Ο Λεβιάθαν του Parsonstown, το τεράστιο τηλεσκόπιο των τελών του 19ου αιώνα

 

Το 1845, ο William Parsons, ένας Ιρλανδός ευγενής, κατασκεύασε ένα μεγάλο τηλεσκόπιο -με κάτοπτρο που είχε διάμετρο 6 πόδια- στο κτήμα του στο Birr Castle στο Parsonstown, εκεί που σήμερα είναι η πόλη Μπιρ στην Ιρλανδία. Το τηλεσκόπιο ήταν τόσο μεγάλο, που οι ντόπιοι άρχισαν να το αποκαλούν ο "Λεβιάθαν του Parsonstown" (ο Λεβιάθαν είναι ένα θαλάσσιο τέρας στα σύγχρονα Εβραϊκά). Εκείνη την εποχή, ήταν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στον κόσμο, ένας τίτλος που περήφανα κατείχε μέχρι την κατασκευή του τηλεσκοπίου του Χούκερ στο Αστεροσκοπείο του όρους Γουίλσον στην Καλιφόρνια, το 1917.



Ο Parsons κατασκεύασε διάφορα τηλεσκόπια όσο ζούσε, αλλά ο Λεβιάθαν ήταν το αποκορύφωμα των επιτευγμάτων του. Με το μεγάλο του τηλεσκόπιο, ο Parsons μελέτησε τα νεφελώματα και ανακάλυψε ότι αυτά τα θολά αντικείμενα δεν είναι στην πραγματικότητα αέρια, αλλά περιέχουν αστέρια που τα προηγούμενα τηλεσκόπια δεν μπορούσαν να δουν μεμονωμένα. Ο Λεβιάθαν ήταν το πρώτο τηλεσκόπιο που αποκάλυψε τη σπειροειδή δομή του M51, ενός γαλαξία που πήρε αργότερα το παρατσούκλι "Γαλαξίας της Δίνης" και τα σχέδια του μοιάζουν πολύ με τις σύγχρονες φωτογραφίες.

Σκίτσο του Λόρδου Rosse του Γαλαξία της Δίνης το 1845

Για την κατασκευή του Λεβιάθαν, που όμοιο του δεν υπήρχε πριν, ο Parsons έπρεπε να εφεύρει πολλές νέες τεχνικές και να τελειοποιήσει άλλες. Ενώ οι προηγούμενοι κατασκευαστές τηλεσκοπίων έκρυβαν τα μυστικά τους, ο Parsons έκανε τα δικά του σχέδια ευρέως διαθέσιμα, καθώς εξέδωσε τις λεπτομέρειες των τεχνικών του.

Αντίγραφο του Λεβιάθαν στην Μπιρ της Ιρλανδίας - πηγή

Ο Parsons χρειάστηκε πέντε προσπάθειες πριν δημιουργήσει ένα κάτοπτρο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, και 3 χρόνια για να κατασκευάσει το πραγματικό τηλεσκόπιο. Το κάτοπτρο είχε πάχος 5 ίντσες και ζύγιζε σχεδόν 3 τόνους. Το τηλεσκόπιο τοποθετήθηκε μεταξύ δύο τεραστίων πέτρινων τοίχων για υποστήριξη. Ένα σύστημα με αλυσίδες, τροχαλίες και αντίβαρα το κρατούσε σε ισορροπία. Οι τοίχοι αντιστήριξης περιόριζαν την αριστερή και δεξιά κίνησή του, αλλά το τηλεσκόπιο μπορούσε να κοιτάξει σε κάθε κατακόρυφη κατεύθυνση. Ο παρατηρητής, στεκόταν σε μια πλατφόρμα στην κορυφή του τηλεσκοπίου. Επειδή η αστρονομική φωτογραφία ήταν ακόμα στα σπάργανα τότε, ο Parsons έκανε σκίτσα του τι έβλεπε. Μερικά από αυτά τα σχέδια -απίστευτης λεπτομέρειας- υπάρχουν ακόμη και σήμερα.

Μετά το θάνατο του Parsons το 1867, ο γιος του Lawrence, συνέχισε να λειτουργεί το τηλεσκόπιο μέχρι περίπου το 1890, όταν και έπεσε σε αχρηστία. Όταν ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε το 1914, το τηλεσκόπιο αποσυναρμολογήθηκε και έλιωσαν όλα τα μέταλλα του για να συμβάλει στην πολεμική προσπάθεια. Από τα αρχικά δύο κάτοπτρα, το ένα χάθηκε, ενώ το άλλο διατηρείται στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου.

Το αρχικό κάτοπτρο του Λεβιάθαν στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου - πηγή

Σήμερα, υπάρχει ένα αντίγραφο του Λεβιάθαν εκεί που ήταν θέση το αρχικό τηλεσκόπιο.