίες χρονολογούνται το 1923, αρκετές από αυτές µε χειρόγραφες σημειώσεις. Από την άλλη πλευρά, στους χώρους της βιβλιοθήκης της ΙΑΕ∆ΣΕ φιλοξενούνται σε αρκετά καλές συνθήκες όμοιες αλλά εκτυπωμένες ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες των μνημείων της Αιτωλοακαρνανίας, διαφόρων μεγεθών, τοποθετημένες ως επί το πλείστον σε κόντρα πλακέ επιφάνειες. Μέρος του αρχείου αυτού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφενός γιατί έχει επιλεγεί να διακοσμεί τους χώρους της Εταιρείας, αφετέρου διότι χρησίμευσε σε φωτογραφικές εκθέσεις σχετικές µε την ιστορία και την αρχαιολογία της ευρύτερης περιοχής.Συνολικά πρόκειται για ένα αρχείο 372 µονάδων.



1957 – Ο βοσκός της Μυρτιάς πελεκάει στεφανοκούδουνο

Συγκεκριμένα: 183 φωτογραφίες απεικονίζουν µνημεία και χώρους των αρχαιοτήτων της Αιτωλοακαρνανίας, όπως το Θέρµο, την Καλυδώνα, την Πλευρώνα και Οινιάδες.
163 φωτογραφίες απεικονίζουν βυζαντινά και µεταβυζαντινά µνημεία, όπως την Παναξιώτισσα Γαυρολίµνης, την Αγία Ελεούσα, τον Άγιο Νικόλαο Κρεµαστό, τη Μονή Λιγοβιτσίου και τη Μονή Ρόµβης.

Μόλις 26 φωτογραφίες, τέλος, απεικονίζουν νεότερα µνηµεία, όπως το Κάστρο Αντιρρίου και την Οικία Τρι-κούπη στο Μεσολόγγι. Το αρχείο αυτό καταγράφηκε, κατηγοριοποιήθηκε σε ενότητες ανάλογα µε το θέµα της και τις πέντε διαφορε-τικές διαστάσεις των φωτογραφιών [α) 0,29 µ. x 0,23 µ., β) 0,39 µ. x 0,29 µ., γ) 0,49µ. x 0,53µ., δ) 0,50 µ. x 0,40 µ.]. Για την ολοκληρωµένη καταγραφή και ταξινόµηση του υλικού έγινε και η διάκριση των εικονιστικών θεμάτων ανάλογα και µε τη γεωγραφική τους θέση στον νοµό. Αυ-τό που εκκρεµεί, τέλος, είναι η συνολική του ψηφιοποίηση, ώστε να είναι ευκολότερα προσβάσιµο στον ερευνητή και το ενδιαφερόµενο κοινό. Με δεδοµένη τη σηµασία των αρχείων για την έρευ- να, τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, σε συνδυασµό µε το φωτογραφικό αρχείο της ΙΑΕ∆ΣΕ,παρουσιάζουν τα µνηµεία της Αιτωλοακαρνανίας διαχρο- νικά, και µάλιστα σε µια κατάσταση η οποία στις περισ-σότερες περιπτώσεις έχει αλλοιωθεί µε την πάροδο των χρόνων. Πρόκειται επομένως για μια σηµαντική εικαστική µαρτυρία.

Η δηµοσιοποίηση του παρόντος αρχείου συνολικά µε την παράλληλη ψηφιοποίηση του συµβάλλει ουσιαστικά στην αξιοποίηση του πολιτισµικού πλούτου της Αιτωλοακαρνανίας, περιοχής η οποία παραµένει αναµφίβολα µία από τις πλέον πολυµορφικές σε ό,τι αφορά το πολιτισµικό απόθεµα και τον ελληνικό φυσικό πλούτο.

Το φωτογραφικό άλμπουμ του Γιώργου Ρίζου που εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Η παρούσα µελέτη αποτελεί τη σύνοψη της πτυχιακής µου εργασίας µε θέµα το φωτογραφικό αρχείο της ΙΑΕ∆ΣΕ, η οποία υποβλήθηκε στο Τµήµα ∆ιαχείρισης Πολιτισµικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών του Πανεπιστηµίου ∆υτικής Ελλάδας υπό την επίβλεψη του επίκουρου καθηγητή ∆ηµήτρη ∆αµάσκου, τον οποίο και ευχαριστώ για την όλη βο-ήθεια.

Ευχαριστώ επίσης την επιµελήτρια των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη κα Γεωργία Ιµσιρίδου για την προθυμία της στην έρευνά µου στο Μουσείο.

1. Βλ. τα δηµοσιευµένα πρακτικά δύο Συνεδρίων:
Α´ Αρχαιο- λογικό και Ιστορικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο, 21- 22-23 Οκτωβρίου 1988
(Αγρίνιο 1991), και
Β´ ∆ιεθνές Ιστορικό και Αρχαιολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο, 29-31 Μαρτίου 2002
(Αγρίνιο 2004). 2. Για τα βυζαντινά µνηµεία βλ. Α. Παλιούρας,
Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία
(Αθήνα 1985)

* Απόφοιτος Τµήµατος Διαχείρισης Πολιτισµικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών Πανεπιστήµιο Δυτικής Ελλάδας – etzounopoulou@yahoo.gr

Πηγή: e-nafpaktia.gr

Το είδαμε εδω