Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα των άρθρων -Τα δημοσιεύματα στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν τους συγγραφείς.

Αυγούστου 01, 2021

Ενας παράξενος καραβανάς επαναστάτης

Γιώργος Τσιάρας

Μια ρομαντική αλλά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που ανέπτυξε μια πολύ ιδιαίτερη σχέση με τον πορτογαλικό λαό, έφυγε από τη ζωή αυτές

τις μέρες, αφήνοντας πίσω μία πολύ... μπερδεμένη υστεροφημία.

Λίγοι άνθρωποι αγαπήθηκαν αλλά και μισήθηκαν από τους Πορτογάλους όσο ο Οτέλο ντε Καρβάλιο, ο χαρισματικός αλλά και γεμάτος αντιφάσεις επικεφαλής της πορτογαλικής «Επανάστασης των Γαριφάλων», που οδήγησε στην ανατροπή της μακροβιότερης ευρωπαϊκής δικτατορίας του 20ού αιώνα. O Oθέλλος της ιστορίας μας, λοιπόν, γεννήθηκε το 1936 στη Μοζαμβίκη, τότε αποικία της φθίνουσας πορτογαλικής αυτοκρατορίας. Στα 19 του γράφτηκε στη Στρατιωτική Ακαδημία της Λισαβόνας και, σχεδόν αμέσως μετά την αποφοίτησή του -που συνέπεσε με τον γάμο του με τη συμμαθήτριά του Μαρία Ντίνα, με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά-, στάλθηκε από τη φασίζουσα δικτατορία του Σαλαζάρ στις μακρινές αφρικανικές αποικίες, που αγωνίζονταν να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους.

Πρώτα στην Ανγκόλα και μετά στη Γουινέα, ο νεαρός αξιωματικός πέρασε μια γεμάτη δεκαετία, πολεμώντας ενάντια στα απελευθερωτικά κινήματα: μάλιστα, στη Γουινέα, λοχαγός πια, ανέλαβε μια εκστρατεία προπαγάνδας προκειμένου να κρατήσει τους ντόπιους στον «ζυγό» της μακρινής μητρόπολης. Και, όταν το 1970 ο Αντόνιο Σαλαζάρ, ο εκσυγχρονιστής «πρωθυπουργός» - δικτάτορας της Πορτογαλίας πέθανε ύστερα από 36 χρόνια στην εξουσία, πολλοί μάρτυρες τον είδαν να κλαίει πάνω από το φέρετρό του...




Ομως, με έναν παράξενο τρόπο, η ζωή στις αποικίες και τα μαχητικά απελευθερωτικά κινήματα που κλήθηκε να καταπνίξει αλλάξαν για πάντα αυτόν τον αποικιοκράτη γαλονά, μετατρέποντάς τον σε κομμουνιστή επαναστάτη. Μαζί με άλλους νεαρούς ομοϊδεάτες του αξιωματικούς, σε μια πορεία που θυμίζει τα αντίστοιχα κινήματα του Νάσερ ή του Καντάφι, μπήκαν στο μυστικό Κίνημα Ενόπλων Δυνάμεων (Movimento das Forças Armadas - MFA). Σύντομα, ο «Οσκαρ», όπως ήταν το συνωμοτικό όνομά του, είχε έτοιμο το σχέδιο για το στρατιωτικό κίνημα που τα χαράματα της 25ης Απρίλη του ‘74 έριξε την «κυβέρνηση»-χούντα του διαδόχου του Σαλαζάρ, Μαρσέλο Καετάνο.

Την είπαν «Επανάσταση των Γαριφάλων», γιατί έγινε κάτι που ούτε οι ίδιοι οι συνωμότες δεν περίμεναν: μυριάδες ενθουσιασμένοι πολίτες βγήκαν αυθόρμητα στους δρόμους για να υποστηρίξουν το κίνημα, προσφέροντας λουλούδια στους φαντάρους. Οι μη μυημένες στο κίνημα στρατιωτικές μονάδες δεν πρόβαλαν αντίσταση, πολλές ούτε καν βγήκαν από τους στρατώνες τους, και μόνο κάποιοι φασίστες της μυστικής αστυνομίας Pide άνοιξαν πυρ στο πλήθος, σκοτώνοντας τέσσερις διαδηλωτές. Και ο άγνωστος Οτέλο έγινε μέσα σε μια μέρα λαϊκός ήρωας, το πρόσωπο της ελπίδας και της αλλαγής.

Στην αρχή, όλα πήγαν καλά: η προσωρινή κυβέρνηση των στρατιωτικών, στην ουσία μια αριστερή «χούντα» με επικεφαλής τον (ταξίαρχο πλέον) ντε Καρβάλιο, τερμάτισε και επίσημα τους αποικιακούς πολέμους και ξεκίνησε τη μετάβαση προς την κοινοβουλευτική δημοκρατία, με μια σειρά από φιλολαϊκές πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Ομως, γρήγορα άρχισαν οι τριβές ανάμεσα στις διάφορες πτέρυγες της MFA, με τον Οτέλο να αποτρέπει μια πρώτη απόπειρα πραξικοπήματος από τον δεξιό στρατηγό Σπινόλα. Νικητής, τον Μάιο του 1975, τέθηκε επικεφαλής του τριμελούς «διευθυντηρίου», του Directório, συναντήθηκε με τον Φιντέλ Κάστρο στην Αβάνα και ουσιαστικά υποστήριξε την κουβανική αντιαποικιακή «επέμβαση» στην Ανγκόλα, σε μια ιστορική συνάντηση που κατατρόμαξε ΗΠΑ και Ευρώπη.

Καθώς, όμως, το περίφημο «Μακρύ, Καυτό Καλοκαίρι» του 1975 έφτασε στο τέλος του, ο Οτέλο συναισθάνθηκε πως οι πιο συντηρητικοί αντίπαλοί του είχαν πάρει το πάνω χέρι, τα είχαν βρει με τους ξένους και την οικονομική ελίτ και σύντομα θα τον έβγαζαν από τη μέση. Για να τους προλάβει, σχεδίασε ένα ακόμη πραξικόπημα, ακροαριστερό αυτή τη φορά, που διενεργήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1975, αλλά απέτυχε παταγωδώς, με αποτέλεσμα ο ντε Καρβάλιο να φυλακιστεί για τρεις μήνες και την εξουσία να αναλάβει ο «μετριοπαθής» Αντόνιο Εάνες. Η δημοφιλία του ανάγκασε τους εχθρούς του να τον ελευθερώσουν και, το 1976, στις πρώτες ελεύθερες προεδρικές εκλογές, αντιμετώπισε τον Εάνες στην κάλπη με μια αμιγώς σοσιαλιστική πλατφόρμα, υποστηριζόμενος πρωτίστως από την εργατική τάξη. Αλλά ήταν αργά, η Ιστορία τον είχε προσπεράσει: βγήκε δεύτερος, με 16,46%. Κι όταν ξαναπροσπάθησε, τέσσερα χρόνια αργότερα, πήρε μόλις το 1,4% της λαϊκής ψήφου.

Αν και τυπικά είχε επιστρέψει στον στρατό, το 1984 συλλαμβάνεται ως ο κρυφός εμπνευστής και ηγέτης της βίαιης ακροαριστερής οργάνωσης «Forças Populares 25 de Abril», ένα είδος πορτογαλικών «Ερυθρών Ταξιαρχιών» που πραγματοποίησε σειρά ένοπλων επιθέσεων ενάντια σε πολιτικούς, επιχειρηματίες αλλά και βάσεις του ΝΑΤΟ. Πολλοί -ανάμεσά τους και ο Μιτεράν- μίλησαν τότε για σκευωρία, αλλά σε κάθε περίπτωση καταδικάστηκε σε δεκαπέντε χρόνια φυλακή, εκ των οποίων τελικά εξέτισε τα πέντε. Ο ίδιος δήλωνε πάντα αθώος και καταδίκαζε τη βία, όμως είχε παραδεχθεί πως ήταν ο εμπνευστής ενός «συνολικού σχεδίου» για την κατάληψη της εξουσίας από τους εργάτες...

Πίσω από τα κάγκελα γνώρισε, πάντως, τον δεύτερο μεγάλο έρωτα της ζωής του, την κατά 18 χρόνια μικρότερή του πρώην σωφρονιστική υπάλληλο Μαρία Φιλομένα Μοράις, με την οποία ξεκίνησε μια θυελλώδη τριγωνική σχέση, αφού ποτέ δεν σταμάτησε να αγαπά τη σύζυγό του Μαρία Ντίνα Αλάμπρε: όπως παραδέχτηκε αργότερα, ζούσε από τη Δευτέρα ώς τη Πέμπτη με τη Φιλομένα, και τα Παρασκευο-σαββατοκύριακα με την Ντίνα, χωρίς να το κρύβει και με τη συναίνεση των δύο γυναικών...

Μετά τη αποφυλάκισή του, το 1989, το πολιτικό άστρο του ντε Καρβάλιο άρχισε να δύει. Παρέμεινε βέβαια ενεργός στο κόμμα του, τη Δύναμη Λαϊκής Ενότητας, αλλά και ίνδαλμα, ένας ζωντανός θρύλος για την πορτογαλική Αριστερά: αλλά και η προσωποποίηση του «κόκκινου διάβολου» για τη Δεξιά, που τον έβλεπε πάντα σαν έναν τρομοκράτη, σαν έναν Πορτογάλο Φιντέλ. Η τελευταία του πολιτική αναλαμπή ήταν στη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 2011, όταν είπε με πικρία πως, εάν ήξερε πως η χώρα του θα παρέμενε τόσο φτωχή και άνιση ως κοινωνία, δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ την επανάσταση που έμεινε στη μέση...
Γιατί τον επιλέξαμε

Ο ντε Καρβάλιο άφησε πριν από λίγες μέρες την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 84 ετών, και μας δίνει έτσι την ευκαιρία να του αφιερώσουμε έναν λίγο πιο ισορροπημένο «επικήδειο», σε σχέση με τις ασπρόμαυρες μανιχαϊστικές προσεγγίσεις που είδαμε στον ελληνικό και διεθνή Τύπο και οι οποίες εστίαζαν σχεδόν αποκλειστικά σε ένα ουσιαστικά επεισόδιο της ταραχώδους ζωής του, το αναίμακτο στρατιωτικό «κίνημα των λοχαγών» της 25ης Απριλίου του 1974.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου