Τα Πατήσια και το ιππήλατο τραμ

Αν ζούσατε γύρω στα 1880, για να πάτε από την Ομόνοια στα Πατήσια, θα παίρνατε το ιππήλατο τραμ (ένα βαγόνι τρένου, το οποίο έσερναν τρία άλογα), θα πληρώνατε μία δεκάρα της
δραχμής (το μέσο εργατικό μεροκάματο ήταν, περίπου, 3 δραχμές) και θα χρειαζόσασταν, περίπου, 45΄ για να διανύσετε μία απόσταση 4,5 χιλιομέτρων (για να μη διαμαρτύρεστε ότι χάνετε την ώρα σας μέσα στην κίνηση. Τότε, θα τη χάνατε στην αργοπορία).
Τα ιππήλατα τραμ μπήκαν στη ζωή των Αθηναίων το 1882. Η κατασκευή τους ήταν ιδιαίτερα ελαφριά, διέθεταν 16-20 θέσεις και τα έσερναν τρία άλογα μικρά και νευρώδη, Μικρασιατικής προέλευσης. Τα άλογα των τραμ, ζούσαν από 3-5 χρόνια, αντί των 15, λόγω των κακουχιών.

Σαφέστατα, το ιππήλατο τραμ δεν ήταν μία ελληνική επινόηση, αλλά το πρώτο παγκόσμιο επίτευγμα της μαζικής μεταφοράς. Το πρώτο ιππήλατο τραμ παρουσιάστηκε το 1832, στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης.

Στην αρχή της οδού Πατησίων (ή, επισήμως, της 28ης Οκτωβρίου) θα αντικρίζατε τα πανέμορφα αρχοντικά σπίτια της Αθήνας. Οι πρώτοι πολεοδόμοι φιλοδοξούσαν να καταστήσουν την Πατησίων ως «τα Ηλύσια Πεδία των Αθηνών».

Στα αρχικά σχέδια το πλάτος της οδού είχε τριπλάσια διάσταση για να μοιάζει με Champs Elysees , αλλά, τελικά, περιορίστηκε, λόγω των ισχνών οικονομικών δυνατοτήτων. Παρέμεινε, πάντως, ο μεγαλύτερος, σε μήκος, δρόμος της πόλης.

Λίγο πιο κάτω (μετά τη διασταύρωση με τη λεωφ. Αλεξάνδρας), ίσως, να αγανακτούσατε (!;) στη θέα των πατσατζίδικων, όπως και ο δημοσιογράφος Ειρηναίος Ασώπιος, 1825 -1905, (Αττικόν Ημερολόγιον, 1889) :

«Η λεωφόρος Πατησίων είναι τα Ηλύσια Πεδία των Αθηνών…ολίγα, όμως, βήματα περαιτέρω αναιδώς εκτίθενται εις πώλησιν σκόρδα, κρόμμυα και λάχανα. Ένθεν και ένθεν των Ηλυσίων Πεδίων πρατήρια ακροκωλίων διεθφών ή επί το ευληπτότερον πατσατζίδικα»

και ο Ασώπιος καταλήγει με την ανασφάλεια και το σύνδρομο κατωτερότητας που διέκριναν, τότε, τους περισσότερους Έλληνες: «είναι αφέλεια να πιστεύουμε ότι θα γίνουμε Ευρωπαίοι με αυτά τα χάλια»

Τα Άνω Πατήσια (αυτά, μόνο, προσδιόριζαν τότε ως Πατήσια) βρίσκονταν οι εξοχικές ταβέρνες της εποχής. Η περιοχή ήταν καταπράσινη, γι αυτό και μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ονομαζόταν «Παραδείσια».

Το όνομα Πατήσια, ίσως, οφείλεται στον Αρχαίο Δήμο των Αθηνών Βατής. Στην στοά του Αττάλου υπάρχει σε επιγραφή ο επιρρηματικός τύπος «Βατήσι».

Ο Δημ. Καμπούρογλου, όμως, υποστηρίζει ότι τα Πατήσια οφείλουν το όνομα τους στον Τούρκο γαιοκτήμονα Πατής – αγά, ο οποίος είχε πολλά κτήματα στην περιοχή.


Γιώργος Δαμιανός (περιοδικό exodos)