Οι θησαυροί της Γυάρου

Eναν ανεκτίμητο οικολογικό θησαυρό έφερε στο φως η χαρτογράφηση του βυθού της Γυάρου από το Πανεπιστήμιο Πατρών και την περιβαλλοντική οργάνωση WWF


Το 50% της θαλάσσιας περιοχής του νησιού καλύπτεται από προστατευόμενους οικοτόπους, όπως λιβάδια Ποσειδωνίας και πυκνούς κοραλλιογενείς σχηματισμούς.

Το στιγματισμένο ερημονήσι της εξορίας αποκαλύπτεται πλέον ως παράδεισος βιοποικιλότητας. Εκεί ζει το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας ενώ πρόσφατα ερευνητές που εργάζονται στην περιοχή στο πλαίσιο του προγράμματος ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE έμειναν έκπληκτοι ανακαλύπτοντας περίπου 2.000 θαλασσοπούλια Puffinus yelkouan, μία από τις μεγαλύτερες αποικίες στην Ελλάδα.

Ο βυθός της Γυάρου συνιστά πλέον τον καλύτερα χαρτογραφημένο βυθό των Ελληνικών θαλασσών. Η ενδελεχής έρευνα και η γνώση των χαρακτηριστικών του κρίθηκαν απαραίτητες, καθώς η WWF επιδιώκει τη δημιουργία ενός πρωτοποριακού μοντέλου θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη Γυάρο με τη συμμετοχή των κοινωνιών της Σύρου και της Ανδρου.

Η ομάδα του εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών ερευνώντας μια έκταση συνολικού εμβαδού 57.3 km² διαπίστωσε πως περισσότερα από 24 km² καλύπτονται από οικοτόπους έντονης ποικιλομορφίας και μεγάλης οικολογικής αξίας.

Η έρευνα
Μετρήσεις στον βυθό της Γυάρου κατά τη διάρκεια της έρευνας. Πλέον είναι ο καλύτερα χαρτογραφημένος βυθός των ελληνικών θαλασσών

Ανακάλυψαν σημαντικές εκτάσεις φυκιάδας, του μοναδικού φυτού της θάλασσας που απαντάται μόνο στη Μεσόγειο δεσμεύοντας διοξείδιο του άνθρακα, απελευθερώνοντας οξυγόνο και προστατεύοντας τον βυθό και τις ακτές από τη διάβρωση.

Επίσης, εντοπίστηκαν κοραλλιογενείς σχηματισμοί, οι οποίοι δημιουργούν ευνοϊκό περιβάλλον για την αναπαραγωγή ψαριών και λειτουργούν ως δεξαμενές διοξειδίου του άνθρακα.

«Στη χώρα μας, παρότι τα λιβάδια Ποσειδωνίας έχουν μελετηθεί σε κάποιο βαθμό, το μεγαλύτερο μέρος τους παραμένει αχαρτογράφητο και η ακριβής έκταση και κατανομή τους παραμένει άγνωστη», δηλώνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών και υπεύθυνος της έρευνας, Γιώργος Παπαθεοδώρου.

«Σε ότι αφορά στις τραγάνες γνωρίζουμε ότι στο Αιγαίο φιλοξενούνται οι μεγαλύτεροι σχηματισμοί στη Μεσόγειο, αλλά ένα πολύ μικρό μέρος τους έχει χαρτογραφηθεί».

Η ομάδα του εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών εν ώρα εργασίας. Στο κέντρο ο υπεύθυνος της έρευνας, καθηγητής Γιώργος Παπαθεοδώρου

Η διαδικασία της χαρτογράφησης υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE, το οποίο στοχεύει στην προστασία της μεσογειακής φώκιας στις βόρειες Κυκλάδες.

«Στη Γυάρο», εξηγεί ο Ιάσονας Κάντας, υπεύθυνος επικοινωνίας της WWF, «το 2014 κατεγράφησαν 55 άτομα του είδους τη στιγμή που ο παγκόσμιος πληθυσμός αποτελείται από 500-600 μεσογειακές φώκιες.

Μάλιστα λόγω της έλλειψης ανθρωπογενών παρεμβάσεων στο νησί παρατηρείται μια εικόνα μοναδική στη Μεσόγειο: Μπορεί κάποιος να δει τις μεσογειακές φώκιες να κάθονται ήρεμες στις ακτές.

Αντίστοιχος πληθυσμός εντοπίζεται και στις Σποράδες, οι οποίες καλύπτουν όμως μια μεγαλύτερη γεωγραφικά έκταση. Επίσης, στη Γυάρο ο αριθμός των γεννήσεων του είδους παραμένει σταθερός. Στο νησί υπάρχει απίστευτη βιοποικιλότητα».



Hδη τοπικοί φορείς των Κυκλάδων έχουν συστήσει συμβούλιο με τη συμμετοχή της WWF, το οποίο εξετάζει τη δημιουργία μιας προστατευόμενης ζώνης, η οποία θεωρείται ότι θα προστατεύσει το φυσικό τοπίο της περιοχής, θα ενισχύσει την υγιή αλιεία και θα δώσει ώθηση στον τουρισμό.

Στόχος είναι το δίκτυο που θα διαμορφωθεί να το διαχειρίζονται, μετά την ολοκλήρωση του περιβαλλοντικού προγράμματος, οι τοπικές κοινωνίες.

Η ιστορία
Τόπος μαρτυρίου για χιλιάδες αγωνιστές

Ταυτισμένη στη συνείδηση των πολλών με τη βαρβαρότητα της εξορίας, τόπος φυλακής και μαρτυρίου για χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους, πρώην αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και μετέπειτα κυνηγημένους του Εμφυλίου πολέμου, η Γυάρος έμελλε να συνδεθεί άρρηκτα με την πολιτική ιστορία της χώρας.


Κοραλλιογενής σχηματισμός: Ενα μικρό δείγμα του οικολογικού θησαυρού στον βυθό της Γυάρου Φωτό: A. Bonetti

Τα εγκαίνια της ντροπής, όπως αποκαλείται συχνά η επίσημη έναρξη της λειτουργίας των φυλακών για τους κομμουνιστές, έγιναν το 1947.

Οι κρατούμενοι
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών τα κάτεργα γέμισαν πάλι με περίπου 6.500 κρατούμενους, κάποιοι εκ των οποίων είχαν ξαναφυλακιστεί εκεί τη δεκαετία του ’40.

Οριστικά το κολαστήριο της Γυάρου έκλεισε τον Ιούλιο του 1974, όμως τα κτίρια που έχτισαν οι εξόριστοι με τα χέρια τους υπάρχουν ακόμη στο νησί.

Το εντυπωσιακό είναι ότι, σύμφωνα με μαρτυρίες, η Γυάρος είχε χρησιμοποιηθεί ως τόπος εξορίας ήδη από τα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια.

Στην αρχαιότητα
Το έρημο νησί, που έχει έκταση μόλις 17 τετραγωνικά χιλιόμετρα., στην αρχαιότητα έσφυζε από ζωή: ήταν πόλη-κράτος, που μάλιστα έκοβε δικά της νομίσματα.

Σύμφωνα με τον Ομηρο εκεί ο Ποσειδώνας βούλιαξε τον Αίαντα με την τρίαινά του τιμωρώντας τον για την ασέβεια που έδειξε στους θεούς.

Το 2001 το νησί χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος από το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ το 2011 εντάχθηκε στο δίκτυο NATURA καθώς είναι τόπος με σπάνια βλάστηση, φιλοξενεί θηλαστικά προς εξαφάνιση και συνιστά σημαντικό ενδιαίτημα για μεταναστευτικά πουλιά.

Κατερίνα Ροββά,

ethnos.gr