Ο Ψαλιδοχέρης: Όσα δεν ξέρατε για το goth αριστούργημα του Tim Burton

Σαν σήμερα πριν από 31 χρόνια, έκανε πρεμιέρα ο εμβληματικός «Ψαλιδοχέρης» και εμείς εξερευνούμε τις -όχι και τόσο

γνωστές- πτυχές του goth παραμυθιού του Burton.

 Ένα από τα λίγα αυθεντικά παραμύθια που βγήκαν από το Χόλυγουντ, με συμβολική προσέγγιση και αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, ο Ψαλιδοχέρης του Tim Burton έχει χαράξει τη δική του αισθητική και έχει μείνει ως ορόσημο για τη Χολυγουντιανή παραγωγή.

Όλοι έχουμε ακούσει την ιστορία. Ο Έντουαρντ -δημιούργημα ενός εφευρέτη, που δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί, καθώς εκείνος πέθανε- βρίσκεται ξαφνικά ανάμεσα σε ανθρώπους και προσπαθεί να ενταχθεί στη μικρή τους κοινωνία παρά τη διαφορετικότητά του -τα ψαλίδια που έχει στη θέση των χεριών του. Ποια είναι, όμως, τα πράγματα που δεν ξέρουμε για την αγαπημένη ταινία;

Έντουαρντ ή Burton;

Ο Ψαλιδοχέρης, σχέδιο του Tim Burton

Παρόλο που ο Burton είχε τη βασική ιδέα για τον Ψαλιδοχέρη, ένας σεναριογράφος για το κείμενο της ταινίας εξακολουθούσε να είναι απαραίτητος. Έχοντας διαβάσει το βιβλίο της, First Born, ο σκηνοθέτης προσέγγισε την Caroline Thompson. «Μου είπε για έναν χαρακτήρα που είχε ψαλίδια αντί για χέρια και του είπα: Σταμάτα εδώ. Ξέρω ακριβώς τι να κάνω με αυτό» θυμάται η εκείνη.


Ο Έντουαρντ, γύρω από τον οποίο ξετυλίγεται η ιστορία, έχει από πολλούς παραλληλιστεί με τον ίδιο τον Tim Burton. Ένας χαρακτήρας κλειστός, διαφορετικός, που δυσκολεύεται να συνδεθεί με τους γύρω του και να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο. Μάλιστα, το παρουσιαστικό του είναι εμπνευσμένο από μία εφηβική ζωγραφιά του σκηνοθέτη, ενώ για τη δημιουργία του κοστουμιού του χρησιμοποιήθηκαν ανακυκλωμένα αντικείμενα του Burton.

«Είναι βασισμένος στον Tim, ο οποίος τότε ήταν κυρίως ένα άτομο που δεν μιλούσε. Οπότε επικοινωνούσαμε, λίγο πολύ, κουνώντας τα χέρια μας ο ένας στον άλλον», ανέφερε κάποτε η ίδια η Thompson. «Νομίζω πως όλοι αισθάνονται σαν τον Έντουαρντ μερικές φορές -σαν να μην ανήκουν κάπου».

Και η Victoria Thomas, casting director της ταινίας, φάνηκε να συμφωνεί. «Όλοι θα μπορούσαμε να είμαστε μία εκδοχή του Έντουαρντ. Ξέρεις, να είσαι το μόνο «αυτό» σε μία θάλασσα γεμάτη «εκείνα». Η ιδέα ότι δεν μπορείς να αγγίξεις τους ανθρώπους χωρίς να τους πληγώσεις; Νομίζω πως αυτή ήταν μεγάλη (σαν κεντρική ιδέα). Ο Tim μιλούσε πολύ για αυτό. Δεν ξέρω, μπορείτε να τον καταλάβετε;» είχε πει.

Ο Ψαλιδοχέρης: Ένα παραμύθι για την διαφορετικότητα

Η αδυναμία του Έντουαρντ να συνδεθεί με τον κόσμο γύρω του έγκειται, κυρίως, στη διαφορετικότητά του, τα ψαλίδια που έχει αντί για χέρια. Η σημασία του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού ξεφεύγει από τις προφανείς πρακτικές δυσκολίες που δημιουργεί και αποκτά μία συμβολική διάσταση που εντείνει την τραγικότητα της κατάστασης του χαρακτήρα.

Μέσα από την αφή οι άνθρωποι γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται τον κόσμο, επικοινωνούν μεταξύ τους, εκφράζουν συναισθήματα. Δεν είναι τυχαίο που τα χέρια θεωρούνται το δεύτερο πιο σημαντικό μέσο έκφρασης μετά από το πρόσωπο. Ο Έντουαρντ απέχει από όλα αυτά. Έτσι, μοιάζει να μη μπορεί πλήρως να καταλάβει τον κόσμο, ούτε και να γίνει κατανοητός και αποδεκτός από αυτόν.


