Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα των άρθρων -Τα δημοσιεύματα στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν τους συγγραφείς.

Σεπτεμβρίου 28, 2020

ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑ ΜΙΑ ΚΑΘΑΡΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΟΡΤΗ

Ἀρχαιοτάτη ἀγροτική ἑορτή πρός τιμήν τῆς Δήμητρος Θεσμοφόρου καί τῆς Κόρης. 



Συμμετεῖχαν ἀποκλειστικά παντρεμένες γυναίκες, ἐνῶ ἐλάμβαναν χώρα διάφορες τελετές καί μυήσεις. Ὑπάρχει διάστασις ἀπόψεων ὅσον ἀφορᾶ στήν ὀνομασία. Κατά ἄλλους εἶναι σχετική με τήν λέξιν θεσμὀς, καθώς ἡ πανάρχαια προέλευσις τῆς ἑορτῆς κατά κάποιον τρόπο σχετίζεται ἄμεσα μέ τήν θεσμοθέτησιν τῆς κοινωνίας, τήν ἐξημέρωσιν τῶν ἠθῶν, τήν ἐγκατάλειψιν τῆς ἀπολίτιστης ζωῆς καί τήν καθιέρωσιν τῆς ἀγροτικῆς ζωῆς ἐνῶ κατά ἄλλους σχετίζεται ἀπόλυτα μέ τό ἐπίθετο Θεσμοφόρος τῆς Δήμητρας.

Κατά τόν Διόδωρον Σικελιώτην (Α΄, 14) : «διό καί τούς παλαιούς Ἕλληνας τήν Δήμητραν θεσμοφόρον ὀνομάζειν, ὡς τῶν νόμων πρῶτον ὑπό ταύτης τεθειμένων».

Ἡ ἑορτή εἶναι γνωστή στόν εὐρύτερο Ἑλλαδικό χῶρο ὡστόσο τά Ἀθηναϊκά θεσμοφόρια, τριήμερης διάρκειας 11, 12, καί 13 τοῦ μηνός Πυανεψιῶνος (ἀπό δύσεως ἡλίου τῆς 19.10.2020 ἕως δύσιν ἡλίου τῆς 21.10.2020), ἐτελοῦντο πρός τιμήν τῆς Δήμητρας.

Κατά τήν πρώτην ἡμέραν (ἄνοδος), οἱ γυναίκες σέ πομπή ἀνέβαιναν πρός τό θεσμοφόριο: «ἐνδεκάτη πυανεψιῶνος ἄνοδος» (Σχολ. σέ Ἀριστοφ. Θεσμοφοριάζουσες, 86). Ὁ ἴδιος σχολιαστής ἀναφέρει δέ ὅτι (Θεσμοφοριάζουσες, 592), μερικοί ὀνομάζουν τήν πρώτην ἡμέραν κάθοδο, «παρ’ ἐνίοις καί κάθοδος», προφανῶς εἰς ἀνάμνησιν τῆς καθόδου τῆς Περσεφόνης στόν Ἄδη. Κατά τήν πρώτην ἡμέραν μετέφεραν λατρευτικά σκεύη παντός εἴδους, καθώς καί τό χοιρίδιο, τό ὁποῖο προοριζόταν γιά τήν θυσία πιθανότατα τήν νύκτα.

Ἡ δεύτερη ἡμέρα ὀνομαζόταν «Νηστεία», ἀλλά καί μέση προφανῶς διότι ἐπρόκειτο γιά τό μέσον τῆς ἑορτῆς, («νηστείαν ἄγομεν Θεσμοφορίων καί μέσην» Ἀθήναιος, ζ΄, 307 F).

Κατά τήν ἡμέραν τῆς νηστείας οἱ θεσμοφοριάζουσες ( γυναῖκες πού ἔπαιρναν μέρος στήν γιορτή) ἐκάθοντο γύρω ἀπό τό ἄγαλμα τῆς Δήμητρος μέ ὕφος περίλυπο, πάνω σέ στίβες λυγαριᾶς καί διάφορων ἄλλων φυτῶν, μιμούμενες τήν Δήμητραν πού ἔφτασε στήν Ἐλευσίνα ψάχνοντας τήν κόρη της καί ἐκάθησε κάτω ἀρνούμενη παντός εἶδους τροφήν. Ὁ Πλούταρχος πολύ χαρακτηριστικά ἀναφέρει : (Περί Ἴσιδος καί Ὀσίριδος 69 ἤ 378 e) «Καί γάρ Ἀθήνησι νηστεύουσιν αἱ γυναῖκες ἐν Θεσμοφορίοις χαμαί καθήμεναι».

Ἐν τῶ μεταξύ, κατά τήν ἡμέρα τῆς νηστείας, ἡ βουλή δέν συνεδρίαζε καί τά δικαστήρια δέν λειτουργοῦσαν.

Ἡ τρίτη ἡμέρα ὀνομάζετο «Καλλιγένεια», «θεότης καλῆς γεννήσεως» (Ἀριστοφ.Θεσμοφορ. 296), μέ ἐπίκλησιν εἰς τήν θεότητα Καλλιγένεια, ἡ ὁποῖα ἦτο κόρη τοῦ Διός καί ἱέρεια τῆς Δήμητρος. Κατά τήν ἡμέραν αὐτήν ἔπαυε ἡ νηστεία, ἐτελοῦντο δέ θυσίες καί ἀκολουθοῦσε κρεοφαγία.

Μέ παρόμοιο τρόπο συναντοῦμε τήν ἑορτή στήν Βοιωτία, στήν Ἐρέτρεια, στόν Φενεό τῆς Ἀρκαδίας, στήν Δῆλο, κ.ο.κ.

Ἀξίζει νά ἀναφέρουμε ὅτι οἱ ἱέρειες τῆς θεσμοφόρου Δήμητρος, πού γιά τίς Ἑλληνίδες ἡ θεά συμβόλιζε τόν νόμιμο γάμο καί τήν μητρότητα, ἦσαν ὑποχρεωμένες νά παραμείνουν ἰσοβίως παρθένες.

Τό ἐπίθετον «Παρθένος» εἰς τήν ἀρχαιότητα δήλωνε μία ἀνεξάρτητον αὐτόνομον γυναίκα, μία γυναίκα πού δέν χρειάζεται τήν προστασία, οὔτε πρέπει νά δώσει λόγο σε κανέναν. Συνδέεται μέ τήν ἔννοια τῆς προσωπικῆς καθάρσεως, τήν τιμή καί τήν ἀξία. Ὁ τίτλος εἶχε ἐλάχιστη σημασία, ὅσον ἀφορᾶ στήν ἀποχή ἐκ τῆς σεξουαλικῆς ἐπαφῆς. Ὁ τίτλος τῆς Παρθένου, στήν ἀρχαιότητα, ἐπίσης ὑπῆρχε καί γιά τίς μονογαμικές (τίμιες) παντρεμένες γυναίκες !

Ἕνα εἶδος λαϊκοῦ δικαστηρίου, λέγεται ὅτι πραγματοποιεῖτο μεταξύ τῶν γυναικῶν, στήν διάρκεια τῶν θεσμοφορίων, σέ περιπτώσεις πού ὑπῆρχε ὑπόνοια ἤ καί καταγγελία γιά παράνομες ἐρωτικές σχέσεις ἤ ἔστω καί προσπάθεια προσέγγισης ἄλλων συζύγων. Ἄγραφοι αὐστηροί νόμοι ἐτίθεντο σέ ἐφαρμογή.

Ἀπολλώνιος - Ἀριάδνη

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου