Εγώ σαν πιτσιρικάς, πρόλαβα αυτό το είδος διαφήμισης στα τελευταία του, στο τέλος της δεκαετίας του ’60 και στην αρχή εκείνης του ’70, πριν ξεκινήσει μια τελείως διαφορετική προσέγγιση, σαφώς πιο εξειδικευμένη, πιο οργανωμένη, πιο επιστημονικά δομημένη, στον συγκεκριμένο τομέα. Όμως ακόμα πιο πίσω, στα χρόνια στα οποία αναφέρεται το λεύκωμα, η προώθηση ενός προϊόντος είχε μια απλή φιλοσοφία και έναν τελείως “αθώο” τρόπο για την πραγματοποίησή του. Ο καλλιτέχνης σχεδίαζε ή ζωγράφιζε με το χέρι και ο κειμενογράφος πρόσθετε το κείμενο. Ούτε έρευνες, ούτε διαγράμματα, ούτε αναλύσεις. Μόνο η γλυκύτατη φαντασία μερικών ανθρώπων, ταλαντούχων χωρίς αμφιβολία, αποτυπωμένη με έναν τρόπο που σήμερα μπορεί να φαντάζει ίσως αφελής, όμως εκείνη την εποχή ήταν υπέρ-αρκετός για να “κεντρίσει” το ενδιαφέρον του καταναλωτή.
Τα διαφημιστικά γραφεία από την δεκαετία του ’50 δεν υπάρχουν πια, εκτός από ελάχιστα, όπως ο Λεούσης. Τα περισσότερα, όπως η Γκρέκα, η Άλμα, ο Μίνως, η Ίρις, η Ηχώ, η Γνώμη, η ΑΔΕΛ κλπ, είτε απορροφήθηκαν από άλλες εταιρίες, είτε χάθηκαν στην “αλλαγή” της νέας εποχής. Το ίδιο συνέβη και με αρκετά από τα προϊόντα που διαφημίζονται μέσα στο λεύκωμα. Όμως οι παλαιότεροι σίγουρα θα τα θυμηθείτε, ενώ οι νεώτεροι θα δείτε από πού ξεκίνησαν κάποια άλλα που αντέχουν μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με το βιβλιαράκι – την αγορά του οποίου συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όσους το πετύχουν – οι διαφημίσεις αυτές βρίσκονταν μέσα στα τεύχη της “Εκλογής” (κυκλοφόρησε από το 1945 μέχρι το 1960), ενός περιοδικού τύπου digest, που εκδιδόταν από την “Αγγλο-Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών”, τον προπαγανδιστικό δηλαδή βραχίονα του Foreign Office στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλα περιοδικά, όπως οι Εικόνες, ο Ταχυδρόμος και η Γυναίκα. Είναι συνολικά 141 οι διαφημίσεις του λευκώματος, εγώ επέλεξα 24, αυτές που θεώρησα τις πιο χαρακτηριστικές, βάζοντας σε παρένθεση τη χρονιά δημοσίευσής τους.
1. Πολύ πριν γίνει άνθος αραβοσίτου
Η εταιρία θρεπτικών προϊόντων Γιώτης ιδρύθηκε το 1930 στην Αθήνα και μεγάλωσε (συνεχίζοντας μέχρι σήμερα) αμέτρητες γενιές από μπέμπηδες και μπέμπες. Το άνθος ορύζης υπήρξε η πρώτη βρεφική τροφή που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα. Αργότερα ήρθε το άνθος αραβοσίτου, οι φρουτόκρεμες κλπ κλπ. Βέβαια, η διαφήμιση παραείναι μαύρη για να απευθύνεται σε μαμάδες και να αναφέρεται σε βρέφη, δεν νομίζετε; (1955)
2. Τότε που ξεκινούσε να πετάει
Τον Ιούλιο του 1956 ο Αριστοτέλης Ωνάσης αγόρασε τις εθνικές αερογραμμές από το ελληνικό κράτος και τις μετονόμασε σε Ολυμπιακή Αεροπορία. Εδώ, η διαφήμιση είναι από τον Μάιο του 1956, έναν χρόνο πριν ξεκινήσει η επίσημη λειτουργία του φορέα υπό τον νέο ιδιοκτήτη και ενώ ο μεγιστάνας βρισκόταν ακόμα σε διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση. Πάνω στο σχέδιο αποτυπώνονται η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και η Ρόδος. (1956)
3. Πριν τα ψυγεία και τις κουζίνες
Μικρασιάτες πρόσφυγες ίδρυσαν την ΙΖΟΛΑ το 1930, ξεκινώντας αρχικά να κατασκευάζουν μονωτικούς σωλήνες, σιδηροσωλήνες, εμαγιέ και είδη υγιεινής! Από τη δεκαετία του ’50 έκαναν την εμφάνισή τους οι κουζίνες και τα ψυγεία που έγιναν σήμα κατατεθέν της εταιρείας, η οποία γέμισε με τα προϊόντα της τα ελληνικά νοικοκυριά. Το 1977 συγχωνεύθηκε με την Εσκιμό για να αντιμετωπίσει τον ξένο ανταγωνισμό, όμως έκλεισε οριστικά το 1991. (1950)
4. Η ΕΒΓΑ της γειτονιάς
Η Ελληνική Βιομηχανία Γάλακτος ιδρύθηκε το 1934 από δυο πλούσιους ομογενείς, τους αδερφούς Σουραπά, παράγοντας παστεριωμένο γάλα, γιαούρτι σε κεσεδάκια, βούτυρο σε πακέτο και τυποποιημένο παγωτό (έχοντας την ευρεσιτεχνία για το παγωτό ξυλάκι). Στη δεκαετία του ’50 εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα με τη μορφή γαλακτοπωλείων και μικρών ζαχαροπλαστείων που έμειναν γνωστά ως “η ΕΒΓΑ της γειτονιάς” μέχρι το τέλος των 80ties, όταν πήρε τη σκυτάλη η ΔΕΛΤΑ. (1955)
5. Οι χρυσές σταγόνες της Mobil
Η εταιρία Standard Oil Company εγκαταστάθηκε το 1914 στον Πειραιά και το 1955 μετονομάστηκε σε Mobil Oil Hellas, με δραστηριότητες στην παραγωγή, αποθήκευση και διακίνηση λιπαντικών. Το διαφημιζόμενο εδώ “λάδι των τεσσάρων εποχών”, έχει δοκιμαστεί σε συνολική απόσταση που αντιστοιχεί σε 80 φορές τον γύρο της Γης!!! Η εταιρία συνεχίζει να υφίσταται μέχρι και σήμερα. (1956)
6. Πυραυλοκίνητο ρολόι
Αν μη τι άλλο, ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο τότε διαφημιστής για να προωθήσει το προϊόν, είναι εξόχως ευφάνταστος! Τα ρολόγια ή αν προτιμάτε, τα αυτόματα χρονόμετρα της ελβετικής εταιρίας Zenith συγκρίνονται με τους πύραυλους της αεροπορίας!!! Απογειώθηκε από μόνη της η διαφήμιση του προϊόντος με τα 685 πρώτα βραβεία ακρίβειας! (1958)
7. Μπύρα είναι μόνο μια
Η ζυθοποιία FIX ιδρύθυκε το 1864 στην Αθήνα από τον Βαυαρό Γιόχαν Καρλ Φιξ και για έναν περίπου αιώνα διατήρησε μονοπωλιακή θέση στην αγορά, ως επίσημος προμηθευτής της βασιλικής αυλής στην Ελλάδα. Με την είσοδο ξένων ανταγωνιστών στο εμπόριο, η ΦΙΞ χρεοκόπησε και έκλεισε το 1983. Το παλιό ιστορικό της εργοστάσιο στη λεωφόρο Συγγρού, στεγάζει σήμερα το εθνικό μουσείο σύγχρονης τέχνης. Η εταιρία επανιδρύθηκε το 2009, ανήκει πλέον στην Ολυμπιακή Ζυθοποιία και παράγεται και εμφιαλώνεται στην Εύβοια. (1955)
8. Το “ρατσιστικό” Κάμελ
Το Camel αποτελεί εδώ και 80 χρόνια συνώνυμο της περιποίησης των παπουτσιών. Η εταιρία ιδρύθηκε τη δεκαετία του ’30 και υφίσταται μέχρι και σήμερα. Ο διαφημιστής της εποχής βέβαια, δεν διέθετε αντιρατσιστικές ευαισθησίες, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε από την ατάκα που βάζει στο στόμα του ενός μαύρου: “Δώσε μας αυτό που ασπρίζει και θα σε λύσουμε”! Όμως ανέλαβε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους η ρετσίνα ΒΕΟ. Τι εννοώ; Διαβάστε την επόμενη διαφήμιση και θα καταλάβετε! (1952)
9. Η “αντιρατσιστική” ρετσίνα
Εδώ προφανώς ο λευκός δεν έδωσε στους μαύρους αυτό που ασπρίζει και εκείνοι αποφάσισαν να τον κάνουν ψητό! Η ρετσίνα ΒΕΟ που αποζητά η κυρία που γυρίζει τη σούβλα, ήταν ένα από τα προϊόντα της ΒΟΤΡΥΣ, δηλαδή της Ελληνικής Εταιρίας Οίνων και Οινοπνευμάτων που ιδρύθηκε το 1906. Η ΕΕΟΟ ασχολήθηκε με το ζήτημα της διάθεσης και εκμετάλλευσης της σταφίδας, εκσυγχρόνισε το μεγάλο αποσταγματοποιείο στα Σεπόλια και κατασκεύασε φημισμένα κρασιά και κονιάκ. (1958)
10. Μίνιμαλ Παπαστράτος
Οι Αφοί Παπαστράτου ξεκίνησαν την ενασχόλησή τους με το εμπόριο καπνού στις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1926 χτίστηκαν μεγάλες αποθήκες καπνού στο Αγρίνιο και στη συνέχεια η επιχείρηση επεκτάθηκε με νέες αποθήκες και εργοστάσια στον Πειραιά. Η “Παπαστράτος” έγινε η μεγαλύτερη βιομηχανία τσιγάρων στην Ελλάδα, κάνοντας γνωστό τον καπνό του Αγρινίου σε όλο τον κόσμο. Η εταιρία εξαγοράστηκε το 2003 από την Philip Morris και συνεχίζει την δραστηριότητά της μέχρι και σήμερα. (1950)
11. Ταβέρνα με κοσμικές τουαλέτες
Η περίφημη ταβέρνα στα επίσης περίφημα Αστέρια της Γκυφάδας, τα οποία τη δεκαετία του ’50 παρομοιάζονταν με την γαλλική Ριβιέρα και αποτελούσαν προορισμό όλης της κοσμικής Αθήνας, την ημέρα για μπάνιο και απεριτίφ και το βράδυ για φαγητό, βαριετέ και χορό. Η πλάκα είναι ότι όλο αυτό περιγράφεται ως ταβέρνα. Ποιος άραγε από τους σημερινούς επιχειρηματίες θα είχε τα άντερα να λειτουργήσει ένα τέτοιο μαγαζί με τέτοια ονομασία; (1955)
12. Γάλακτος ή με αμύγδαλα;
Η ΙΟΝ, μια αμιγώς ελληνική εταιρία από τότε που ιδρύθηκε μέχρι και σήμερα, ξεκίνησε το 1930 από το ιστορικό κτίριο της Πειραιώς, στο οποίο συνεχίζει να στεγάζεται και είναι μια από τις σημαντικότερες βιομηχανίες σοκολατοειδών και ζαχαρωδών στη χώρα. Η ΙΟΝ έχει βγάλει στην αγορά αμέτρητα προϊόντα που κατέκτησαν τους καταναλωτές, ανάμεσά τους η σοκολάτα γάλακτος, οι γκοφρέτες Σαφάρι και Σοκοφρέτα, οι σοκολάτες Break, η σοκολάτα Serano, οι καραμέλες ΝΑΣΚΟ, πάνω απ’ όλα όμως η “ναυαρχίδα” της εταιρίας, η διαχρονική σοκολάτα αμυγδάλου. (1958)
13. Γκάζι από την BP
Η Supergas ήταν μια ελληνική εταιρία διάθεσης υγραερίου, η οποία εξαγοράστηκε το 1951 από την τότε νεοϊδρυθείσα ελληνική ΒΡ (British Petroleum). Η Supergas συνέχισε τη δραστηριότητά της για αρκετά χρόνια, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να συναγωνιστεί την ανταγωνίστρια Πετρογκάζ (1953), που τελικά αρκετά γρήγορα εδραιώθηκε ως η πρώτη μακράν δύναμη στην ελληνική αγορά του γκαζιού στις επερχόμενες δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80. (1955)
14. Βασιλικό υπερωκεάνιο
Το υπερωκεάνιο “SS Malolo” ναυπηγήθηκε το 1926 στις ΗΠΑ, εκτελώντας δρομολόγια από το Σαν Φρανσίσκο στην Χονολουλού. Το 1948 το απέκτησε ο Ευγένιος Ευγενίδης, ιδιοκτήτης της Εθνικής Ελληνικής Γραμμής Αμερικής και από το 1954 μετονομάστηκε σε “Βασίλισσα Φρειδερίκη” και δρομολογήθηκε στη γραμμή Πειραιάς – Νέα Υόρκη, με ενδιάμεσους σταθμούς την Νάπολη, το Παλέρμο και το Χάλιφαξ. Το πλοίο πραγματοποιούσε εννέα με έντεκα κυκλικά υπερατλαντικά ταξίδια το χρόνο. (1956)
