Αναζωπύρωση εντάσεων στα Βαλκάνια

Αλέξανδρος Τάρκας

Αστάθεια μακράς διαρκείας αναμένεται στα Βαλκάνια μετά την προβληματική υλοποίηση της Συμφωνίας των Πρεσπών στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ, την αναζωπύρωση της έντασης μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, την αδυναμία εξυγίανσης των κρατικών δομών στην Αλβανία, τις προβληματικές ισορροπίες στη Βοσνία και τη -συνήθη πλέον- αδυναμία της ΕE να χειριστεί την κατάσταση.




Ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας εξακολουθεί να συγκεντρώνει εξωτερικούς επαίνους και εγκώμια για την -κάκιστη- Συμφωνία των Πρεσπών. Τα μηνύματα που λαμβάνει, κυρίως από την Ουάσινγκτον και το Βερολίνο, επισημαίνουν την ανάγκη ταχείας επικύρωσής της από τη Βουλή των Ελλήνων. Το επιχείρημα που χρησιμοποιείται είναι ότι η επικύρωση, αφενός θα αποτελέσει παράδειγμα για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, αφετέρου θα ανακόψει την επιρροή της Ρωσίας στην περιοχή.







Ωστόσο, το γεγονός, που είτε δεν γίνεται αντιληπτό καν από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία είτε συνειδητά υποβαθμίζεται, είναι ότι η ίδια ακριβώς συμφωνία έχει προκαλέσει αποσταθεροποίηση στην Ελλάδα. Παρά την οικονομική κρίση, η χώρα μας δικαίως χαρακτηρίζεται νησίδα σταθερότητας στην ταραγμένη ευρύτερη περιοχή από την Ουκρανία ως τη Μέση Ανατολή.




Έχουν αλλάξει πολλά, όμως, τους τελευταίους μήνες μετά την κυβερνητική απόπειρα διχασμού των πολιτών για το θέμα της ΠΓΔΜ, τα διαλυτικά φαινόμενα στον συνασπισμό ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και τις (ευτυχώς μειούμενες) επιφυλάξεις ορισμένων στελεχών της ΝΔ κατά της λεγόμενης «σκληρής γραμμής» έναντι της ηγεσίας της ΠΓΔΜ.




Παράλληλα, ενώ φίλοι και εταίροι διακινδυνεύουν την αποσταθεροποίηση της Ελλάδας, πράττουν ελάχιστα για την πρόληψη άλλων εξελίξεων, που πραγματικά διευκολύνουν την ενίσχυση της ρωσικής επιρροής, σε άλλα βαλκανικά μέτωπα. Κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί η δυτική αδράνεια έναντι της απόφασης της ηγεσίας του Κοσόβου να μετασχηματίσει τις δυνάμεις ασφαλείας της σε κανονικό στρατό.







Η εξέλιξη αυτή δυναμιτίζει τον διάλογο Πρίστινας-Βελιγραδίου και ωθεί τον πρόεδρο της Σερβίας κ. Βούτσιτς ακόμα πιο κοντά στη Ρωσία και την Κίνα. Δεν είναι συμπτωματικό ότι κατά την τετραμερή διάσκεψη Ελλάδας-Σερβίας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας στη Βάρνα στις αρχές Νοεμβρίου ο κ. Βούτσιτς ήγειρε διαρκώς προς τον κ. Τσίπρα το θέμα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Αθήνας-Σκοπίων-Βελιγραδίου, που ενδιαφέρει πρώτιστα την Κίνα.




Επίσης, χρησιμοποιώντας φρασεολογία παρόμοια της ρωσικής, ο Σέρβος πρόεδρος είχε επισημάνει ότι, ενώ ο ίδιος ήταν έτοιμος για τον μεγάλο συμβιβασμό με τους Κοσοβάρους, η Πρίστινα θα έχανε την ιστορική ευκαιρία, παρατείνοντας τη βαλκανική αστάθεια. Όσο περνούν οι ημέρες γίνεται ξεκάθαρο ότι η τεταμένη κατάσταση Σερβίας-Κοσόβου απομακρύνει το Βελιγράδι από την ΕΕ και πολλαπλασιάζει τα προβλήματα στα Δυτικά Βαλκάνια, με μοναδική ωφελημένη τη Μόσχα.




Εξελίξεις του 2019

Ως προς τις εξελίξεις του 2019, το ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια εστιάζεται στις αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής του Ιουνίου. Η Αλβανία και η ΠΓΔΜ ελπίζουν σε ανατροπή της απόφασης του Ιουνίου του 2018, που ανέβαλε τουλάχιστον για έναν χρόνο την εξέταση του θέματος της έναρξης των ενταξιακών συνομιλιών τους με την ΕΕ, κυρίως λόγω των αντιρρήσεων της Γαλλίας και της Ολλανδίας.




Καλά πληροφορημένες διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η Γερμανία είναι αποφασισμένη να πιέσει προς την κατεύθυνση λήψης απόφασης υπέρ των Τιράνων και των Σκοπίων με το επιχείρημα -και πάλι- της ενίσχυσης των κυβερνήσεών τους έναντι της Ρωσίας. Αν και ταυτόχρονα το Βερολίνο δεν έχει κανένα πρόβλημα να αναβαθμίζει τη δική του συνεργασία με τη Μόσχα.




Κατά τις ίδιες πηγές, πρέπει να αναγνωριστεί στους πρωθυπουργούς της ΠΓΔΜ κ. Ζάεφ και της Αλβανίας κ. Ράμα ότι ακολουθούν μια πολύ έξυπνη στρατηγική έναντι των Βρυξελλών: Από τη μια πλευρά, δεν υλοποιούν τις μεταρρυθμίσεις που τους ζητούνται, ώστε να διευκολυνθεί η ευνοϊκή αντιμετώπισή τους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου του 2019. Από την άλλη πλευρά, επικαλούνται διάφορα επιχειρήματα δικαιολόγησης της αναβλητικότητάς τους μαζί με τον ισχυρισμό πως, χάρη στους ίδιους προσωπικά, ανακόπτεται η ρωσική επιρροή.




Απίθανο επιχείρημα

Μεταξύ άλλων, ο κ. Ζάεφ φέρεται ότι έχει διατυπώσει προς κοινοτικούς αξιωματούχους το «απίθανο» επιχείρημα ότι «η ποιότητα μετρά περισσότερο από την ταχύτητα των μεταρρυθμίσεων». Θέλει προφανέστατα να κερδίσει χρόνο και να αξιοποιήσει τη συγκυρία, μη προσφέροντας τίποτα προς τις Βρυξέλλες και την Αθήνα, μέχρι να βεβαιωθεί για την επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών από την ελληνική Βουλή. Ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ, άλλωστε, δεν έχει παρουσιάσει κάτι συγκεκριμένο εν όψει του Ιουνίου ως προς τις υποχρεώσεις του για την εξυγίανση της Δικαιοσύνης και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος.




Με παρόμοιο πνεύμα, ο κ. Ράμα και ο υπουργός Εξωτερικών κ. Μπουσάτι δεν κάνουν λόγο (ούτε και παρουσιάζουν έργα) για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Αλβανία και προσπαθούν να διαφοροποιήσουν την ατζέντα του Ιουνίου. Η ηγεσία των Τιράνων εμφανίζεται στους υπευθύνους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως εκπρόσωπος και της Πρίστινα.






Ισχυρίζεται ότι η φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος χορήγησης βίζας στους Κοσοβάρους θα οδηγήσει σε σταθεροποίηση της περιοχής, χωρίς να εξηγεί πώς κάτι τέτοιο θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Ταυτόχρονα, οι κ. Ράμα και Μπουσάτι επικρίνουν την ΕΕ ότι δεν παρέχει ικανοποιητική συνδρομή στον κ. Ζάεφ, καθώς η υπογραφή του στη Συμφωνία των Πρεσπών θα έπρεπε ήδη να έχει επιβραβευθεί με ανταλλάγματα για τις ενταξιακές συνομιλίες στην ΕΕ.