της Αγγελικής Καρδαρά. Το πρόγραμμα των εαρινών διαλέξεων και σεμιναρίων δικαστικής και αναλυτικής γραφολογίας της Δρος Ευδοξίας Ζ. Φασούλα ολοκληρώθηκε το Σάββατο 17 Ιουνίου 2017, έτσι όπως ξεκίνησε. Κινηματογραφικά. Η δικηγόρος-δικαστική και αναλυτική γραφολόγος, Δρ Ευδοξία Φασούλα οργάνωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση, με τίτλο Κινηματο-Γραφώντας την Έν-Γραφη Αυλαία, την οποία παρακολούθησα στο φιλόξενο χώρο της στη Γενναδίου, όπου πραγματοποιεί τα σεμινάρια της. Να αναφέρω ότι στον ίδιο χώρο βρίσκεται και ο εκδοτικός οίκος «Περισπωμένη» του αδελφού της, Σωτήρη Ζ. Φασούλα, όπου το αναγνωστικό κοινό μπορεί να βρει λογοτεχνικά βιβλία.
Σε ένα χώρο που αποπνέει λοιπόν τη «μαγεία» της δημιουργίας, παρακολουθήσαμε τον τρόπο με τον οποίο η δικαστική γραφολογία και ο κινηματογράφος «ενώνονται». Ακολουθώντας την ιδέα του δικηγόρου-εγκληματολόγου, Δρα Παναγιώτη Παπαϊωάννου, ο οποίος ήταν και ο κεντρικός ομιλητής, η εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή της ταινίας «Οι Ένορκοι» (Runaway Jury, 2003) – μην μπερδευτείτε με τους «12 Ενόρκους», είναι διαφορετική ταινία….
Η ταινία, σε σκηνοθεσία Gary Fleder, είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του John Grisham. O Grisham είναι σήμερα ενός από τους πιο διάσημους και πολυβραβευμένους συγγραφείς των λεγόμενων legal thrillers στον κόσμο. Κύριο χαρακτηριστικό των βιβλίων του Grisham είναι ο βιωματικός τρόπος γραφής του. Το Runaway Jury είναι ένα από τα πολλά βιβλία του που διασκευάστηκαν για τη μεγάλη οθόνη. Το καστ της ταινίας αποτελείται από τους: Gene Hackman, Dustin Hoffman, John Cusack, Rachel Weisz και Bruce McGill.
Η ταινία ξεκινά με τη μαζική ανθρωποκτονία σε μια εταιρία. Η νεαρή χήρα ενός από τους δολοφονηθέντες κατηγορεί την ισχυρή βιομηχανία όπλων για τη δολοφονία του άντρα της. Ο δικηγόρος με τις υψηλές ηθικές αξίες που αναλαμβάνει την υπόθεσή της βρίσκεται αντιμέτωπος με τον αδίστακτο «σύμβουλο ενόρκων», Rankin Fitch, ο οποίος έχει στήσει με την ομάδα του ένα κέντρο έρευνας και παρακολούθησης των ενόρκων για να τους ελέγχει και να κερδίσει την ετυμηγορία που θέλει, υπέρ της βιομηχανίας. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό δικαστικό θρίλερ, το οποίο παρακολουθήσαμε με «κομμένη ανάσα» μέχρι το τέλος.
Μετά την προβολή της ταινίας ακολούθησε συζήτηση, ένα γραφολογικό – λογοτεχνικό κουϊζ από την Δρα Ευδοξία Φασούλα και παρουσίαση από τον Δρα Παναγιώτη Παπαϊωάννου τριών θεματικών, οι οποίες αποτέλεσαν τον κεντρικό άξονα της ταινίας. Ειδικότερα, οι θεματικές ήταν:
Ο θεσμός των ενόρκων
Οι ανθρωποκτονίες κατά συρροή σε δημόσιο χώρο
Η πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα ως παράγων εγκληματογένεσης
Όσον αφορά το θεσμό των ενόρκων, που συνιστά ένα ζήτημα της ποινικής δικονομίας, ο Δρ. Παναγιώτης Παπαϊωάννου μας εξήγησε τι ακριβώς ισχύει στην Ελλάδα, πώς λειτουργεί ο θεσμός και ανέλυσε τα προβληματικά σημεία του. Να αναφέρω εδώ ότι σε ελάχιστα πλέον σοβαρά εγκλήματα παραμένει εν ισχύ ο θεσμός των ενόρκων στην Ελλάδα (εγκλήματα ανθρωποκτονίας, βιασμών και γενετήσιας ελευθερίας), καθώς ιστορικοί, πολιτικοί και θεσμικοί λόγοι, τους οποίους μας ανέπτυξε, δημιούργησαν την «ανάγκη» απαλοιφής τους από μεγάλο μέρος υποθέσεων.
Όπως επίσης μας ενημέρωσε ο Δρ Παναγιώτης Παπαϊωάννου, στην ταινία παρακολουθούμε ένα σώμα αμιγώς ορκωτό (αποτελούμενο από ενόρκους), οι οποίοι αποφασίζουν για το ποινικό και αστικό μέρος ταυτόχρονα. Πρόκειται για μια υπαρκτή ριζική διαφοροποίηση της διαδικασίας που ισχύει στην Ελλάδα (και με αρκετές διαφοροποιήσεις στην Ευρώπη), όπου ποινικό σκέλος και αστικό σκέλος διαχωρίζονται διαδικαστικά και κρατώνται αλληλένδετα μόνον από την παράσταση πολιτικής αγωγής.
Στην Ευρώπη, οι ορκωτοί δικαστές (λαϊκοί) είναι με προφανή πλειοψηφία περισσότεροι. Στη Γερμανία είναι 6 έναντι 3, στη Γαλλία 9 έναντι 3, στην Ελβετία 7 έναντι 3 τακτικών, ενώ στο αγγλοσαξονικό υπάρχει το αμιγώς ορκωτό σύστημα. Ωστόσο, όπως εμφατικά επεσήμανε ο Δρ Παναγιώτης Παπαϊωάννου, στη χώρα μας η διαδικασία κατάρτισης των καταλόγων και διαλογής των ενόρκων είναι διάτρητη και απολήγει, ούτε λίγο, ούτε πολύ στο να παραβιάζεται η αρχή του φυσικού δικαστή.
Ενδεικτικά, για να σας δώσω μια εικόνα, να αναφέρω ότι σύμφωνα με το άρθρο 379, παρ. 1, τα προσόντα των ενόρκων, ορίζονται ως εξής:
Άρθρο 379. 1. Ικανοί να εκπληρώσουν καθήκοντα ενόρκου είναι: α) Για το μεικτό ορκωτό δικαστήριο, οι Έλληνες πολίτες και των δύο φύλων που κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα στην έδρα του πρωτοδικείου όπου συγκροτείται το μεικτό ορκωτό δικαστήριο, έχουν συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας τους, δεν έχουν όμως περάσει το 70ό, έχουν τουλάχιστον απολυτήριο από την στοιχειώδη εκπαίδευση και δεν έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα. β) Για το μεικτό ορκωτό εφετείο, οι Έλληνες πολίτες και των δύο φύλων που κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα στην έδρα του εφετείου, όπου συγκροτείται το μεικτό ορκωτό εφετείο, έχουν συμπληρώσει το 40ό έτος της ηλικίας τους, δεν έχουν όμως περάσει το 70ό, έχουν τουλάχιστον απολυτήριο από Γυμνάσιο παλαιού τύπου ή από Λύκειο και δεν έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα. Αν δεν υπάρχει επαρκής αριθμός ενόρκων που κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα στην έδρα του εφετείου, θεωρούνται ικανοί να εκπληρώσουν τα καθήκοντα του ενόρκου και εκείνοι που κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα έξω από την έδρα αλλά μέσα στην περιφέρεια του εφετείου. 2. Θεωρούνται ότι κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα στην έδρα του δικαστηρίου και οι δημόσιοι πολιτικοί, δημοτικοί ή κοινοτικοί υπάλληλοι, οι υπάλληλοι νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου που υπηρετούν στη έδρα του δικαστηρίου με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, καθώς και οι υπάλληλοι οργανισμών ή επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και τραπεζών, που υπηρετούν στην έδρα αυτού του δικαστηρίου.
Στη συνέχεια, αντικείμενο ανάλυσης από τον Δρα Παναγιώτη Παπαϊωάννου αποτέλεσαν δύο ζητήματα μεγάλου εγκληματολογικού ενδιαφέροντος: οι ανθρωποκτονίες κατά συρροή σε δημόσιο χώρο και η σχέση ανάμεσα στην πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα και το έγκλημα.
Όσον αφορά τις πολλαπλές ανθρωποκτονίες/mass murders σε δημόσιο χώρο, μας πληροφόρησε ότι άρχισαν να τυποποιούνται στα μέσα της δεκαετίας του 80, ιδίως μετά από ένα περιστατικό που έμεινε στην ιστορία ως η «Σφαγή στα McDonalds». Ο κατά συρροήν ανθρωποκτόνος των δεκαετιών του 80 και του 90, έχοντας πίσω του μια πορεία ζωής με βαθιά τραυματικά βιώματα, φερόταν συνήθως ωθούμενος στο πολυανθρωποκτόνο του ξέσπασμα από ιδεοληψίες, πολλές φορές «κοπιαρισμένες» από ειδησεογραφικούς κώδικες των ΜΜΕ της εποχής του. Επέλεγε συνήθως να αφήσει το φονικό του ξέσπασμα σε δημόσιους χώρους, όπως εστιατόρια, δημόσια κτήρια, κεντρικές οδούς και σχολεία, όπου το έργο του μπορούσε να είναι περισσότερο θανατηφόρο (υψηλός αριθμός θυμάτων), δημόσια θεατό και αισθητό από κάθε άποψη.