15. Τα Κονστελέισονς της TWA
Το Constellation της Lockheed υπήρξε ένα αεροσκάφος που κατασκευάστηκε αρχικά το 1943 ως μεταγωγικό για τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και αμέσως μετά τη λήξη του, χρησιμοποιήθηκε ως επιβατικό. Η πρώτη υπερατλαντική πτήση του ελικοφόρου αεροπλάνου έγινε τον Φεβρουάριο του 1946 από τη Νέα Υόρκη στο Παρίσι. Πολλές αεροπορικές εταιρίες προμηθεύτηκαν Constellations, ανάμεσά τους και η TWA, που συνέδεσε την Αθήνα με την Νέα Υόρκη και το Σικάγο. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος υπήρξε το πρώτο με συμπίεση καμπίνας, προσφέροντας έτσι ασφαλές και άνετο περιβάλλον στους επιβάτες κατά τη διάρκεια της πτήσης. (1955)
16. Το πολυκατάστημα της νιότης μας
Ο Γιάννης Γεωργακάς ξεκίνησε το Μινιόν από ένα περίπτερο και το έφτασε μέσα στη δεκαετία του ’50 σε ένα σύγχρονο πολυκατάστημα, το οποίο εξελίχθηκε στο ενδέκατο μεγαλύτερο της Ευρώπης, με πωλήσεις που άγγιζαν το ένα δις δραχμές, με 120.000 διαφορετικά προϊόντα και 1000 υπαλλήλους στο εξαώροφο κτίριο της οδού Πατησίων. Το Μινιόν καθιέρωσε τις ετήσιες εκπτώσεις, τις καθορισμένες τιμές, τις κυλιόμενες σκάλες, την χρήση Η/Υ, τον κλιματισμό εντός του κτιρίου και τη λίστα γάμου! Όλα τελείωσαν μετά τον εμπρησμό του 1980, που το κατέστρεψε ολοσχερώς. Κάποιες προσπάθειες να ξαναλειτουργήσει, δεν καρποφόρησαν και σήμερα είναι μια μακρινή ανάμνηση για τους μεγαλύτερους που έζησαν εκεί μαγικές στιγμές ως παιδιά και όχι μόνο. (1950)
17. Το θαυματουργό Έϊτζαξ!
Τα καθαριστικά προϊόντα Ajax βγήκαν για πρώτη φορά στην αγορά το 1947 από την αμερικανική πολυεθνική Colgate – Palmolive. Στο ξεκίνημα της δεκαετίας του ’50 ήρθαν και στην Ελλάδα, με την επική ονομασία της εποχής, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε και στην διαφήμιση, Έϊτζαξ!!! Χρειάστηκε να περάσουν πάντως κάποια χρόνια, μέχρι να γίνει δημοφιλές στη χώρα μας, ειδικότερα από το 1965 και μετά, με τον Άζαξ άσπρο σίφουνα! (1958)
18. Τα μπομπινόφωνα της Grundig
Η γερμανική Grundig ιδρύθηκε το 1930 στη Νυρεμβέργη από τον Μαξ Γκρούντιχ, παράγοντας κυρίως ηλεκτρικά είδη και οικιακές ηλεκτρικές συσκευές. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ήρθαν και εδώ, εντυπωσιάζοντας με τα μπομπινόφωνα (ή μαγνητόφωνα) και τα ηλεκτρόφωνα (ή πικάπ). Όπως βλέπετε, η τιμή του φορητού μπομπινόφωνου, που παρουσιάζεται ως σημερινό επίτευγμα και αυριανή πρόοδος (!), είναι ένα πεντοχίλιαρο, τελείως διαφορετικό φυσικά από εκείνα που προλάβαμε εμείς. (1958)
19. Τα γερμανικά ραδιόφωνα και ηλεκτρόφωνα
Συνεχίζουμε με τα ηλεκτρικά είδη και δυο ακόμα γερμανικές εταιρίες. Πρώτα η Wega, που ιδρύθηκε το 1923 στην Στουτγκάρδη και έφτιαξε το όνομά της με τα καταπληκτικά ραδιόφωνα που έβγαλε στην αγορά και μετά η Dual, που ξεκίνησε το 1907 στον Μέλανα Δρυμό, κατασκευάζοντας γραμμόφωνα και ρολόγια, για να κάνει όμως την μεγαλύτερη επιτυχία της με τα πρωτοποριακά πικάπ από το τέλος της δεκαετίας του ’40. Την αντιπροσωπεία και των δυο εταιριών, όπως βλέπουμε στο κάτω μέρος της διαφήμισης, είχε το πολυκατάστημα των αδελφών Λαμπρόπουλων (που ξεκίνησε τα πρώτα του βήματα από το 1901). (1957)
20. Σλιπ και αθλητικά φανελάκια
Η Ατθίς ξεκίνησε το 1937 με μια πλεκτομηχανή σε ένα υπόγειο της Αθήνας και δυο χρόνια αργότερα είχε εξελιχθεί σε πλεκτοβιομηχανία. Μετά τον πόλεμο, η εταιρία μεγάλωσε και έγινε ξακουστή ως η πρώτη που έφερε το 1950 στην Ελλάδα τα αντρικά σλιπ. Το προϊόν γνώρισε τεράστια επιτυχία και σε συνδυασμό με τα επίσης κλασικά “αθλητικά φανελάκια”, κέρδισε για δεκαετίες μια από τις πρώτες θέσεις στην επιλογή των ανδρών στα εσώρουχα. (1959)
21. Το μυστήριο του Γκαρντόλ
Το 1870 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά η οδοντόκρεμα Colgate και το 1893 έκανε την εμφάνισή της η πρώτη συσκευασία σε σωληνάριο. Το 1928 η εταιρία εξαγοράστηκε από την Palmolive και από το ξεκίνημα του ’50, η οδοντόπαστα έφτασε και στην Ελλάδα. Η μαγεία της διαφήμισης έγκειται στο συστατικό Γκαρντόλ, για το οποίο κανείς δεν ενημερώνει τον καταναλωτή περί τίνος πρόκειται, πέρα από ένα αόριστο “η αόρατος ασπίς των δοντιών σας”! (1958)
22. Το επίσης μυστήριο του 07
Το Rol λανσαρίστηκε το 1956 ως το πρωτοποριακό απορρυπαντικό για το πλύσιμο των ρούχων και των πιάτων. Η εταιρία ονομαζόταν Rolco και είχε ιδρυθεί το 1948 στο Μοσχάτο ως η πρώτη παραγωγική μονάδα χρωμάτων και απορρυπαντικών με την επωνυμία “Βιανίλ Χρωματουργεία”. Το Rol έφερε επανάσταση στα νοικοκυριά και για πολλά χρόνια έγινε η νούμερο ένα επιλογή των Ελληνίδων. Το 1968 ακολούθησε ένα ακόμα προϊόν θρύλος από την εταιρία, το περίφημο AVA, προπομπός του οποίου ήταν το εδώ διαφημιζόμενο Rol με 07 για το πλύσιμο των πιάτων. Με ένα ακόμα μυστήριο συστατικό, αφού και πάλι δεν μαθαίνουμε τί είναι το 07, πέρα από το επίσης αόριστο “αόρατο γάντι για την προστασία των χεριών”! (1959)
23. Η πανέτοιμη μαγιονέζα
Άλλο ένα προϊόν θρύλος, αν και η μουστάρδα της ΕΚΜΑ είναι πολύ πιο γνωστή από τη μαγιονέζα. Όπως βλέπετε σε αυτή τη διαφήμιση, αυτό που μετράει είναι ότι μπορείτε να την έχετε έτοιμη μέσα από το βαζάκι (αν και αυτό που κρατάει η κοπέλα είναι συσκευασία γειτονιάς), κάτι πρωτόγνωρο για την ελληνική αγορά της εποχής! (1950)
24. Αλλάζοντας τα φώτα μας
Εδώ δεν χρειάζονται ιδιαίτερα σχόλια. Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού ιδρύθηκε το 1950, εθνικοποιώντας την παραγωγή και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ παράλληλα θεωρήθηκε πλέον υπηρεσία κοινής ωφέλειας, φροντίζοντας να μας αλλάξει τα φώτα για τα επόμενα 66 χρόνια και έχει ο Θεός. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι πέρα από το ΔΕΗ, δεν αναφέρεται τίποτα άλλο στη διαφήμιση. Δωρικό, απειλητικό, σαφέστατο. (1958)
* Όλες οι φωτογραφίες των διαφημίσεων προέρχονται από το λεύκωμα “10 χρόνια διαφημίσεις, 1950-1959” του Πέτρου Τσαπίλη (2007, Εκδόσεις Ανατολικός)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου