Η καταστροφή του οίκου της Σοφίας στην Βαγδάτη

Ο Οίκος της Σοφίας περιείχε τόσα πολλά βιβλία που ο ποταμός Τίγρης έγινε μαύρος από το μελάνι όταν εκείνα καταστράφηκαν

Τον 9ο αιώνα μ.Χ., την εποχή των Αββασιδών, υπήρχε στη Βαγδάτη ο Οίκος της Σοφίας, μια βιβλιοθήκη και οίκος μετάφρασης. Η βιβλιοθήκη περιείχε χειρόγραφα μαθηματικών, αστρονομίας, διαφόρων επιστημών, ιατρικής και φιλοσοφίας από την Περσία, την Ινδία και την Ελλάδα. Διέθετε επίσης αστρονομικά παρατηρητήρια, εργαστήρια χημείας και αλχημείας και ένα κέντρο για τη μελέτη της επιστήμης.

Ο Οίκος δημιουργήθηκε από τους Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και τον γιο του αλ-Μαμούν. Ο αλ Ρασίντ ξεκίνησε να συλλέγει βιβλία στη Δαμασκό της Συρίας –όταν η Δαμασκός ήταν πρωτεύουσα του Χαλιφάτου των Ομμεϋαδών κατά την ίδια περίοδο. Με αυτή τη συλλογή, ο αλ-Ρασίντ άνοιξε μια βιβλιοθήκη και την ονόμασε «Bayt al-Hikma» που στα Αραβικά σημαίνει «Αποθήκη των Βιβλίων της Σοφίας«.

Διψασμένος για την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τη γνώση του κόσμου, ο Αλ-Ρασίντ, και αργότερα ο γιος του αλ-Μαμούν, προσέλαβαν Πέρσες και Χριστιανούς μελετητές ώστε να μεταφράσουν τα έργα στα αραβικά, προκειμένου να αναπτυχθούν νέες γνώσεις. Η βιβλιοθήκη περιείχε έργα για την ιατρική, την αλχημεία, την φυσική, τα μαθηματικά, την αστρολογία, τη γεωγραφία, τη χαρτογράφηση, τη ζωολογία, τη φιλοσοφία και άλλες επιστήμες.

Το 750 η δυναστεία των Ομμεϋαδών αντικαταστάθηκε από εκείνη των Αββασιδών. Το 762, ο δεύτερος Αββασίδης χαλίφης Αλ-Μανσούρ έχτισε την Βαγδάτη και την έκανε πρωτεύουσά του. Η Βαγδάτη ήταν εξαιρετική τοποθεσία για ένα σταθερό εμπορικό και πνευματικό κέντρο. Ο αλ-Αμίν διαδέχθηκε τον πατέρα του αλ-Ρασίντ και συνέχισε την παράδοση της μετάφρασης κειμένων από τα Ελληνικά, τα κινεζικά, τα σανσκριτικά, τα περσικά και τα συριακά.
Η κυκλική πόλη της Βαγδάτης

Ολόκληρη η συλλογή των βιβλίων μεταφέρθηκε στη Βαγδάτη, όπου ιδρύθηκε η ίδια βιβλιοθήκη, μόνο που αυτή τη φορά σε ένα τεράστιο παλάτι.


Όλοι είχαν πρόσβαση σε αυτή και όλοι μπορούσαν να εκπαιδευτούν εκεί. Η βιβλιοθήκη και το έργο της υποστηρίχθηκαν απ’ όλους, ακόμη και από τους έμπορους και τους στρατιωτικούς. Ο καθένας μπορούσε να φέρει κάποια καινοτομία ή ένα νέο έγγραφο. Η κύρια δραστηριότητα ήταν η μετάφραση των κειμένων στα αραβικά, αλλά χρησιμοποιούνταν και για μελέτη. Πολλοί μηχανικοί και αρχιτέκτονες σε μεγάλα κατασκευαστικά προήλθαν από τον Οίκο της Σοφίας. Ήταν το ακαδημαϊκό κέντρο του ισλαμικού κόσμου.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αλ-Μαμούν επενδύθηκαν τεράστια ποσά στη βιβλιοθήκη και τη διδασκαλία. Προσωπικά ο ίδιος οργάνωσε ομάδες μελετητών ώστε να κάνουν ερευνητικά έργα, προκειμένου να ικανοποιήσει τις προσωπικές διανοητικές ανάγκες του. Μερικά από τα προσωπικά έργα του ήταν η χαρτογράφηση του κόσμου, η επιβεβαίωση των στοιχείων της Αλμαγέστη (το μεγαλύτερο και σημαντικότερο αστρονομικό σύγγραμμα της Αρχαιότητας, η αυθεντία του οποίου διατηρήθηκε μέχρι τον 16ο αιώνα) και τον υπολογισμό του πραγματικού μεγέθους της Γης. Συμμετείχε, επίσης, σε ανασκαφές στις πυραμίδες της Γκίζας και ενθάρρυνε τους μελετητές να μελετήσουν την Αιγυπτιολογία.

Το έργο του Οίκου της Σοφίας συνεχίστηκε με τον ίδιο ρυθμό κατά τη διάρκεια της βασιλείας των διαδόχων του αλ-Μαμούν, του αλ-Μουτασίμ και του γιου του του αλ-Ουαθίκ, αλλά μειώθηκε σημαντικά όταν έγινε χαλίφης ο αλ-Μουταουακίλ, ο οποίος δεν ενδιαφερόταν για την επιστήμη και ανέστειλε όλες τις επιστημονικές εργασίες που πραγματοποιούνταν στον Οίκο της Σοφίας. Προώθησε μια πιο κυριολεκτική ερμηνεία του Κορανίου και της Χαντίθ και πίστευε ότι η Ελληνική φιλοσοφία ήταν αντι-ισλαμική.

Η πολιορκία της Βαγδάτης από τον Ουλαγκού χαν

Ο χαρακτήρας της βιβλιοθήκης άλλαξε εντελώς. Αντί για μεταφράσεις επιστημόνων και φιλοσόφων, πλέον μεταφράζονταν και διδάσκονταν μόνο κλάδοι που σχετίζονται με το Ισλάμ. Το 1258, η πόλη λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους Μογγόλους του στρατού του Ουλαγκού χαν. Μαζί και ο Οίκος της Σοφίας.

Αν και ο Πέρσης πολυμαθής και πολυγραφότατος συγγραφέας Nasir al-Din al-Tusi (ήταν αρχιτέκτονας, αστρονόμος, βιολόγος, χημικός, μαθηματικός, φιλόσοφος, γιατρός, φυσικός, επιστήμονας και θεολόγος) κατάφερε να σώσει περίπου 400.000 χειρόγραφα -τα οποία μετέφερε στην πόλη Maragheh πριν από την πολιορκία- τα υπόλοιπα βιβλία ρίχτηκαν στον ποταμό Τίγρη.

Το πως καταστράφηκαν τόσα πολλά βιβλία δεν είναι γνωστό, αλλά έχει γραφτεί ότι ο ποταμός μαυρίσει από το μελάνι τους.