Η ζωή μας τις τελευταίες μέρες, υπό την σκιά μιας πρωτοφανούς και παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, δε χωρά αμφιβολία πως άλλαξε δραματικά. Η επιβολή μέτρων εγκλεισμού στο σπίτι, απαγόρευσης της ελεύθερης μετακίνησης και περιορισμού των κοινωνικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων έφεραν αλλαγές σε κάθε πλευρά της καθημερινότητας μας.
Το σύνθημα «μένουμε σπίτι» που με καταιγιστική συχνότητα επαναλαμβάνεται από τα ΜΜΕ μας προτρέπει να μείνουμε στα σπίτια μας συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού. Έτσι, η αναγκαστική παραμονή στο σπίτι αύξησε το χρόνο που τα μέλη μιας οικογένειας περνούν μαζί στον ίδιο χώρο. Οι ενήλικες σε ένα μεγάλο ποσοστό διέκοψαν την εργασίας τους, τα παιδιά σταμάτησαν να πηγαίνουν σχολείο, επισκέψεις και κοινωνικές συναναστροφές απαγορεύτηκαν. Τα διαμερίσματα των μερικών τετραγωνικών έγιναν η λύση του προβλήματος, το ασφαλές καταφύγιο, το ανάχωμα στην ανεξέλεγκτη εξάπλωση του ιού.
Σε αυτά τα περιορισμένα χωροταξικά δεδομένα καλείσαι λοιπόν να συνυπάρξεις με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας σου σε μια καθημερινότητα που μοιάζει όσο ποτέ άλλοτε τόσο ατέρμονη, χωρίς εναλλαγές και εξωτερικές προκλήσεις, χωρίς δυνατότητα εξόδου και διαφυγής.
Αυτή η νέα καθημερινότητα του αναγκαστικά «μαζί» αναπόφευκτα έχει περιορίσει το ζωτικό σου χώρο, την απόσταση που χρειάζεσαι ώστε να έρθεις κοντά με το «εγώ» σου, με τις δικές σου, τις ατομικές ανάγκες. Αυτές τις έχεις ήδη ξεχάσει ή προσπαθείς με κάθε τρόπο να τις καταπνίξεις, να τις απωθήσεις. Αισθάνεσαι ότι αλλιώς δε βγαίνει, θα χαλαστείς, θα κάνεις κακό στον εαυτό σου. Αυτό όμως σου βγαίνει σε άγχος, σε νεύρα, σε θυμό, σου φταίνε όλοι και όλα.
Από την άλλη, το «μένουμε σπίτι», κυρίαρχο σύνθημα των ημερών, προβάλλεται από τα ΜΜΕ και ως ένα μοντέλο, μια καλή πρακτική σύσφιξης των σχέσεων καθώς υπόσχεται ειδυλλιακές οικογενειακές στιγμές με επιτραπέζια παιχνίδια, γεύματα και κινηματογραφικές βραδιές. Έτσι το άγχος και ο εκνευρισμός μπορούν αυτόματα να μετατραπούν σε τύψεις και ενοχές που εσύ αισθάνεσαι διαφορετικά.
Αν και για σένα λοιπόν το «μένουμε σπίτι» φαντάζει απειλητικό, σου προκαλεί δυσφορία και εκνευρισμό τα πέντε βήματα που ακολουθούν θα σε βοηθήσουν να το επεξεργαστείς έτσι ώστε η απειλή να μετατραπεί σε πρόκληση και ευκαιρία.
Λοιπόν ξεκινάμε
Αποδέχομαι τα συναισθήματα δυσφορίας, εκνευρισμού ή θυμού.
Ο περιορισμός στο σπίτι και η συνεχόμενη συνύπαρξη όταν είναι επιβαλλόμενη και αναγκαστική συμπαρασύρει νεύρα και ένταση σε όλες τις οικογένειες. Σε καμία περίπτωση αυτή η ακραία και έκτακτη συνθήκη δεν πρέπει και δε μπορεί να λειτουργήσει ως βαρόμετρο για την ποιότητα των οικογενειακών σου σχέσεων. Οι σχέσεις για να μείνουν ζωντανές και υγιείς χρειάζονται το «μαζί» και το «εγώ», την εγγύτητα και την απόσταση. Όταν ένα από τα δύο υπολείπεται δημιουργούνται προβλήματα. Οπότε μη νιώθεις ενοχές για τα συναισθήματα σου γιατί είναι φυσιολογικά. Παραδέξου πως αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, της αβεβαιότητας και της απειλής, του εγκλεισμού και της συγχώνευσης δεν είναι μια συνηθισμένη κατάσταση. Φέρσου στον εαυτό σου με επιείκεια αγκαλιάζοντας και τα αρνητικά σου συναισθήματα και προχώρα μαζί με αυτά. Δεν είσαι ήρωας, δεν είσαι άτρωτος, δεν περνούν όλα από το χέρι σου.
