Αρριχίων, ο αρχαίος Ολυμπιονίκης που κέρδισε μετά τον θάνατό του

 

Το γλυπτό των Παλαιστών, Ρωμαϊκό αντίγραφο του αρχικού Ελληνικού από τον 3ο αιώνα π.Χ., όπου απεικονίζονται παγκρατιστές, Πινακοθήκη Ουφίτσι - πηγή

 

Το παγκράτιον ήταν ένα βίαιο αγώνισμα των αρχαίων Ελλήνων, ένας συνδυασμός πάλης, λακτισμάτων και πυγμαχίας χωρίς ιμάντες και -ουσιαστικά- χωρίς κανόνες.

 

 

 

Σκοπός των αθλητών ήταν να νικήσουν τον αντίπαλό τους, με οποιοδήποτε μέσο ήταν απαραίτητο από κλοτσιές και στρίψιμο των άκρων, μέχρι και στραγγαλισμό. Το μόνο που δεν επιτρεπόταν ήταν να δαγκώσουν ή να του βγάλουν τα μάτια. Ο αγώνας έληγε μόνο όταν ένας από τους μαχητές αναγνώριζε την ήττα ή έμενε αναίσθητος. Έτσι, πολλοί ήταν οι μαχητές που έχασαν τη ζωή τους σε αγώνες παγκρατίου.

Ένας από τους πιο διάσημους αθλητές του παγκρατίου ήταν ο Αρριχίων με καταγωγή από την αρκαδική πόλη της Φιγαλείας (στη σύγχρονη εποχή υπάγεται στα όρια του νομού Ηλείας). Ήταν τρεις φορές πρωταθλητής στους Ολυμπιακούς αγώνες, έχοντας κερδίσει στην 52η, την 53η και την 54η διοργάνωση -572, 568 και 564 π.Χ, αντίστοιχα. Η τελευταία του νίκη ήταν και ο τελευταίος του αγώνας, καθώς πέθανε κατά τη διάρκειά του.

 

Πώς είναι δυνατόν όμως να αναδείχτηκε νικητής όντας νεκρός, όταν οι κανόνες έλεγαν ότι όποιος υποτασσόταν ήταν και αυτομάτως ο ηττημένος;

Σύμφωνα με την ιστορία, ο ανώνυμος αντίπαλός του, του έκανε μια άκρως επικίνδυνη λαβή αρπάζοντάς τον από το λαιμό και ασκώντας του πίεση σε μια προσπάθεια να τον καταβάλει. Ωστόσο, ο Αρριχίων δεν υποχώρησε. Εκείνη τη στιγμή, σύμφωνα με τον Λούκιο Φλάβιο Φιλόστρατο, ο προπονητής του Ερυξίας, του φώναξε:, "Τι ευγενικό επιτάφιο θα λάβεις αν δεν υποταχθείς: 'Δεν ηττήθηκε ποτέ στην Ολυμπία'.". Ο Αρριχίων συγκέντρωσε τις τελευταίες δυνάμεις του και κατάφερε να εξαρθρώσει το πέλμα του αντιπάλου του, αναγκάζοντάς τον να σταματήσει την λαβή του, την ίδια στιγμή που ο ίδιος ξεψυχούσε.

 

Όπως αναφέρει και ο Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας στο έργο του Ηλιακόν Β':

 

Στην αγορά της Φιγαλίας υπάρχει ανδριάντας του παγκρατιαστή Αρραχίωνα με αρχαϊκά γνωρίσματα, μεταξύ των άλλων στη στάση: τα πόδια του δεν έχουν την κανονική διάσταση και τα χέρια πέφτουν παρά τα πλευρά ως τους γλουτούς. Ο ανδριάντας είναι λίθινος και λένε πως είχε και επιγραφή, η οποία με τον καιρό εξαφανίστηκε. Ο Αρραχίων είχε κερδίσει δυο ολυμπιακές νίκες πριν από την πεντηκοστή τέταρτη ολυμπιάδα και μια τρίτη κατά την πεντηκοστή τέταρτη, την οποία οφείλει στην κρίση των Ελλανοδικών, άλλα και στην προσωπική του ικανότητα.
Καθώς δηλαδή αντιμετώπιζε για τον κότινο της νίκης τον τελευταίο ανταγωνιστή του, εκείνος, όποιος κι αν ήταν, πρόλαβε και έζωσε με τα πόδια του, τον Αρραχίωνα, ενώ έσφιγγε με τα χέρια το λαιμό του. Ο Αρραχίων έσπασε ένα δάχτυλο του ποδιού του αντιπάλου του. Έτσι ταυτόχρονα ο Αρραχίων ξεψύχησε πνιγμένος, ενώ ο αντίπαλός του που τον έπνιξε λιποθύμησε από τον πόνο. Οι Ηλείοι ανακήρυξαν νικητή το νεκρό Αρραχίωνα, τον όποιο στεφάνωσαν.

 
Οι κριτές έκριναν ότι, καθώς ο αντίπαλος του Αρριχίων είχε υποβληθεί, ο Αρριχίων ήταν ο πραγματικός νικητής, και στεφανώθηκε, καθιστώντας τον τον μοναδικό Ολυμπιονίκη που κέρδισε τίτλο μετά το θάνατό του.

 

Ερυθρόμορφο αγγείο με παράσταση παγκρατιαστών - πηγή

 

Αν και η ίδια η ιστορία είναι αληθινή -τουλάχιστον έτσι πιστεύεται- υπήρξαν μερικές συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο του θανάτου του Αρριχίωνα. Μερικοί πιστεύουν ότι αιτία θανάτου ήταν ο σπασμένος του λαιμός και όχι από ασφυξία -γιατί, προτού πεθάνει κάποιος από απώλεια οξυγόνου, μένει αναίσθητος. Οι μελετητές επισημαίνουν ότι ο διαιτητής του αγώνα θα είχε παρατηρήσει το αδύναμο σώμα του Αρριχίωνα και θα σταματούσε τον αγώνα πριν ο πνιγμός γίνει θανατηφόρος. Εναλλακτικά, αν ο αντίπαλος του Αρριχίωνα άφηνε τη λαβή αφού ο Ολυμπιονίκης είχε σπάσει τον αστράγαλο του, τότε το αίμα θα επανερχόταν στον εγκέφαλό του και θα έμενε απλά λιπόθυμος. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο θάνατος του Αρριχίωνα πρέπει να ήταν στιγμιαίος, κάτι που είναι δυνατό μόνο αν έσπασε ο λαιμός του. Μια άλλη θεωρία λέει ότι ο Ολυμπιονίκης πέθανε λόγω ξαφνικής ανακοπής της καρδιάς.

Σήμερα, το άγαλμα του Ολυμπιονίκη που στήθηκε στη γενέτειρά του, βρίσκεται στο Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ολυμπία.