Πολυανθρωποκτόνα φαινόμενα τέτοιου τύπου, με κύρια γνωρίσματα το «δημόσιο» χαρακτήρα του εγκλήματος, την επιλογή των θυμάτων μέσα από ένα πλέγμα ιδεοληψιών και εμμονών του δράστη και την εκτέλεση του χτυπήματος με τη μορφή «στρατιωτικού τύπου επιχείρησης», με τη χρήση συνήθως βαρέως οπλισμού, έχουν καταγραφεί στα εγκληματολογικά χρονικά από πολύ παλαιότερα, όπως μας ενημέρωσε ο Δρ. Παναγιώτης Παπαϊωάννου.
Έχει ενδιαφέρον να τονίσω, επίσης, ότι σήμερα τουλάχιστον στις Η.Π.Α. -με βάση τα δεδομένα μεταξύ 2013 και 2016- 7 στα 10 ανθρωποκτόνα επεισόδια λαμβάνουν χώρα κατά κανόνα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα (κυρίως σχολεία μέσης εκπαίδευσης) και εργασιακούς χώρους, ενώ από ποσοτική άποψη, τα επεισόδια με τέσσερεις τουλάχιστον θανάτους έχουν τετραπλασιαστεί από τη δεκαετία του 70.
Ταυτόχρονα, σήμερα, όπως επεσήμανε ο Δρ Παναγιώτης Παπαϊωάννου, οι δυνατότητες που παρέχουν στον κάθε χρήστη τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταστήσει ακόμα πιο «θεαματικά» και αιματηρά τα χτυπήματα, με τους δράστες πλέον να βιντεοσκοπούν οι ίδιοι τα πολυφονικά τους κτυπήματα, τα οποία ανεβαίνουν σε πραγματικό χρόνο/real time από τους ίδιους ή παρευρισκόμενους.
Το τελευταίο θέμα που ανέλυσε ο Δρ Παναγιώτης Παπαϊωάννου στην εισήγησή του αφορούσε την πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα σε σχέση με την ανθρωποκτόνο εγκληματικότητα. Ένα σοβαρότατο θέμα, στο οποίο πρέπει να σταθούμε, καθώς η πρόσβαση στα όπλα και οι όροι νόμιμης κατοχής τους πρέπει να μας απασχολήσουν. Όπως τόνισε ο Δρ, περισσότεροι από 1 εκατομμύρια άνθρωποι πυροβολούνται κάθε χρόνο. Σύμφωνα με υπολογισμούς, σημειώνονται περίπου 600.000 βίαιοι θάνατοι ετησίως, εκ των οποίων 340.000 θάνατοι οφείλονται στη χρήση όπλων. Η χρήση όπλων, επίσης, επηρεάζει το συνολικό αριθμό αυτοκτονιών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάνει λόγο μάλιστα για περισσότερους από 800.000 ανθρώπους που δίνουν τέρμα στη ζωή τους κάθε χρόνο.
Συνοψίζοντας, τα θέματα που συζητήθηκαν και αναλύθηκαν στο πλαίσιο της εκδήλωσης αναμφισβήτητα δίνουν το έναυσμα για προβληματισμό και συνιστούν ζητήματα που πρέπει να αναδειχθούν τόσο από τους δημοσιογράφους, όσο και από τους ερευνητές. Τέλος, ένα σημείο που θέλω να επισημάνω είναι ότι αποδεικνύεται η σχέση της τέχνης με το έγκλημα και τις σοβαρές εκφάνσεις αυτού. Γι’ αυτό, κρίνω πολύ σημαντικές αλλά και χρήσιμες τις αναφορές σε ταινίες, θεατρικά έργα, μυθιστορήματα και γενικότερα στην τέχνη, σε κάθε μορφή και έκφανσή της, στο πλαίσιο της διδασκαλίας ανάλογων ζητημάτων εγκληματολογικού ενδιαφέροντος. Η τέχνη, σίγουρα, μας διδάσκει και -το κυριότερο- καλλιεργεί την κριτική μας σκέψη, μας «γεννά» ερωτήματα και μας οδηγεί σε γόνιμο προβληματισμό.
Ολοκληρώνοντας, το σημερινό μου άρθρο θα ήθελα να ευχαριστήσω την Δρα Ευδοξία Φασούλα για την τιμητική πρόσκληση και να της ευχηθώ πάντα τόσο αξιόλογες δουλειές.
Σημείωση: Όσοι ενδιαφέρεστε για το αντικείμενο της δικαστικής γραφολογίας, μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη με τίτλο Γραφή και Έγκλημα, που μου είχε παραχωρήσει, για το προσωπικό μου ιστολόγιο, η Δρ Ευδοξία Φασούλα στις 19/9/2016 https://aggelikikardara.wordpress.com/interviews/interview_29/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου