Η Θάλασσα στον καμβά των Ελλήνων ζωγράφων

Θαλασσινά θέματα διατρέχουν ολόκληρη την ιστορία της ελληνικής τέχνης. Η θαλασσογραφία κυριαρχεί στην ελληνική ζωγραφική του 19ου
αιώνα και οι μεγαλύτεροι τοπιογράφοι μας διέπρεψαν σ’ αυτό το γοητευτικό είδος: Αλταμούρας, Βολανάκης, Χατζής κ.α. Αλλά και στον 20ό αιώνα η θάλασσα εξακολουθεί να συναρπάζει τους καλλιτέχνες με τα χρώματα και τις εναλλαγές της. Αλιεύουμε από τους θησαυρούς της Εθνικής Πινακοθήκης δέκα ξεχωριστές όψεις του υδάτινου κόσμου, σε ένα εικαστικό ταξίδι με τον χρωστήρα μεγάλων ελλήνων δημιουργών.

Κωνσταντίνος Βολανάκης 
(1837 Ηράκλειο - 1907 Πειραιάς)

Αραγμένα καράβια, π. 1886-1890, Λάδι σε μουσαμά

Αν και ξεκίνησε από την τοπιογραφία, ο Βολανάκης εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους έλληνες θαλασσογράφους, απεικονίζοντας ναυμαχίες, σκηνές από λιμάνια, καράβια και καΐκια. Οι συνθέσεις του, λυρικές και ατμοσφαιρικές, χαρακτηρίζονται από χρωματική αρμονία και επιμελημένη απόδοση των λεπτομερειών και φανερώνουν τη μελέτη της ολλανδικής θαλασσογραφικής παράδοσης.

Ιωάννης Αλταμούρας 
(1852 Φλωρεντία - 1878 Σπέτσες)

Το λιμάνι της Κοπεγχάγης, 1874, Λάδι σε μουσαμά 

Γνωρίζοντας την ευρωπαϊκή παράδοση της θαλασσογραφίας και έχοντας αφομοιώσει την ακαδημαϊκή δανική παράδοση στο θέμα, ο Αλταμούρας κινήθηκε κατά κύριο λόγο σε αυτή τη θεματογραφική περιοχή. Με την ιδιότητα του βασιλικού υποτρόφου συμμετείχε σε πλεύσεις του δανικού στόλου, γνωρίζοντας έτσι τα σκανδιναβικά θαλασσινά τοπία, τα οποία συχνά απεικόνισε στα έργα του.

Άγγελος Γιαλλινάς
(1857 Κέρκυρα - 1939 Κέρκυρα)

Στο ψάρεμα, 1885, Υδατογραφία 

Ο Γιαλλινάς στράφηκε στην υδατογραφία, την οποία καλλιέργησε σχεδόν αποκλειστικά και εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους έλληνες υδατογράφους, δημιουργώντας σχολή στον τομέα του. Ζωγραφίζοντας κατά κύριο λόγο θαλασσογραφίες, άφησε εικόνες ποιητικές που απηχούν μια κλασικιστική-ρομαντική αντίληψη.

Βασίλειος Χατζής 
(1870 Καστοριά - 1915 Αθήνα)

Πρωινό στην Κέρκυρα, Λάδι σε μουσαμά

Στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913, ο Χατζής επιβιβάστηκε, κατ' επιταγή της κυβέρνησης, σε πολεμικά πλοία και απεικόνισε σκηνές από τη δράση του ελληνικού στόλου. Γνωστός κυρίως ως θαλασσογράφος, εμφανίζεται ως οπαδός άλλοτε του ακαδημαϊσμού και άλλοτε των υπαιθριστικών αντιλήψεων.

Νίκος Λύτρας 
(1883 Αθήνα - 1927 Αθήνα)

Βάρκα με πανί (Πάνορμος, Τήνος), π. 1925, Λάδι σε μουσαμά

Από τους ανανεωτές της νεοελληνικής τέχνης των αρχών του 20ού αιώνα, ο Λύτρας επηρέασε την εξέλιξη της ελληνικής ζωγραφικής χάρη στη διδασκαλία του στη Σχολή Καλών Τεχνών όσο και στο πρωτοποριακό του έργο. Προσωπογραφίες, τοπία και νεκρές φύσεις χτίζονται με πλατιές ελεύθερες πινελιές παχύρρευστου χρώματος και χειρονομιακή γραφή.

Μιχάλης Οικονόμου 
(1884 Πειραιάς - 1933 Αθήνα)

Θαλασσινό τοπίο, 1920 – 1926, Λάδι σε χαρτόνι 

Απομονωμένα σπίτια στην άκρη της θάλασσας, βάρκες και εκκλησάκια τυλιγμένα σε μια ονειρική ατμόσφαιρα υπήρξαν από τα πιο προσφιλή θέματα του Οικονόμου. Το ύφος του είναι επηρεασμένο από τη ζωγραφική των Νabis και των Συνθετιστών, για να φτάσει δε στο επιθυμητό αποτέλεσμα χρησιμοποιούσε όχι μόνο μουσαμά και χαρτόνι αλλά και φανέλλες, παλιά σεντόνια, τη γυαλιστερή πλευρά από μουσαμά κουζίνας, ακόμη και κουρελόπανα στα οποία σκούπιζε τα πινέλα του.

Σπύρος Βασιλείου
(1902 ή 1903 Γαλαξείδι - 1985 Αθήνα)

Το χρώμα που έπαιρνε η θάλασσα πέρυσι το καλοκαίρι, 1963, Ακρυλικό σε μουσαμά

Βασικό στέλεχος της "Γενιάς του '30", ο Σπύρος Βασιλείου διαποτίστηκε από το ιδανικό της ελληνικότητας. Με λάδια, τέμπερες και ακουαρέλες απεικόνισε το φυσικό και τον αστικό χώρο, συνδυάζοντας επιλεκτικά στοιχεία της παράδοσης με τύπους του υπερρεαλισμού, της ποπ αρτ και του φωτογραφικού ρεαλισμού, δημιουργώντας συνθέσεις λυρικές και, συχνά, ονειρικές.

Θάνος Τσίγκος 
(1914 Ελευσίνα - 1965 Αθήνα)

Θαλασσινό, Λάδι σε μουσαμά

Από τους πρώτους καλλιτέχνες διεθνώς που εκφράστηκαν μέσα από την informel, δημιούργησε έργα πυρετικής γραφής, καρπούς παράφορου παραληρήματος, στα οποία χειρονομία και ματιέρα ενεργοποιούν τη ζωγραφική επιφάνεια.

Κώστας Γραμματόπουλος
(1916 Αθήνα - 2003 Αθήνα)

Αιγαίον VI, 1970, Έγχρωμη ξυλογραφία

Η θητεία του Γραμματόπουλου στη Σχολή Καλών Τεχνών συμπίπτει με την απαρχή μίας νέας περιόδου στο έργο του. Αρχίζει να δημιουργεί έγχρωμα χαρακτικά (ξυλογραφίες) σε ασυνήθιστα μεγάλες διαστάσεις. Σ’ αυτά αποδίδει με μία εντελώς νέα και απολύτως προσωπική τεχνοτροπία και ερμηνεία θέματα κυρίως από το Αιγαίο.

Παναγιώτης Τέτσης
(1925 Ύδρα )

Ύδρα, θάλασσα, 1998, Υδατογραφία σε χαρτί

Η θάλασσα ως βίωμα και μνήμη αποτελεί έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο χώρο, όπου ο καλλιτέχνης από το ξεκίνημά του εστίασε σημαντικό μέρος των εικαστικών του αναζητήσεων που τον ανέδειξαν σε αυθεντικό εκφραστή της θαλασσογραφικής μας παράδοσης.

πηγή