Όχι μόνο ο Ιουλιανός αλλά ολόκληρη η ύστερη αρχαιότητα βρίσκεται βυθισμένη μες στα σκοτάδια της λήθης. Ο μέσος Έλληνας θα εκπλαγεί μαθαίνοντας ότι για ένα σοβαρό αριθμό ξένων ιστορικών επιστημόνων ο πραγματικός Χρυσός Αιώνας της αρχαιότητας ήταν ο Β’ μετά Χριστόν. Και θα εκπλαγεί διότι στη συνείδησή του έξι ολόκληροι αιώνες Ελληνισμού έχουν συμπιεστεί στη λέξη «παρακμή».
Η ιστορία σταματά με το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου και ξαναρχίζει με τον «Μέγα» Κωνσταντίνο. Στο μεταξύ διάστημα, ο κόσμος μεταβαίνει από παρακμή σε ακόμα χειρότερη παρακμή, περιμένοντας την νίκη του χριστιανισμού για να σωθεί επιτέλους. (Όλοι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είναι εξ ορισμού «κακοί». Από την εποχή που αρχίζουν να βαπτίζονται Χριστιανοί γίνονται εξ ορισμού «καλοί»).
Αν έχει περιπέσει σε τέτοια παιδαριώδη επίπεδα η ιστορική μας αυτογνωσία, αυτό δεν οφείλεται τόσο στη μυθολογία της εκκλησίας όσο στην αφασία των επαγγελματιών της ιστορίας. Η ιστορική επιστήμη, άνευρη και άχαρη σαν γεροντοκόρη, υποχωρεί και κλίνει το γόνυ αφήνοντας να αλωνίζουν ανεμπόδιστα ο μεταμοντέρνος εκλεκτικισμός -διάβαζε: ετσιθελισμός- και ο αυτάρεσκος βυζαντινολατρικός επαρχιωτισμός των συμπαθών πατριδογνωστών μας και άλλων θρησκευομένων.
Η παραμυθία, η προβολή σύγχρονων ιδεολογημάτων πάνω στο παρελθόν και η επιλεκτική αρχαιοκαπηλία ανέκαθεν οργίαζαν. Μόνο που την τωρινή αφλογιστία της επιστήμης, την εκούσια βουβαμάρα, την παραίτηση ή τον αυτοπεριορισμό σε κάποιες αίθουσες διδασκαλίας, ούτε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς δεν θα μπορούσε να τα ονειρευτεί…
Σήμερα ο Ιουλιανός αποτελεί μια ενοχλητική παρένθεση μέσα στα εγχειρίδια της ελληνικής ιστορίας. Αναφέρεται πάντοτε με το επώνυμο που του χάρισαν οι χριστιανοί («Παραβάτης» ή Άποστάτης») οι οποίοι, στην καλύτερη περίπτωση, τον εμφανίζουν ως έναν ανεδαφικό οραματιστή• ένα μικρό ανάχωμα που παρασύρθηκε από το ποτάμι της ιστορίας… Ιδού ένα μικρό δείγμα μεγαλόθυμης θρησκευόμενης ιστοριογραφίας:
«Ως εραστής παράφρων ιστάμενος ενώπιον του πτώματος ερωμένης περιποθήτου εφαντάζετο ο ταλαίπωρος ότι δύναται διά των ασπασμών αυτού και των περιπτύξεων να εμφυσήση ζωήν εις σώμα σώζον μεν έτι καλλονήν απαράμιλλον άλλ’ ουδέν ήττον άψυχον κατακείμενον. Θέαμα οικτρόν, του οποίου όμως ανάγκη να παρακολουθήσωμεν τας περιπετείας.» (Κ. Παπαρρηγόπουλος).
Εδώ θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι ο Κ. Παπαρρηγόπουλος και πολλοί άλλοι ιστορικοί ύστερα απ’ αυτόν, δεν λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψιν το ότι την εποχή του Ιουλιανού (4ος αι.), αν σε πολλές πόλεις της Ανατολής ο χριστιανισμός είχε ενδυναμωθεί ως λαϊκό κίνημα, στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Δύση γενικότερα ήταν εξαιρετικά ανίσχυρος, χωρίς καμία προοπτική προόδου. Δεν κατόρθωσε να επιβληθεί παρά τον 5ο αιώνα: όχι ως κίνημα αλλά ως αυτοκρατορική εξουσία.
Η επικράτηση της νέας θρησκείας στον Ελλαδικό χώρο είναι ένα κεφάλαιο της Ιστορίας που το μεγαλύτερο μέρος του καλύπτει η γενοκτονία του πληθυσμού όλων των πόλεων της νότιας Ελλάδας -πλην των Αθηνών- στη διάρκεια της βαρβαρικής εισβολής των νεοφώτιστων χριστιανών Γότθων του Αλάριχου, το 396 μ.Χ. -τριάντα τρία χρόνια μετά το θάνατο του Ιουλιανού.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε παραθέτοντας αναρίθμητα δείγματα όπως το παραπάνω, αλλά ας περιοριστούμε στον Κορδάτο. Για τον Κορδάτο, ο Ιουλιανός δεν είναι παρά μια μαριονέτα των μεγαλογαιοκτημόνων: «Αυτουνών τα συμφέροντα εκπροσωπούσε», γράφει.
«Ξέρουμε πως στην Αντιόχεια, τον καιρό που έπεσε πείνα, έστειλε πολύ σιτάρι μα το έδωσε στους πλούσιους κι αυτοί κάνανε μαύρη αγορά και ο κοσμάκης πέθανε στους δρόμους».
Όμως μια απλή ανάγνωση του Μισοπώγωνα θα μας δείξει ότι ο Κορδάτος είτε δεν μπήκε καν στον κόπο να τον διαβάσει είτε διαστρέβλωσε τα γεγονότα συνειδητά, έτσι ώστε να τα ταιριάξει σ’ ένα προκατασκευασμένο καλούπι… Γράφει:
«Σ’ όλες τις ενέργειες και πράξεις του Ιουλιανού υπήρχε το πολιτικό συμφέρον». (Να μια «πρωτότυπη», «οξυδερκής» και πολύ «διαφωτιστική» παρατήρηση• κι ωστόσο εσφαλμένη: τον Ιουλιανό δεν τον συνέφερε να στρέψει εναντίον του τους επισκόπους και τις μάζες των χριστιανών).
«Γι’αυτό κολάκεψε και τους Ιουδαίους όσο μπορούσε». Η αλήθεια είναι ότι ο Ιουλιανός στάθηκε ανελέητος στην πολεμική του κατά του ιουδαϊσμού. Όμως απέναντι στους ίδιους τους Ιουδαίους, -που άλλωστε ήταν υπήκοοί του- η στάση του ήταν άμεμπτη. Μήπως θά ‘πρεπε, αφ’ ενός να ενστερνίζεται τα ιουδαϊκά δόγματα και αφ’ετέρου να διώκει τους Ιουδαίους, όπως έκαναν όλοι οι μετέπειτα -και μέχρι των ημερών μας- αντισημίτες;
Όμως, όπως είπαμε προηγουμένως, πιο σωστό είναι να ανατρέχει κανείς στις πηγές, παρά να εμπιστεύεται την κρίση ιστορικών που τους χωρίζει μιάμιση χιλιετία από τις καταστάσεις και τα γεγονότα που αφηγούνται, και που θέλουν να βλέπουν σ’ αυτά την δικαίωση των θρησκευτικών και άλλων πεποιθήσεών τους. Όχι πως όλοι οι συγγραφείς και ρήτορες της αρχαιότητας που αποτελούν τις πρωτογενείς ιστορικές πηγές είναι υποδείγματα άψογης ιστοριογραφίας ή ψύχραιμης και έντιμης ρητορείας. Κάθε άλλο.
Ανατρέχοντας όμως κανείς σ’ αυτούς, όσο αυτό είναι δυνατό, γίνεται ιστορικός ερευνητής και ο ίδιος, μαθαίνει από πρώτο χέρι και στο βαθμό που δεν διακατέχεται από προκαταλήψεις, αξιολογεί σωστά το υλικό που έχει μπροστά του.
Στις πηγές λοιπόν…
alfeiospotamos.blogspot.com
Η ιστορία σταματά με το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου και ξαναρχίζει με τον «Μέγα» Κωνσταντίνο. Στο μεταξύ διάστημα, ο κόσμος μεταβαίνει από παρακμή σε ακόμα χειρότερη παρακμή, περιμένοντας την νίκη του χριστιανισμού για να σωθεί επιτέλους. (Όλοι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είναι εξ ορισμού «κακοί». Από την εποχή που αρχίζουν να βαπτίζονται Χριστιανοί γίνονται εξ ορισμού «καλοί»).
Αν έχει περιπέσει σε τέτοια παιδαριώδη επίπεδα η ιστορική μας αυτογνωσία, αυτό δεν οφείλεται τόσο στη μυθολογία της εκκλησίας όσο στην αφασία των επαγγελματιών της ιστορίας. Η ιστορική επιστήμη, άνευρη και άχαρη σαν γεροντοκόρη, υποχωρεί και κλίνει το γόνυ αφήνοντας να αλωνίζουν ανεμπόδιστα ο μεταμοντέρνος εκλεκτικισμός -διάβαζε: ετσιθελισμός- και ο αυτάρεσκος βυζαντινολατρικός επαρχιωτισμός των συμπαθών πατριδογνωστών μας και άλλων θρησκευομένων.
Η παραμυθία, η προβολή σύγχρονων ιδεολογημάτων πάνω στο παρελθόν και η επιλεκτική αρχαιοκαπηλία ανέκαθεν οργίαζαν. Μόνο που την τωρινή αφλογιστία της επιστήμης, την εκούσια βουβαμάρα, την παραίτηση ή τον αυτοπεριορισμό σε κάποιες αίθουσες διδασκαλίας, ούτε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς δεν θα μπορούσε να τα ονειρευτεί…
Σήμερα ο Ιουλιανός αποτελεί μια ενοχλητική παρένθεση μέσα στα εγχειρίδια της ελληνικής ιστορίας. Αναφέρεται πάντοτε με το επώνυμο που του χάρισαν οι χριστιανοί («Παραβάτης» ή Άποστάτης») οι οποίοι, στην καλύτερη περίπτωση, τον εμφανίζουν ως έναν ανεδαφικό οραματιστή• ένα μικρό ανάχωμα που παρασύρθηκε από το ποτάμι της ιστορίας… Ιδού ένα μικρό δείγμα μεγαλόθυμης θρησκευόμενης ιστοριογραφίας:
«Ως εραστής παράφρων ιστάμενος ενώπιον του πτώματος ερωμένης περιποθήτου εφαντάζετο ο ταλαίπωρος ότι δύναται διά των ασπασμών αυτού και των περιπτύξεων να εμφυσήση ζωήν εις σώμα σώζον μεν έτι καλλονήν απαράμιλλον άλλ’ ουδέν ήττον άψυχον κατακείμενον. Θέαμα οικτρόν, του οποίου όμως ανάγκη να παρακολουθήσωμεν τας περιπετείας.» (Κ. Παπαρρηγόπουλος).
Εδώ θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι ο Κ. Παπαρρηγόπουλος και πολλοί άλλοι ιστορικοί ύστερα απ’ αυτόν, δεν λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψιν το ότι την εποχή του Ιουλιανού (4ος αι.), αν σε πολλές πόλεις της Ανατολής ο χριστιανισμός είχε ενδυναμωθεί ως λαϊκό κίνημα, στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Δύση γενικότερα ήταν εξαιρετικά ανίσχυρος, χωρίς καμία προοπτική προόδου. Δεν κατόρθωσε να επιβληθεί παρά τον 5ο αιώνα: όχι ως κίνημα αλλά ως αυτοκρατορική εξουσία.
Η επικράτηση της νέας θρησκείας στον Ελλαδικό χώρο είναι ένα κεφάλαιο της Ιστορίας που το μεγαλύτερο μέρος του καλύπτει η γενοκτονία του πληθυσμού όλων των πόλεων της νότιας Ελλάδας -πλην των Αθηνών- στη διάρκεια της βαρβαρικής εισβολής των νεοφώτιστων χριστιανών Γότθων του Αλάριχου, το 396 μ.Χ. -τριάντα τρία χρόνια μετά το θάνατο του Ιουλιανού.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε παραθέτοντας αναρίθμητα δείγματα όπως το παραπάνω, αλλά ας περιοριστούμε στον Κορδάτο. Για τον Κορδάτο, ο Ιουλιανός δεν είναι παρά μια μαριονέτα των μεγαλογαιοκτημόνων: «Αυτουνών τα συμφέροντα εκπροσωπούσε», γράφει.
«Ξέρουμε πως στην Αντιόχεια, τον καιρό που έπεσε πείνα, έστειλε πολύ σιτάρι μα το έδωσε στους πλούσιους κι αυτοί κάνανε μαύρη αγορά και ο κοσμάκης πέθανε στους δρόμους».
Όμως μια απλή ανάγνωση του Μισοπώγωνα θα μας δείξει ότι ο Κορδάτος είτε δεν μπήκε καν στον κόπο να τον διαβάσει είτε διαστρέβλωσε τα γεγονότα συνειδητά, έτσι ώστε να τα ταιριάξει σ’ ένα προκατασκευασμένο καλούπι… Γράφει:
«Σ’ όλες τις ενέργειες και πράξεις του Ιουλιανού υπήρχε το πολιτικό συμφέρον». (Να μια «πρωτότυπη», «οξυδερκής» και πολύ «διαφωτιστική» παρατήρηση• κι ωστόσο εσφαλμένη: τον Ιουλιανό δεν τον συνέφερε να στρέψει εναντίον του τους επισκόπους και τις μάζες των χριστιανών).
«Γι’αυτό κολάκεψε και τους Ιουδαίους όσο μπορούσε». Η αλήθεια είναι ότι ο Ιουλιανός στάθηκε ανελέητος στην πολεμική του κατά του ιουδαϊσμού. Όμως απέναντι στους ίδιους τους Ιουδαίους, -που άλλωστε ήταν υπήκοοί του- η στάση του ήταν άμεμπτη. Μήπως θά ‘πρεπε, αφ’ ενός να ενστερνίζεται τα ιουδαϊκά δόγματα και αφ’ετέρου να διώκει τους Ιουδαίους, όπως έκαναν όλοι οι μετέπειτα -και μέχρι των ημερών μας- αντισημίτες;
Όμως, όπως είπαμε προηγουμένως, πιο σωστό είναι να ανατρέχει κανείς στις πηγές, παρά να εμπιστεύεται την κρίση ιστορικών που τους χωρίζει μιάμιση χιλιετία από τις καταστάσεις και τα γεγονότα που αφηγούνται, και που θέλουν να βλέπουν σ’ αυτά την δικαίωση των θρησκευτικών και άλλων πεποιθήσεών τους. Όχι πως όλοι οι συγγραφείς και ρήτορες της αρχαιότητας που αποτελούν τις πρωτογενείς ιστορικές πηγές είναι υποδείγματα άψογης ιστοριογραφίας ή ψύχραιμης και έντιμης ρητορείας. Κάθε άλλο.
Ανατρέχοντας όμως κανείς σ’ αυτούς, όσο αυτό είναι δυνατό, γίνεται ιστορικός ερευνητής και ο ίδιος, μαθαίνει από πρώτο χέρι και στο βαθμό που δεν διακατέχεται από προκαταλήψεις, αξιολογεί σωστά το υλικό που έχει μπροστά του.
Στις πηγές λοιπόν…
alfeiospotamos.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου