Πενήντα χρόνια μετά την επιβολή της χούντας του 1967 έχουν προκύψει δύο κυρίαρχες «σχολές» στην περιγραφή, την ερμηνεία και την ιστορική αξιολόγησή της.
Αν και οι δύο εκκινούν και αναπτύσσονται σ’ ένα πλήρως απαξιωτικό, από κάθε άποψη, περιβάλλον για τα έργα και τις ημέρες του δικτατορικού καθεστώτος, έχουν μια πυρηνική διαφορά. Το αποτέλεσμα είναι να εξάγονται ασύμπτωτες κρίσεις ή διαφορετικά ιστορικά διδάγματα, όπως συνήθως λέγεται.
Σχηματικά, σύμφωνα με την πρώτη, η 21η Απριλίου συνιστούσε τη μοιραία κατάληξη της καχεκτικής, ανάπηρης, ελλιπούς κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Σ΄ ένα ευρύτερο πλαίσιο ήταν ένα «φυσιολογικό» επακόλουθο της ψυχροπολεμικής εποχής. Στο προκεχωρημένο ελληνικό φυλάκιο της Δύσης, στα σύνορα με το «σοσιαλιστικό στρατόπεδο». Η χούντα δεν ανέτρεψε, αλλά πέτυχε με βίαια μέσα τη συνέχιση, τη συντήρηση και την αναπαραγωγή ενός ήδη εμπεδωμένου αντιδημοκρατικού καθεστώτος. Χωρίς Κοινοβούλιο και περιττές από τις περιστάσεις δημοκρατικές ελευθερίες και συνταγματικούς περιορισμούς.
Σύμφωνα με τη δεύτερη, ήταν μια παρένθεση από επίορκους, άφρονες αξιωματικούς του στρατού. Διακοπή μεταξύ δύο κοινοβουλευτικών περιόδων. Μαύρη ζώνη ανάμεσα στην προδικτατορική και τη μεταπολιτευτική δημοκρατία. Η δεύτερη προσέγγιση δεν είναι νέα. Εχει διατυπωθεί από τα χρόνια της χούντας ακόμη. Μετά την κατάρρευση του δικτατορικού καθεστώτος έγινε το επίσημο αφήγημα της συντηρητικής παράταξης. Βασικός στόχος ήταν μια αποκατάσταση, κατά κάποιο τρόπο, του προδικτατορικού κοινοβουλευτικού συστήματος.
Δεδομένου ότι κατεξοχήν πολιτικοί εκφραστές του τελευταίου, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, παρέμειναν οι ίδιοι (ΕΡΕ-ΝΔ, Κ. Καραμανλής κ.ά.). Κυρίως, όμως, επειδή την προσέγγιση αυτή υπαγόρευε ο τρόπος μετάβασης της εξουσίας από τους στρατιωτικούς στους συντηρητικούς πολιτικούς. Η φύση της πολιτικής αλλαγής το 1974.
Αν και αυτή η εργαλειακή πολιτική και ιδεολογική χρήση έπαψε, με την πάροδο των δεκαετιών, να έχει την αρχική σημασία της, το βασικό αφήγημα για την «παρένθεση» και τους «άφρονες» κάθε άλλο παρά εγκαταλείφθηκε. Εμπλουτισμένο, με κάθε είδους ιδεολογικοπολιτικές στοχεύσεις στην πορεία του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος.
Ο Κωνσταντίνος εν μέσω της πρώτης δικτατορικής κυβέρνησης. Η χούντα των συνταγματαρχών γίνεται και βασιλική λίγες ώρες μετά το πραξικόπημα.
Οι δύο «σχολές» αναδεικνύονται σήμερα περίπου ισοδύναμες ποσοτικά. Ανατρέποντας τον αρχικό συσχετισμό, όταν υπερείχε συντριπτικά η πρώτη. Μεσολάβησε, όμως, πολύς χρόνος και μεταλλάχτηκαν ή ξεχάστηκαν βασικές πτυχές της Ιστορίας. Ετσι, σήμερα δεν εντυπωσιάζει ότι ακόμη και στην πιο πρόσφατη έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής για τα σαράντα χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, τον τόνο δίνουν κείμενα της δεύτερης προσέγγισης. Εκεί το προδικτατορικό εξουσιαστικό καθεστώς παρουσιάζεται περίπου ανεύθυνο. Θύμα κι αυτό, όπως όλοι οι άλλοι.