Αποκορύφωμα αυτής της κατάστασης είναι η αδυναμία του να αγκαλιάσει την Κιμ, όταν εκείνη του το ζητάει, σε μία από τις πιο διάσημες σκηνές του Χόλυγουντ, να την «κρατήσει» και εκείνος της απαντά ότι δεν μπορεί. Παρά την πρακτική του δυσκολία, ωστόσο, που εδώ φαίνεται ξεκάθαρα, η σύνδεση με την Κιμ δεν εμποδίζεται από τη διαφορετικότητά του. Εκείνη βλέπει πέρα από όλα αυτά που τον καθιστούν «διαφορετικό» και «ξένο» και αποδεικνύει πως οι διαφορές τους δεν είναι παρά επιφανειακές.

Johnny Depp – Tim Burton: Η αφορμή για την αρχή μίας δυνατής σχέσης

Ο Ψαλιδοχέρης: Johnny Depp και Tim Burton

Μπορεί στο μυαλό μας ο ρόλος του Έντουαρντ -ένας ρόλος τόσο συμβολικός, όσο και ανθρώπινος- να ταυτίζεται, πλέον, ολοκληρωτικά με την εσωτερική ερμηνεία του Johnny Depp, στην αρχή, όμως, ο Burton είχε αρκετές σκέψεις για τη διανομή.


Μερικά από τα ονόματα που είχαν ακουστεί είναι εκείνα των Jim Carrey, Robert Downey Jr. και Tom Hanks. Ανάμεσα στις επιλογές βρισκόταν και ο Michael Jackson, παρά την έλλειψη υποκριτικής εμπειρίας. Εκείνος, όμως, που έφτασε πιο κοντά από όλους, στο να ερμηνεύσει τον Έντουαρντ, ήταν ο Tom Cruise.

Η συγκεκριμένη σκέψη, ωστόσο, κατέρρευσε, όταν ο Cruise, σε μία συνάντηση με τους δημιουργούς της ταινίας -Burton και Thompson- άρχισε να κάνει ερωτήσεις, όπως για τον τρόπο με τον οποίο ο Έντουαρντ πήγαινε στην τουαλέτα. Ερωτήσεις που δεν ταίριαζαν στον εν λόγω χαρακτήρα. Η «κυριολεκτική» και πεζή προσέγγισή του Cruise ήταν αντίθετη στη συμβολική χροιά της ταινίας και έτσι η συνεργασία δεν προχώρησε.

Ο Depp ήταν πρόταση της Winona Ryder, η οποία αποτέλεσε και αποκλειστική επιλογή του Burton για την ταινία -στον ρόλο της Κιμ. Εκείνη την περίοδο διατηρούσε σχέση με τον ηθοποιό. «Η Winona επέμεινε για τον Johnny. Δεν ήξερα ποιος είναι. […] Ήταν ένα είδωλο της νεολαίας και έμοιαζε σαν ναρκωμένο παιδί. Αλλά τον συνάντησα και φαινόταν να έχει μία σοβαρότητα και μία θλίψη και μία παραξενιά. Τελικά, αποδείχθηκε φανταστική επιλογή» είχε πει η σεναριογράφος.


Η συνεργασία τους με τον Burton, μάλιστα, πήγε τόσο καλά που επαναλήφθηκε σε αρκετές ταινίες του δευτέρου, με την εξέλιξη των δύο σε «καλλιτεχνικό δίδυμο».

Λίγο Άριελ, λίγο Πίτερ Παν..

Ο Ψαλιδοχέρης

Η σεναριογράφος, για τη διαμόρφωση του Έντουαρντ, χρησιμοποίησε χαρακτηριστικά ανθρώπων -και όχι μόνο- που υπήρχαν στον περίγυρό της. Πέραν του ίδιου του Burton, που αναφέρθηκε προηγουμένως, βασική πηγή έμπνευσης αποτέλεσε και ο σκύλος της -Άριελ. Η συγκεκριμένη πληροφορία, μάλιστα, πως ο ρόλος βασίστηκε εν μέρει σε έναν σκύλο, βοήθησε τον Depp στην προσέγγιση του χαρακτήρα.


Ένας άλλος χαρακτήρας, που συνέβαλε στη δημιουργία του Ψαλιδοχέρη, είναι εκείνος του Πίτερ Παν. «Η μεγάλη στεναχώρια του Έντουαρντ είναι ίδια με εκείνη του Πίτερ -δεν μεγαλώνει ποτέ» εξηγεί η Thompson. Ο παραλληλισμός γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρος στο τέλος της ταινίας. Όταν, μετά από χρόνια, η εγγονή της Κιμ την ρωτάει για ποιο λόγο δεν πάει να δει τον Έντουαρντ, εκείνη απαντάει «Θέλω να με θυμάται όπως ήμουν».

Και, έτσι, κλείνει το παραμύθι του Ψαλιδοχέρη, ενός μη ανθρώπινου όντως, που με την ιστορία του προσεγγίζει τις πιο «ανθρώπινες» πτυχές της ύπαρξης: τη διαφορετικότητα, τη μοναξιά, τον φόβο, την αγάπη, την απώλεια, τη μνήμη…