Όταν τα θύματα συναινούν στο βιασμό τους

Του Γιώργου Χ. Παπασωτηρίου

"Γεννήθηκα εκεί όπου δεν υπήρχαν σύνορα", έλεγε ο φυλακισμένος ηγέτης

των ινδιάνων Απάτσι, Τζερόνιμο, όταν οι λευκοί τον έδειχναν επί πληρωμή στους τουρίστες. Οι λευκοί εξαφάνισαν του Ινδιάνους, «σκοτώνοντας τα όνειρά τους». Δεν θυμάμαι ποιος το είπε. Το αναθυμήθηκα βλέποντας τον «Ινδιάνο», τον νεαρό που η ελληνική αστυνομία, το καφκικό ελληνικό κράτος, φυλάκισε επί 7 μήνες άδικα. Βλέπω τα «όνειρα» σα νεκρά ψάρια στο χαμένο βλέμμα του, και σκέφτομαι πως ετσι εξαφανίζουν την ενέργεια της νιότης. Της σκοτώνουν πρώτα τα όνειρα, και ύστερα γεμίζουν το κενό με απελπισία, με «σκόνη λευκή», με μίσος, με μπάτσελορ και μπιγκ μπράδερ. Έτσι εκπαιδεύονται οι «κάτω» ώστε να συναινούν στο βιασμό τους. Αυτός είναι ο μηχανισμός «παραγωγής της άγνοιας» και του «παραπλανάν», εδώ η εξουσία αναπαράγεται στο μυαλό και το «σώμα» των εξουσιαζόμενων. Γιατί «το μυαλό είναι ο στόχος», όπως μας προειδοποιεί η Κατερίνα.


Εδώ «κατασκευάζονται» και «διαπλάθονται» οι προτιμήσεις, που διαμορφώνουν την εκούσια συμμόρφωση και την υποταγή στην αθέμιτη κυριαρχία των ισχυρών. Εδώ μαθαίνουν οι «σκλάβοι» να τους αρέσει η σκλαβιά. Η αθέμιτη κυριαρχία ασκείται κυρίως στο συμβολικό πεδίο της επικοινωνίας, των ιδεών, των πεποιθήσεων και της κατήχησης μέσω της βιομηχανίας της συνείδησης που είναι τα ΜΜΕ. Γι’ αυτό είναι σημαντικότερη για την εξουσία η χρηματοδότηση των μίντια από αυτή του συστήματος υγείας. Τα μίντια και οι άλλοι θεσμοί κοινωνικοποίησης κατασκευάζουν τη συναίνεση, καλλιεργούν την ψευδή συνείδηση, το habitus (συνήθεια) και την βιοπολιτική. Θυμάμαι τις γυναίκες του χωριού μου, που υπέμεναν την άγρια κακοποίησή τους, γιατί την θεωρούσαν "κανονικότητα"! Ακόμα χειρότερα, στις "Περσικές επιστολές" του Μοντεσκιέ, μία περσίδα θεωρούσε απόδειξη αγάπης να την ξυλοφορτώνει ο άντρας της!

Ο Lukes* αναφέρει τις «προσαρμοσμένες προτιμήσεις» των «κάτω», τον ακρωτηριασμό των επιθυμιών τους, κι εκείνη τη μορφή υποταγής που ενέχει και την ελεγχόμενη εξανάστασή της όπως στην περίπτωση του υποτελούς που πρέπει «να υποκλίνεται βαθιά και να κλάνει πνιχτά (σ.σ. κάθε 4 χρόνια)»!. Εν προκειμένω, μέσω του ελέγχου της πληροφόρησης, των μέσων μαζικής προπαγάνδας και της κοινωνικοποίησης, ελέγχονται οι σκέψεις και οι επιθυμίες και, έτσι, επιβάλλονται σε «κάποιους» οι επιθυμίες, που η εξουσία θέλει να έχουν. Η «αυτοεγκατάλειψη», η «αδράνεια» και η αποπολιτικοποίηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Υπ’ αυτή την οπτική έχουμε μία εκούσια συμμόρφωση και ενδεχομένως και μία συνέργεια καταπιεστών και καταπιεζομένων. Και όπως λέει ο Αμάρτυα Σεν «οι πιο κραυγαλέες μορφές ανισοτήτων κι εκμετάλλευσης διαιωνίζονται στον κόσμο χάρη σε συμμαχίες (της εξουσίας) με στερημένους κι εκμεταλλευόμενους».


Δείτε τη γίνεται στη Σταυρούπολη, όπου η νιότη κατευθύνεται στο νεοναζισμό. Δείτε τους "νοικοκυραίους", την περίφημη μεσαία τάξη, εκεί όπου «Η δυσφορία αντικαθίσταται από την αποδοχή, η απελπισμένη εξέγερση από την κομφορμιστική ηρεμία… και τα βάσανα κι ο θυμός από την εύθυμη καρτερία». Στην τελευταία περίπτωση, έχουμε μία συνδυασμένη λειτουργία εκμαυλισμών και εκφοβισμών, που "κοκκαλώνει" τους νοικοκυραίους σαν τη νάγια την ορχούμενη του Ιωσήφ μπροστά στον Φαραώ. Από εδώ καταλήγουμε στη «συνήθεια», η οποία επιτυγχάνεται με μία βία, που «είναι ανεπαίσθητη και αφανής ακόμη και στα θύματά της».


Οι κοινωνικές νόρμες και οι συμβάσεις «εγγράφονται» ύπουλα, σχεδόν «μαγικά» στα σώματα των ανθρώπων, παράγοντας «μια μόνιμη διάθεση, ένα διαρκή τρόπο να στέκεται, να μιλάει, να βαδίζει και, ως εκ τούτου, να αισθάνεται και να σκέπτεται κανείς». Όλα μέσω αυτής της «αυθόρμητης προσαρμογής» μοιάζουν αυτονόητα και φυσικά. Έτσι, η εξουσία που βρίσκεται πίσω απ’ όλα αυτά (αναπαράγοντάς τα) καθίσταται «αόρατη». Σύμφωνα με τον Μπουρντιέ από ένα σημείο και μετά η νομιμοποίηση του κοινωνικού καθεστώτος δεν προκαλείται πάντα «από μια εμπρόθετη και σκόπιμη δραστηριότητα προπαγάνδας ή συμβολικής επιβολής», αλλά μπορεί να υπακούουν και σε «ασύνειδες» στρατηγικές της εξουσίας. Δηλαδή, από ένα σημείο και μετά η μηχανή πάει μόνη της (σχετική αυτονομία). Αυτή είναι η εξήγηση που η κυβέρνηση Μητσοτάκη «αντέχει» παρά την αντιλαϊκή πολιτική της.

Ο Lukes επαναφέρει την έννοια της «ψευδούς συνείδησης» με την έννοια την άσκηση του «παραπλανάν» εκ μέρους της εξουσίας, που κυμαίνεται από «την καθαρή λογοκρισία και την παραπληροφόρηση μέχρι τους ποικίλους και ιδιαίτερους τρόπους «απομώρανσης» της κρίσης και την προαγωγή και συντήρηση κάθε είδους παραλογισμού και απατηλής σκέψης, μεταξύ των οποίων είναι και η «φυσικοποίηση», που ουσιαστικά δεν είναι παρά «η συσκότιση των πηγών της επιθυμίας και της πεποίθησης». Εδώ έχουμε την παραγωγή των θυμάτων του Ντε Σαντ που συναινούν στο βιασμό τους, έχουμε τους παραπλανημένους μιας πολιτικής, της οποίας είναι τα θύματα αλλά και την οποία θα ξαναψηφίσουν στις προσεχείς εκλογές, εκτός κι αν αντιδράσουν "πνιχτά"!

*Steven Lukes: «ΕΞΟΥΣΙΑ Μια ριζοσπαστική θεώρηση», εκδόσεις Σαββάλας

Πηγή: artinews.gr