«Διαβάζω» στις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων τις ίδιες ανάγκες.
Πολλές φορές οι άνθρωποι δυσκολεύονται να εκφράσουν και να μοιραστούν τα συναισθήματα που νιώθουν με τα μέλη της οικογένειας τους. Πιστεύουν ότι αν μιλήσουν για τα συναισθήματα τους, για τις αγωνίες, τους φόβους και τις ανασφάλειες τους τότε θα στενοχωρήσουν τους άλλους, θα φανούν αδύναμοι, κατώτεροι των περιστάσεων. Έτσι, προσπαθούν με κάθε τρόπο να τα καταπνίξουν, να τα απωθήσουν, να τα αγνοήσουν. Αυτή η πρακτική όμως, της εσωστρέφειας και της απόκρυψης, δεν καταφέρνει εν τέλει να διασφαλίσει την πολυπόθητη οικογενειακή γαλήνη και ασφάλεια. Καβγάδες για το τίποτα, πόρτες που κλείνουν απότομα και με κρότο, λόγια άσχημα και πικρά που λέγονται με σιγουριά μα την ίδια στιγμή ακυρώνονται από τύψεις κι ενοχές.
Προσπάθησε λοιπόν να ερμηνεύσεις τις ανεξήγητες μικροεντάσεις και τους εκνευρισμούς των δικών σου στα πλαίσια αυτής της ιδιότυπης κατάστασης που περνάμε. Σκέψου ότι και οι άλλοι μπορεί να νιώθουν όπως εσύ, θυμωμένοι, καταπιεσμένοι και αγχωμένοι, απλά δεν τολμούν να το ομολογήσουν γιατί σε αγαπούν και θέλουν να σε προστατευόσουν.
Ενθαρρύνουμε το μοίρασμα, το δωμάτιο της επικοινωνίας
Από όσα έχεις διαβάσει μέχρι τώρα αρχίζεις να συνειδητοποιείς ότι το μοίρασμα και η ουσιαστική επικοινωνία είναι μονόδρομος για την οικογενειακή σου γαλήνη. Καταλαβαίνω ότι αυτό αρχίζει να σε αγχώνει, η σκέψη και μόνο να εκτεθείς στους αγαπημένους σου, να φανείς μικρός και αδύναμος, τόσο ευάλωτος και τρωτός. Όμως να είσαι σίγουρος ότι και οι άλλοι αισθάνονται το ίδιο με σένα. Μην τσιμπάς κάθε φορά που σου λένε ότι περνούν καλά, ότι όλα είναι υπό έλεγχο, ότι δεν έχουν ανάγκη. Κοίταξε πίσω από τα λόγια τους, δώσε έμφαση στις εκφράσεις, στις συναισθηματικές αντιδράσεις, στα βλέμματα τους.
Μπορείτε να ξεκινήσετε να μιλάτε για αυτά τα συναισθήματα όλοι μαζί, οικογενειακώς, μικροί και μεγάλοι, σε χρόνο, συχνότητα και τόπο που θα ορίσετε από κοινού. Προκειμένου να διασφαλίσετε την ανεμπόδιστη αλληλεπίδραση και την καλή ακρόαση φροντίστε τα κινητά σας και οι υπολογιστές να μην έχουν θέση, να μην υπάρχει καμιά παρεμβολή, κανένα εμπόδιο στο χώρο. Μπορείτε να καθιερώσετε έναν χώρο του σπιτιού ως το δωμάτιο της επικοινωνίας, έναν τόπο όπου τα μοναδικά ερεθίσματα θα είναι τα βλέμματα και οι εκφράσεις των αγαπημένων σας.
Παράλληλα όμως προσπαθήστε να ανακαλύψετε και να αναδείξετε τα αποθέματα της οικογένειας σας, την κρυφή δύναμη της χάρη στην οποία το άγχος και η ανασφάλεια μπορούν να μετουσιωθούν σε δράση και εξέλιξη.
Δημιουργήστε ζώνες απομόνωσης ενήλικων και παιδιών.
Η επικοινωνία και το μοίρασμα των σκέψεων και των συναισθημάτων, όπως προαναφέρθηκε, αφορά όλους και αποτελεί μια αναγκαία και χρήσιμη διαδικασία στην οποία πρέπει να συμμετέχουν όλοι, μικροί και μεγάλοι, ενήλικες και παιδιά.
Συγχρόνως, όμως, και εξίσου σημαντικό είναι να απελευθερώσετε χρόνο και χώρο τόσο για τον εαυτό σας όσο και για τη συντροφική σας σχέση. Η καθημερινή και συνεχόμενη επίβλεψη των παιδιών είναι φυσιολογικό να σας έχει κουράσει ή και εξουθενώσει. Οι καλλιεργούμενες προσδοκίες για ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά και ειδυλλιακές οικογενειακές στιγμές δεν μπορούν και δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις αντοχές και τις δυνάμεις σας.
Σε τούτη την περίοδο είναι σημαντικό να έρθετε κοντά με τον σύντροφο σας, να μπορέσετε να συντονιστείτε στους ρυθμούς και τις απαιτήσεις της νέας καθημερινότητας. Ταυτόχρονα όμως βοηθάτε και τα παιδιά να αντιληφθούν ότι οι ενήλικες του σπιτιού με ψυχραιμία και σύμπνοια φροντίζουν για εκείνα διαχωρίζοντας τα, απομονώνοντας τα από ευθύνες και θέματα των ενηλίκων.
Για το σκοπό αυτό μπορείτε να χωρίσετε το σπίτι σε ζώνες: τη ζώνη ενηλίκων, τη ζώνη των παιδιών και την ουδέτερη ζώνη. Εξηγείστε στα παιδιά ότι έχουν δικαίωμα και για όσο χρόνο το επιθυμούν να απομονωθούν στη δική τους ζώνη. Οι γονείς αντίστοιχα έχετε το δικαίωμα να απομονωθείτε στη δική σας ζώνη ενώ στην ουδέτερη ζώνη μπορείτε να βρίσκεστε όλοι μαζί. Δεν επιτρέπεται κανένας να παραβιάζει τη ζώνη του άλλου χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του.
Μοιράστε εκ νέου αρμοδιότητες και υποχρεώσεις για το διάστημα αυτό
Είναι αλήθεια πως σε αυτές τις συνθήκες, του περιορισμού στο σπίτι και της παύσης των εξωτερικών δραστηριοτήτων, πολλοί από εσάς έχετε χάσει προσωρινά σημαντικούς ρόλους της πρότερης καθημερινότητας σας. Σ αυτό το διάστημα δεν είστε πλέον εργαζόμενος, φοιτητής ή μαθητής, με τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που όλα τα παραπάνω εμπεριέχουν, και, ίσως, λιγότερο γιος ή κόρη με την εξ αποστάσεως πλέον επαφή με τον ηλικιωμένο γονέα σας. Είναι σημαντικό λοιπόν το κενό που προκύπτει στο επίπεδο της καθημερινής ρουτίνας να αναπληρωθεί με άλλες αρμοδιότητες και καθήκοντα μέσα στο σπίτι. Με αυτόν τον τρόπο εξακολουθείτε να νιώθετε χρήσιμοι και δημιουργικοί ενώ, ταυτόχρονα, συμβάλετε στην ανάδειξη ενός οικογενειακού κλίματος αλληλεγγύης και δικαιοσύνης.
Ετοιμάστε λοιπόν μια λίστα από εργασίες που πρέπει να γίνονται καθημερινά για την εύρυθμη λειτουργία του σπιτιού και διανείμετε μεταξύ σας καθήκοντα και αρμοδιότητες. Σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχουν όλοι, μικροί και μεγάλοι. Σεβαστείτε τις προτιμήσεις του κάθε μέλους και δεσμευτείτε από κοινού για το χρονικό διάστημα που αυτοί οι νέοι κανόνες θα ισχύουν.
Κλείνοντας θυμηθείτε ότι κάθε κρίση φέρνει μαζί της και μια ευκαιρία, μια δυνατότητα και μια προοπτική αρκεί να μπορέσετε να την αξιοποιήσετε.
Σοφία Κουτσογιαννίδου, Ψυχοθεραπεύτρια & Οικογενειακή θεραπεύτρια
(Μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Οικογενειακών θεραπευτών EFTA)
Email: koutsogiannidou@yahoo.gr,
Fb: koutsogiannidousofia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου