Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, μέρος 3ο: Φωτογραφίες από τα χαρακώματα

 

Οι Royal Irish Rifles στις αρχές της Μάχης του Σομ το 1916, μια από τις μεγαλύτερες μάχες του πολέμου.

 

Στις φωτογραφίες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου που ακολουθούν αποτυπώνονται πώς ήταν για τους στρατιώτες ο Μεγάλος Πόλεμος, όπου τα χαρακώματα -ένα έμβλημα του ίδιου του πολέμου- ήταν ο τόπος ζωής και θανάτου τους.

 

 

 

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν "ο πόλεμος που θα τελείωνε όλους τους πολέμους". Ήταν μόνο η αρχή της σύγχρονης μαζικής βίας που θα καθόριζε τον 20ό αιώνα. Για πρώτη φορά, οι στρατοί της Ευρώπης χρησιμοποίησαν όπλα μαζικής σφαγής όπως το φλογοβόλο, τα δηλητηριώδη αέρια, τα άρματα μάχης και τα πολεμικά αεροσκάφη. Όμως, η εικόνα που στοιχειώνει τις περισσότερες φωτογραφίες από εκείνη την περίοδο είναι οι τάφροι.

Μια νέα, τρομακτική ανατροπή στον πόλεμο των τάφρων

 

Αυστροουγγροί στρατιώτες διασχίζουν τα Καρπάθια Όρη στην Ανατολική Ευρώπη.

Όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο πόλεμος σε χαρακώματα δεν ήταν κάτι καινούργιο, καθώς υπήρχε από την εποχή των ρωμαϊκών λεγεώνων, όταν οι στρατιώτες άνοιγαν λάκκους γύρω από τα προσωρινά στρατόπεδα ως άμυνα ενάντια στις επιθέσεις που γινόντουσαν μέσα στη νύχτα. Επίσης, είχαν χρησιμοποιηθεί σε μεταγενέστερες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένων των Ναπολεόντειων Πολέμων και του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Όμως, μέχρι το 1914, το πεδίο της μάχης είχε αλλάξει. Η πρόοδος στον οπλισμό σήμαινε ότι τα τουφέκια και το πυροβολικό μπορούσαν πλέον να βάλλουν μακρύτερα και με ταχύτερο ρυθμό από ποτέ.

Οι πανοπλίες δεν μπορούσαν πλέον να αποτρέψουν αποτελεσματικά τα τραύματα από τις σφαίρες και ένας και μόνο ένοπλος, αν ήταν σωστά θωρακισμένος, μπορούσε να σκοτώσει αρκετούς εχθρούς πριν ακόμη εκείνοι φτάσουν στη θέση του.

 

Γερμανοί ιππείς με βαριά παλτά στη Ρωσία.

 

Τα χαρακώματα λοιπόν, ήταν η προφανής τακτική επιλογή στην αρχή του πολέμου: οι στρατιώτες έσκαβαν βαθιά χαντάκια στην πιο προηγμένη θέση που μπορούσαν να κρατήσουν. Έπειτα, έβλεπαν την κορυφή του αναχώματος και πυροβολούσαν τον εχθρό.

Τα αποτελέσματα μιας μετωπικής επίθεσης σε έναν καλά εδραιωμένο αντίπαλο ήταν καταστροφικά. Άνδρες που εξέρχονταν των χαρακωμάτων για να σπεύσουν στις εχθρικές γραμμές σκοτωνόντουσαν σχεδόν αμέσως. Στη Μάχη του Σομ, εκτιμάται ότι 20.000 Βρετανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους σε μια θαρραλέα και τελικά μάταιη επίθεση.

Οι μαχητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου κατάλαβαν γρήγορα ότι σπάνια μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα επιτεθούν κατά μέτωπο: αν ήθελαν να κάνουν κάποια πρόοδο, έπρεπε να γλιστρήσουν στα πλάγια των χαρακωμάτων για να υπερφαλαγγίσουν τον αντίπαλό τους.

 

Ρώσοι στρατιώτες σε μια τάφρο οπισθοφυλακής, αναμένοντας μια γερμανική επίθεση.

 

Ο αντίπαλος, για να μην πέσει θύμα του ελιγμού, έπρεπε να επεκτείνει τα χαρακώματά του, σκάβοντας παράλληλα με τη γραμμή του εχθρού σε έναν ατελείωτο αγώνα μέχρι τη θάλασσα.

Οι συνέπειες αυτής της στρατηγικής ήταν ένα αιματηρό, παραλυτικό αδιέξοδο, καθώς και οι δύο αντίπαλοι προσπάθησαν να φτάσουν όσο πιο μακριά γινόταν. Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι τα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου, από άκρη σε άκρη, είχαν έκταση 25.000 μίλια.

Ήταν ένας πόλεμος φθοράς και αυτό αποτυπώνουν οι φωτογραφίες του Πολέμου: μια ζωή στις τάφρους, μια πορεία προς τα χαρακώματα και μερικές φορές τις πιο σύντομες στιγμές ανάπαυσης.

Πώς λειτουργούσαν οι τάφροι

 

Σέρβοι τυφεκιοφόροι σε μια τάφρο στην κορυφή ενός λόφου.

 
Υπήρχαν αρκετοί διαφορετικοί τρόποι για να σκάψει κανείς χαρακώματα, αλλά όλοι τους αφορούσαν τη χειρωνακτική εργασία των στρατιωτών και όλοι ήταν επικίνδυνοι.

Η πιο επικίνδυνη μέθοδος ήταν και η πιο απλή: οι στρατιώτες δημιουργούσαν μια γραμμή και ξεκινούσαν να φτυαρίζουν. Ήταν μια αργή, οδυνηρή δουλειά και συνήθως έπρεπε να διεξαχθεί υπό την κάλυψη του σκότους ώστε να μην έλκουν την προσοχή του εχθρού.

 

Γερμανοί στρατιώτες ξεκουράζονται μετά από μια μάχη στην ανατολική Πρωσία το 1914.

Οι βρετανικές στρατιωτικές οδηγίες συνέστησαν ότι με αυτόν τον τρόπο 450 άντρες μπορούσαν να φτιάξουν ένα σύστημα τάφρων μήκους 250 μέτρων σε περίπου έξι ώρες, όπου, για μεγάλο μέρος αυτών των έξι ωρών, τα στρατεύματα ήταν ευάλωτα σε εχθρικά πυρά.

Ασφαλέστερο ήταν τα χαρακώματα να επεκταθούν από μέσα. Αυτή η πρακτική ονομάστηκε "sapping" (απομυζώ) και απαιτούσε από τους στρατιώτες να στέκονται στα πιο μακρινά σημεία των χαρακωμάτων και να τα επεκτείνουν με τα πόδια. Μόνο ένας περιορισμένος αριθμός αντρών μπορούσε να λειτουργήσει μέσα στις στενές εσοχές, πράγμα που σήμαινε ότι η πρόοδος ήταν αργή.

Αν και οι στρατιώτες ήταν προστατευμένοι, η διαδικασία δεν ήταν κρυφή και, πιθανώς, ο εχθρός είχε εντοπίσει την επέκταση και ξεκινούσε τη δική του.

 

Γερμανοί στρατιώτες καπνίζουν και διαβάζουν κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος στις μάχες.

 

Η πιο ασφαλής και ύπουλη διαδικασία για την περιχαράκωση ήταν η σήραγγα. Οι στρατιώτες έσκαβαν κοίλες, μακριές εκτάσεις γης και, την κατάλληλη στιγμή, αφαιρούσαν απλώς το κάλυμμα. Όμως, ότι έσωζαν από αίμα, το πλήρωναν με τον χρόνο καθώς η σήραγγα ήταν ο πιο αργός τρόπος κατασκευής χαρακωμάτων.

Οι φωτογραφίες του Πολέμου καταγράφουν ένα απελπιστικό, αιματηρό αδιέξοδο

 

Βούλγαροι στρατιώτες δεχόμενοι πυροβολισμούς από Σέρβους καθώς διασχίζουν ένα χωράφι.

 
Οι φωτογραφίες από το Δυτικό Μέτωπο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου δείχνουν κάτι σαν σεληνιακό τοπίο, μια γκρίζα, άγονη γη γεμάτη με κανάλια και λαγούμια. Τελικά, οι τάφροι δεν ήταν τακτοποιημένες παράλληλες γραμμές που διχοτόμησαν το Δυτικό Μέτωπο. Έμοιαζαν περισσότερο με λαβύρινθους.

Υπήρχαν τα χαρακώματα στο μέτωπο, τα οποία χωρίζονταν τυπικά από τα εχθρικά χαρακώματα με μόλις 50 με 250 γιάρδες ανοιχτού πεδίου που ονομάζονταν "No Man's Land" (Ουδέτερη Ζώνη), το οποίο, παρά το όνομά του, ήταν ένα πεδίο δολοφονιών, γεμάτο συρματοπλέγματα, νάρκες και πεσμένους στρατιώτες που είχαν σκοτωθεί στις αποτυχημένες νυχτερινές επιδρομές.

Έπειτα, υπήρχαν τα χαρακώματα υποστήριξης, όπου οι στρατιώτες υποχωρούσαν μετά από μια παρατεταμένη παραμονή στην πρώτη γραμμή.

 

Τέλος, υπήρχαν τα περάσματα που τα συνέδεαν, οι νέες προσθήκες και πολλά επίπεδα για μετακίνηση.

 

Αυστριακά στρατεύματα σε στάση κατά τη διάρκεια της πορείας τους στα Καρπάθια Όρη.

 

Οι φωτογραφίες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου από το πεδίο μάχης του Σομ, το μέρος μιας από τις πιο αιματηρότερες συμπλοκές στην ανθρώπινη ιστορία, δείχνουν μια φιδογυριστή τάφρο που γυρίζει κάθε λίγα μέτρα. Μέσα στο χάος των συγκρούσεων, με το αέριο μουστάρδα να καλύπτει την περιοχή και το βρυχηθμό των πυροβολισμών τριγύρω, πολλοί στρατιώτες ανέφεραν ότι έχαναν παντελώς το δρόμο τους.

Οι συνθήκες στις τάφρους

 

Αυστριακοί στρατιώτες ανεβαίνουν έναν γκρεμό.

 

Επίσης, οι φωτογραφίες τεκμηριώνουν την πραγματικότητα των συνθηκών στις τάφρου. Τα χαντάκια ήταν εντελώς ανθυγιεινά. Παντού υπήρχαν αρουραίοι που έτρωγαν τα εφόδια, αλλά και τους στρατιώτες που κοιμόντουσαν. Μαζί με τις ψείρες, μεταδίδονταν ασθένειες όπως ο πυρετός των τάφρων, μια επώδυνη ασθένεια που έπληττε ξαφνικά και μπορούσε να παραλύσει έναν στρατιώτη για ένα μήνα ή περισσότερο.

 

Βρετανοί στρατιώτες μοιράζονται ένα τσιγάρο με έναν τραυματία Γερμανό κρατούμενο.

 

Επίσης, το κάτω μέρος των τάφρων ήταν σοβαρός λόγος ανησυχίας. Οι σανίδες που είχαν τοποθετηθεί στο κάτω μέρος τους δεν ήταν πάντα αρκετές για να κρατήσουν έναν στρατιώτη από την λάσπη που αναπόφευκτα πλημμύριζε τις σήραγγες όταν έβρεχε. Τα βακτήρια και η συνεχής υγρασία μπορούσαν να οδηγήσουν σε λοίμωξη, που μόνο ο ακρωτηριασμός μπορούσε να θεραπεύσει. Πολλοί στρατιώτες  έχασαν πολλά δάχτυλα από τα χέρια και τα πόδια τους από κρυοπαγήματα, ενώ πολλοί πέθαναν από την έκθεση.

 

Αυστριακοί στρατιώτες που διασκεδάζουν σε ένα βαγόνι

 

Όμως, οι φωτογραφίες δείχνουν και μερικές σπάνιες στιγμές ευγένειας και τις πολύ σύντομες στιγμές μιας πιο χαλαρής πλευρά της ζωής στο μέτωπο. Κάποιος Άγγλος στρατιώτης προσφέρει ένα τσιγάρο σε έναν τραυματισμένο Γερμανό κρατούμενο, Βρετανοί στρατιώτες επιστρέφουν στο στρατόπεδο για τα Χριστούγεννα και ένας Αυστριακός στρατιώτης παίζει βιολί.

 

Βρετανοί στρατιώτες μεταφέρουν γκυ για να φτιάξουν τη διάθεση των συντρόφων τους κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων.

 

Όλα αυτά είναι μέρος της ιστορίας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μια ιστορία που δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ.