Μαύρη Παρασκευή (Black Friday)

Αμερικανικό καταναλωτικό έθιμο, που με την πάροδο του χρόνου άρχισε να διεθνοποιείται και από το 2016 έκανε

την εμφάνισή του και στην Ελλάδα, με πρωτοβουλία των μεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, Μαύρη Παρασκευή ονομάζεται η επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών, που συμπίπτει με την τέταρτη Παρασκευή του Νοεμβρίου και σηματοδοτεί την έναρξη της χριστουγεννιάτικης εμπορικής περιόδου.

Οι καταναλωτές επωφελούνται της τετραήμερης αργίας για να κάνουν τις αγορές τους σε προσιτές τιμές. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται φαινόμενα υστερίας, κυρίως στους καταναλωτές χαμηλής αγοραστικής δύναμης, που διεκδικούν μία δελεαστική «προσφορά» ή συνωστίζονται στις εισόδους των καταστημάτων, ώστε με το άνοιγμά τους να διεκδικήσουν τα φθηνότερα προϊόντα. Οι διαπληκτισμοί και τα ποδοπατήματα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.

Τα καταστήματα ανοίγουν παραδοσιακά στις 6 το πρωί και παραμένουν ανοιχτά μέχρι αργά το βράδυ. Τα τελευταία χρόνια, όμως, πολλές αλυσίδες ανοίγουν νωρίτερα και κάποιες άλλες αμέσως μετά μεσάνυχτα. Η εισβολή του μανιασμένου πλήθους, που περιμένει επί ώρες στην ουρά για το άνοιγμα των καταστημάτων, είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα των δελτίων ειδήσεων.

Ο αντίλογος στην καταναλωτική μανία της Μαύρης Παρασκευής έρχεται από τους ακτιβιστές, που συσπειρώνονται κάτω από τη σημαία της Ημέρας Αγοραστικής Αποχής (Buy Nothing Day). Με διάφορα χάπενινγκ έξω από τα πολυκαταστήματα και τα εμπορικά κέντρα, προσπαθούν να περάσουν τα αντικαταναλωτικά και οικολογικά μηνύματά τους, προκαλώντας την οργή των καταστηματαρχών.

Η προέλευση του όρου «Μαύρη Παρασκευή» («Black Friday»)

Οι ερμηνείες που έχουν προταθεί για την προέλευση της ονομασίας είναι πολλές. Η πιο πειστική φαίνεται αυτή που πρότεινε η αμερικανική εφημερίδα «Philadelphia Inquirer» στο φύλλο τής 28ης Νοεμβρίου 1981. Τη δεκαετία του ‘50, όταν οι εγγραφές στα λογιστικά βιβλία ήταν χειρόγραφες, οι λογιστές σημείωναν με κόκκινο μελάνι το παθητικό και με μαύρο τα κέρδη, που για τα εμπορικά μαγαζιά της εποχής εκείνης ξεκινούσαν από αυτή τη μέρα και συνεχίζονταν μέχρι τα Χριστούγεννα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο όρος «Μαύρη Παρασκευή» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τροχονόμους στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, προκειμένου να περιγράψουν τη μεγάλη κίνηση που είχε στους δρόμους εκείνη την ημέρα και το φόρτο εργασίας για τους ίδιους, λόγω των εκπτώσεων και της έναρξης της χριστουγεννιάτικης περιόδου.

Μία νεώτερη ερμηνεία που κυκλοφόρησε μέσω διαδικτύου το 2013, θέλει την ημέρα αυτή να γίνονταν αγοραπωλησίες δούλων, όταν στην Αμερική ίσχυε ο θεσμός της δουλείας, πριν από τον Εμφύλιο Πόλεμο. Η άποψη αυτή καταρρίφθηκε σχεδόν αμέσως από τους ιστορικούς.

Πάντως, η πρώτη γνώμη που διατυπώθηκε για την προέλευση της ονομασίας Μαύρη Παρασκευή εμφανίστηκε στο περιοδικό «Factory Management and Maintenance» το Νοέμβριο του 1951. Αναφερόταν στην πρακτική των υπαλλήλων να κάνουν κοπάνα από την εργασία τους την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, προφασιζόμενοι ασθένεια, προκειμένου να απολαύσουν την τετραήμερη αργία.

Η Μαύρη Παρασκευή (Black Friday) του 2023 πέφτει στις 24 Νοεμβρίου, ενώ η «Cyber Monday» στις 27 Νοεμβρίου.

O Έλληνας καταναλωτής κατά τη διάρκεια της Black Friday και της Cyber Monday του 2019 ξόδεψε κατά μέσο όρο από 180 έως 200 ευρώ, ενώ ο συνολικός τζίρος ανήλθε περί τα 3 δισ. ευρώ, ενισχυμένος κατά περίπου 4%-5%, σε σύγκριση με το 2018, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Περιφερειακού Επιμελητηριακού Συμβουλίου Αττικής, Βασίλη Κορκίδη.

Την περίοδο αυτή, το μεγαλύτερο τζίρο κατέγραψαν οι μεγάλες αλυσίδες ηλεκτρικών συσκευών και ηλεκτρονικών ειδών και ακολούθησαν τα πολυκαταστήματα υπόδησης, καλλυντικών και γενικότερα οι πωλήσεις επώνυμων ειδών. Τα ρούχα και τα παπούτσια παρέμειναν και φέτος η δημοφιλέστερη αγορά των Ελλήνων καταναλωτών. Ο συνολικός τζίρος του τριημέρου βάσει αυτών των εκτιμήσεων αντιστοιχεί, στο 8% περίπου του ετήσιου τζίρου της λιανικής.