Οι μηχανισμοί
Ο βασιλικός στρατός εμφανίζεται ως άθυρμα στα χέρια συνωμοτών. Οι ηγέτες της συντηρητικής παράταξης υπεράνω υποψίας. Το ίδιο οι αμερικανικές υπηρεσίες. «Η χώρα βρέθηκε υπό την εξουσία μιας μικρής κλίκας ακραίων και σχετικά χαμηλόβαθμων αξιωματικών πεινασμένων για εξουσία». Εκμεταλλεύτηκαν την κατάρρευση της πολιτικής σκηνής και «μπόρεσαν να εκτελέσουν ένα έξαφνο, χειρουργικό πλήγμα, το οποίο κατέλαβε εξαπίνης τους πάντες». Η χούντα ήταν το υποπροϊόν μιας μακράς διαδικασίας, που ξεκινά μετά τον εμφύλιο πόλεμο, με την άνδρωση του ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) στον στρατό, διαμορφώνεται με το διάδοχο σχήμα της ΕΕΝΑ (Ενωσις Ελλήνων Νέων Αξιωματικών) και είναι έτοιμη για δράση πριν από τα μέσα της δεκαετίας του 1960.
Οι μηχανισμοί έχουν κινηθεί έως τότε για λύση στρατιωτικού τύπου άλλες δυο-τρεις φορές. Τέθηκαν σε πλήρη λειτουργία όταν εξαντλήθηκαν τα άλλα μέσα συντήρησης του συστήματος (εκλογές βίας και νοθείας, βασιλικό πραξικόπημα, σκευωρίες κ.ά.). Δεν μονοπωλεί, όμως, τα σχέδια εκτροπής. Σχεδόν όλοι έχουν και από μία «λύση» για τη μη νίκη του «μετώπου» (Κέντρου - Αριστεράς) στις επικείμενες εκλογές της 28ης Μαΐου 1967, μη αυτοδυναμία της Ενωσης Κέντρου των Γεωργίου και Ανδρέα Παπανδρέου και απομόνωση των «συνοδοιπόρων»- κομμουνιστών, όπως είδαμε την περασμένη εβδομάδα στο «Εθνος της Κυριακής». Κοινός στόχος ήταν η αντιμετώπιση του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος και η ματαίωση των ριζοσπαστικών αλλαγών, που κυοφορούνταν στην κοινωνία.
Τανκς έξω από τη Βουλή το πρωί της Παρασκευής 21ης Απριλίου 1967. Η καχεκτική μετεμφυλιακή δημοκρατία ισοπεδώθηκε κάτω από τις ερπύστριες.
Σε μια καίρια επανανάγνωση των γεγονότων, ο Κ. Τσουκαλάς παρατηρεί εν όψει της 50ής μαύρης επετείου: «Η ιστορική ιδιαιτερότητά της δεν προκύπτει τόσο από αυτά που έγιναν» όσο από τα ιστορικά ενδεχόμενα, που μέσα στην καυτή συγκυρία της άνοιξης του 1967 δεν έπρεπε να γίνουν: οι επικείμενες εκλογές δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να διεξαχθούν, η πολιτική και πολιτιστική άνοιξη των ετών 1961-1965 έπρεπε να καταπνιγεί, τα ρήγματα που άνοιξαν με τον Ανένδοτο έπρεπε να καλυφθούν. Στο πλαίσιο της έκτακτης αυτής συγκυρίας, το καθεστώς, και μαζί του το έθνος, έπρεπε να σωθεί, όχι όμως τόσο για χάρη μιας υφιστάμενης ελλιπούς οιονεί δημοκρατίας όσο ενάντια στη σοβούσα απειλή μιας επερχομένης πλήρους πραγματικής δημοκρατίας. Η εκδοχή αυτή αντιστοιχεί απολύτως στην άμεση εμπειρία όσων έζησαν τα γεγονότα...».
‘ΑΘΩΩΤΙΚΑ’ ΚΕΙΜΕΝΑ
Σε αντίθεση με το παρελθόν, πληθαίνουν κείμενα κάθε είδους, με τα οποία απαλλάσσονται το μετεμφυλιακό κράτος της Δεξιάς, οι πολιτικοί φορείς του και ο αμερικανικός παράγοντας από τις ευθύνες τους.
ΠΡΟΛΑΒΑΝ ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΕΣ
Σχέδια εκτροπής στα κέντρα εξουσίας
Την Πέμπτη 20 Απριλίου 1967 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε αποσυρθεί στα θερινά ανάκτορα του Τατοΐου. Οι στρατηγοί περίμεναν το δικό του «πράσινο φως» για να... σώσουν τον τόπο. Τις προηγούμενες ώρες γνώριζε ότι συνεδρίασαν, υπό τον αρχηγό του ΓΕΣ Σπαντιδάκη, έξι στρατηγοί περιμένοντας σχετικές εντολές. Δεν φανταζόταν ότι ένας απ΄ αυτούς (Γ. Ζωιτάκης) θα «πρόδιδε» το μυστικό της μεγάλης βασιλικής χούντας στη «μικρή χούντα των συνταγματαρχών.
Ηξερε, επίσης, ότι αν κάπου «σκάλωνε» η υπόθεση, υπήρχε εναλλακτικά πρόταση για κάποια «δικτατορία» των πολιτικών. Οι τρεις κορυφαίοι της υπηρεσιακής κυβέρνησης της ΕΡΕ είχαν εισηγηθεί κήρυξη «καταστάσεως εκτάκτου ανάγκης», με βάση το Σύνταγμα, αν «κινδύνευε» το πολίτευμα. Στην εφεδρεία έμενε και η «λύση» Καραμανλή, αφού πρόσφατα ο αυτοεξόριστος ήταν πολύ σαφής, όταν βολιδοσκοπήθηκε από τη βασιλική αυλή.
Οι Αμερικανοί
Η απάντησή του ήταν: «Είτε να υποχρεωθεί ο Γ. Παπανδρέου μετά τις εκλογές του Μαΐου να πολιτευθεί «νομιμοφρόνως». Είτε, αν αυτό δεν ήταν δυνατόν ,«να αντιμετωπισθή η λύσις εκτροπής ... με ανθρώπους ικανούς». Οι Αμερικανοί, γενικώς, συμφωνούσαν, αν και επισήμως τάσσονταν εναντίον μιας απροκάλυπτης δικτατορίας. Και τίποτε απ’ αυτά να μη συνέβαινε υπήρχε περιθώριο για δράση μετά τις εκλογές. Τέλος, είχε ακόμη ελπίδες και για σχηματισμό «οικουμενικής», που θα διαδεχόταν την κυβέρνηση Κανελλόπουλου. Ο θρόνος, λοιπόν, δεν κινδύνευε. Τα πάνω-κάτω ήρθαν όταν στις 2 και κάτι λεπτά, ξημερώματα της Παρασκευής 21ης Απριλίου, χτυπά το τηλέφωνο στο Τατόι. Το μόνο που προλαβαίνει να ακούσει από τον ψοφοδεή υπασπιστή του Αρναούτη, είναι ότι πυροβολούν την πόρτα του.
Μετά την ανατολή του ηλίου καταφθάνουν στο Τατόι οι τρεις αρχηγοί της «Επαναστάσεως». Εχουν μαζί τους επιστολή «έγκρισης» του Σπαντιδάκη (τον είχαν συλλάβει, οδηγήσει στο Πεντάγωνο, εκεί τα «βρήκαν» στρατηγοί-συνταγματάρχες-λοχαγοί κι έκτοτε το πραξικόπημα ανήκει σε όλους) και το διάταγμα για τον σχηματισμό της κυβέρνησης. Αναφέρουν κανονικά, σε στάση προσοχής, μπροστά στον «αρχηγό» του στρατού ότι έκαναν την επανάσταση για τη «σωτηρία της πατρίδος κ.λπ.». Ζητούν εκ των υστέρων την... ευλογία και την υπογραφή του σε μια δικτατορία που κήρυξαν για λογαριασμό του.
Τα ραδιόφωνα εξακολουθούν το βιολί τους, εξαντλώντας όλη την γκάμα των δημοτικών τραγουδιών και των στρατιωτικών εμβατηρίων: «Κατόπιν εισηγήσεως της κυβερνήσεως αναστέλλομεν τας διατάξεις του Συντάγματος... λόγω εκδήλου απειλής κατά της δημοσίας τάξεως και ασφαλείας της χώρας εξ εσωτερικών κινδύνων. Ο βασιλεύς, το υπουργικόν συμβούλιον, τα μέλη...».
Για την πρώτη αντίδραση του βασιλιά στη συνάντησή του με τους τρεις, υπάρχει και η εκδικητική εκδοχή της χούντας. Σύμφωνα μ’ αυτήν το μόνο που βρήκε να πει ήταν τούτο: «Θα έκαμνα εγώ την επανάστασιν, ύστερα από μερικάς ημέρας, αλλά ήθελα προηγουμένως να συνεννοηθώ με τους Αμερικανούς. Γιατί δεν με ερωτήσατε;». Είχαν προλάβει, όμως, οι συνταγματάρχες...
Ο ΣΤΟΧΟΣ
Απαλλαγή
Την τελευταία περίοδο καταβάλλονται από πολλές πλευρές προσπάθειες για παραφθορά των ιστορικών γεγονότων. Παραβλέποντας εδώ την ακροδεξιά προπαγάνδα και τη φασιστοειδή διαστρέβλωση των γεγονότων, επιχειρείται μια «αναθεώρηση» της ιστορίας της δικτατορίας. Συνολικά της ευρύτερης περιόδου. Με επίκεντρο όχι βεβαίως την εξεύρεση ελαφρυντικών υπέρ της δικτατορίας, αλλά τη μετάθεση των αιτίων και την απαλλαγή του προδικτατορικού καθεστώτος της Δεξιάς. Για ιστορικούς και άλλους ύστερους λόγους, που σχετίζονται με το εύρος και την ποιότητα της δημοκρατίας, της εθνικής και της λαϊκής κυριαρχίας.
ΜΕΤΑ ΤΑ ΙΟΥΛΙΑΝΑ ΤΟΥ 1965
Το φάντασμα πάνω από τη χώρα
Ο βασιλιάς, η ηγεσία της ΕΡΕ, το σύνολο των δυνάμεων στο τρίγωνο εξουσίας παλάτι, στρατός, ΗΠΑ εκπονούν σχέδια ανωμαλίας (μεγάλη χούντα των στρατηγών, μικρή χούντα των συνταγματαρχών κ.ο.κ.). Το φάντασμα της δικτατορίας ίπταται πάνω στη χώρα από το 1965.
Η συνωμοτική ομάδα Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη αναλαμβάνει εκείνη την περίοδο να προπαρασκευάσει την τελική επίθεση εναντίον της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Τότε υιοθετείται και ο ξενικός όρος χούντα για να περιγραφούν τα τεκταινόμενα.
Είναι, όμως, γεγονός ότι έγινε «χειρουργικά» και «έπιασε στον ύπνο» τους πάντες. Εκτός του συγκεκριμένου συνωμοτικού κέντρου, που προσωποποιούν οι «αδελφοί» Παπαδόπουλος, Παττακός και Μακαρέζος.
Αν και οι πρωταγωνιστές, ειδικά ο αρχηγός τους, δεν ήταν άγνωστοι. Ο Λ. Καλλιβρετάκης τεκμηριώνει με στοιχεία και γεγονότα ότι η δράση των συνωμοτών της 21ης Απριλίου (και πρώτα απ’ όλους του Γεωργίου Παπαδόπουλου) ήταν ευρύτατα γνωστή. Τουλάχιστον μία δεκαετία προτού αντηχήσουν τα εμβατήρια από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών:
«Ολοι οι αρχηγοί ΓΕΕΘΑ και ΓΕΣ, τουλάχιστον από το 1956 και εξής, τελούσαν εν πλήρει γνώσει της ύπαρξης της ομάδας και των προθέσεών της... Δεν έχουμε ανάγκη τις μυστικές αναφορές της CIA για να πληροφορηθούμε την ύπαρξή τους. Μόνον στη διάρκεια μιας διετίας (από τον Φεβρουάριο του 1965 έως τον Φεβρουάριο του 1967), ο ίδιος ο Παπαδόπουλος αναφέρεται ρητά τουλάχιστον 104 φορές στις εφημερίδες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, σε δημοσιεύματα που άπτονται των συνωμοτικών του δραστηριοτήτων. Στο ίδιο διάστημα, η στρατιωτική δικαιοσύνη κινήθηκε τρεις φορές εναντίον με βαρύτατες κατηγορίες, χωρίς φυσικά κανένα αποτέλεσμα».Τιμωρήθηκε με μια μετάθεση για να αναλάβει αμέσως μετά κλειδοκράτορας στην ΚΥΠ.
ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ
«Προμηθεύς» και «Ιέραξ ΙΙ»
Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου οι συνταγματάρχες εφάρμοσαν πραξικοπηματικά τα σχέδια επιβολής στρατιωτικού νόμου, που είχαν οι ίδιοι συντάξει, κατ' εντολή της ηγεσίας τους (ΝΑΤΟϊκό σχέδιο «Προμηθεύς») για την αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου». Προσθέτοντας απλώς ορισμένες πινελιές: σύλληψη της πολιτικής ηγεσίας και μιας εκατοντάδας βουλευτών και άλλων πολιτικών (σχέδιο «Ιέραξ ΙΙ»).
Τ. ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΣ - ethnos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου