Η Συνδιάσκεψη του Πότσνταμ

Ο Κλίμεντ Άτλι, ο Χάρι Τρούμαν και ο Ιωσήφ Στάλιν στη συνδιάσκεψη του Πότσνταμ.

Η τελευταία διασυμμαχική διάσκεψη

του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που καθόρισε την τύχη της ηττημένης Γερμανίας και τις διαδικασίες για τις μελλοντικές συνθήκες ειρήνης στην Ευρώπη.

Πραγματοποιήθηκε από τις 17 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου 1945 στο προάστιο Πότσνταμ του ερειπωμένου Βερολίνου και συγκεκριμένα στο παλάτι Σεσίλιενχοφ, έδρα του διαδόχου του γερμανικού θρόνου Γουλιέλμου Χοετζόλερν. Συμμετείχαν ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Ιωσήφ Στάλιν, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Χάρι Τρούμαν και ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Γουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος στην πορεία αντικαταστάθηκε από τον Κλίμεντ Άτλι, μετά την ήττα τού Τσόρτσιλ στις εκλογές της 5ης Ιουλίου, τα αποτελέσματα των οποίων ανακοινώθηκαν στις 26 Ιουλίου.

Ήδη από την έναρξη της συνδιάσκεψης υπό την προεδρία του αμερικανού προέδρου Χάρι Τρούμαν προέκυψαν αρκετά και σοβαρά προβλήματα. Ο Στάλιν απέρριψε κάθε ανάμιξη των Δυτικών στην Πολωνία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, υπενθυμίζοντας στους συμμάχους την επιρροή τους στην Ιταλία και την Ελλάδα. Επιπροσθέτως, υποστήριξε την αποκοπή του Αζερμπαϊτζάν από το Ιράν και την ένταξή του στην ΕΣΣΔ.

Η στάση αυτή του Στάλιν οδήγησε σε αλλεπάλληλες κρίσεις τη συνδιάσκεψη, η οποία αντιμετώπισε κίνδυνο ολοκληρωτικής αποτυχίας, μέχρι τη στιγμή που ο αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών, Τζέιμς Μπερνς, με πρότασή του έκανε εφικτό κάποιο συμβιβασμό. Σύμφωνα μ’ αυτόν, η ΕΣΣΔ αποσύρει κάποιες απαιτήσεις της, δηλαδή επιρροή στη Λιβύη, ελεύθερη πρόσβαση στη Μεσόγειο και διεθνοποίηση του Ρουρ. Από την άλλη, οι δυτικές δυνάμεις μένουν χωρίς κανένα δικαίωμα επέμβασης στη σοβιετική σφαίρα επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη.

Στο Πότσνταμ αποφασίστηκε να τεθούν σε εφαρμογή οι τέσσερις ζώνες κατοχής της Γερμανίας (Αγγλική, Αμερικανική, Σοβιετική και Γαλλική), οι οποίες είχαν αποφασιστεί στη Διάσκεψη τής Γιάλτας. Το Βερολίνο, η Βιέννη και η Αυστρία χωρίστηκαν, επίσης, σε τέσσερις ζώνες και δημιουργήθηκε μία επιτροπή ελέγχου των τεσσάρων συμμάχων, προκειμένου να ρυθμίζει τα θέματα που αφορούσαν συνολικά στη Γερμανία και στην Αυστρία.

Στη συνδιάσκεψη προσδιορίστηκαν οι πολιτικές και οικονομικές αρχές, οι οποίες έπρεπε να διέπουν την κατοχή της Γερμανίας, όπως ο αφοπλισμός, η αποστρατιωτικοποίηση, οι δίκες των εγκληματιών πολέμου, η αποναζιστικοποίηση, η αποκέντρωση, ο εκδημοκρατισμός και οι πολεμικές επανορθώσεις.

Αποφασίστηκε, επίσης, να περιέλθει ένα τμήμα τής Ανατολικής Πρωσίας στην ΕΣΣΔ (στην οποία προσαρτήθηκε η Καινιξβέργη, σημερινό Καλίνινγκραντ) και το υπόλοιπο στην Πολωνία, ενώ τα εδάφη ανατολικά της Γραμμής Όντερ - Νάισε τέθηκαν υπό την προσωρινή διοίκηση της Πολωνίας. Οι Αγγλοαμερικανοί αρνήθηκαν στον Στάλιν το δικαίωμα ελέγχου στα Δαρδανέλια. Έτσι, ενώ το 1937 η Γερμανία είχε έκταση 471.067 τ. χλμ, τώρα περιορίζεται στα 356.678 τ. χλμ.

Στο πλαίσιο της συνδιάσκεψης υπογράφηκε στις 26 Ιουλίου 1945 η διακήρυξη του Πότσνταμ από τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και την Κίνα, βάσει της οποίας απαιτήθηκε άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας, που συνέχιζε τον πόλεμο. Με το τελεσίγραφο συντάχθηκε και η Σοβιετική Ένωση, που βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία. Η ιαπωνική κυβέρνηση το απέρριψε, αλλά τελικά συνθηκολόγησε στις 10 Αυγούστου, έπειτα από τους δύο ατομικούς βομβαρδισμούς και την είσοδο της ΕΣΣΔ στον πόλεμο.