Μάθετε ιστορίες νοθείας, παρασκήνια, ενδιαφέροντα στατιστικά και μεγάλες μάχες πάνω από την κάλπη, μέσα από 12 ιστορίες για τις εκλογές των δύο τελευταίων αιώνων στην Ελλάδα.
Οι πρώτες εκλογές του ελληνικού κράτους
Έγιναν το 1829, με απόφαση του Ιωάννη Καποδίστρια, πρώτου κυβερνήτη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Ο Καποδίστριας αποφάσισε να γίνουν οι πρώτες εκλογές με άμεση ψηφοφορία. Δικαίωμα ψήφου είχαν «όλοι οι ευρισκόμενοι στην Ελλάδα οι οποίοι ήταν Έλληνες το γένος». Τότε, το γνωμοδοτικό σώμα του ηγέτη, «Πανελλήνιον», αντιστάθηκε, θέλοντας να περιορίσει το δικαίωμα ψήφου στους αυτόχθονες και κτηματίες, αλλά ο Καποδίστριας επέμεινε. Από τις εκλογές προέκυψαν 236 πληρεξούσιοι, με σκοπό να συμμετάσχουν στην Δ’ Εθνοσυνέλευση.
Η πρώτη βουλή
Το 1844 έγιναν για πρώτη φορά κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, κατά τις υποδείξεις του… φρέσκου Συντάγματος μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. Σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση ψήφισαν μόνο οι άνδρες άνω των 25 ετών και νικητές αναδείχθηκαν το φιλορωσικό και φιλογαλλικό κόμμα, ο συντηρητικός δηλαδή συνασπισμός της εποχής.
Οι εκλογές της… Κατοχής του 19ου αιώνα
Το 1856, και με τον Όθωνα να λείπει στο εξωτερικό, η Αμαλία υπογράφει απόφαση για τη διενέργεια εκλογών. Εκείνες οι εκλογές έγιναν υπό τη σκιά του πολέμου της Κριμαίας που μόλις είχε τελειώσει, κατά την διάρκεια του οποίου αγγλικά και γαλλικά πλοία, για να εμποδίσουν την συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, κατέλαβαν στην ουσία τον Πειραιά και την Αθήνα. Τις εκλογές κέρδισε και πάλι η κυβέρνηση Βούλγαρη με 138 έδρες και η Κατοχή έληξε τον Φεβρουάριο του 1857.
Το σφαιρίδιο των εκλογών
Σε αρκετές από τις εκλογικές αναμετρήσεις του 19ου αιώνα, η ψηφοφορία διενεργήθηκε με σφαιρίδιου αντί ψηφοδελτίου, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος ήταν αναλφάβητο. Τα σφαιρίδια στην ελληνική επαρχία αποκαλούνταν… χαϊδευτικά «κακαράντζες» -όταν μάλιστα η εκλογική αναμέτρηση οδηγούταν σε «ντέρμπι», έλεγαν πως «ο τάδε κέρδισε για μια κακαράντζα»!
«Μαύρο» και «δαγκωτό»
Από την μέθοδο του σφαιριδίου προέκυψαν οι παραπάνω φράσεις στην ελληνική εκλογική αργκό. Η ψηφοφορία γινόταν ως εξής: Σε κάθε εκλογικό τμήμα υπήρχαν τόσες κάλπες όσες και οι υποψήφιοι, και κάθε κάλπη χωριζόταν σε δύο μέρη, το λευκό που αντιστοιχούσε στο «Ναι» και το μαύρο που αντιστοιχούσε στο «Όχι». Κάθε ψηφοφόρος έπαιρνε τόσα σφαιρίδια όσα και οι κάλπες και περνούσε από καθεμία, ρίχνοντας σφαιρίδιο στο «ναι» ή στο «όχι» αντίστοιχα. Ο μυστικός χαρακτήρας της ψηφοφορίας εξασφαλιζόταν με ειδικό υλικό στο εσωτερικό της κάθε κάλπης για να μην ακούγεται πού πέφτει το σφαιρίδιο. Όταν λοιπόν κάποιος καταψήφιζε έναν υποψήφιο με σφαιρίδιο στο «Όχι», έλεγε ότι «τον μαύρισε» ή του «έριξε μαύρο», ενώ οι φανατικοί ενός συνδυασμού δάγκωναν το σφαιρίδιο πριν το ρίξουν στο «Ναι» για να δείξουν την αφοσίωσή τους, κι έτσι προέκυψε η έκφραση «δαγκωτό».
Οι «κουμπάροι» και ο φανατισμός στην κάλπη
Από την εποχή των σφαιριδίων ξεκίνησαν τα φαινόμενα ακραίας πόλωσης και εκλογικών καυγάδων. Κατά τα ήθη της εποχής, σε κάθε κάλπη υποψηφίου υπήρχε και ένας υποστηρικτής/εκπρόσωπός του, ο οποίος φρόντιζε όχι μόνο να κάνει παραινέσεις προς τον κάθε ψηφοφόρο για να ψηφίσει «ναι», αλλά παρατηρούσε στενά τον καθένα και κατέγραφε την ψήφο του για να γνωρίζει το κόμμα τα φρονήματά του –μάλιστα λέγεται ότι έγιναν πολλοί φόνοι για τέτοιου είδους «βεντέτες» ενάντια σε ψηφοφόρους. Πολλοί ήταν αυτοί που πείθονταν από τις «φιλικές παραινέσεις» και τις δόλιες υποσχέσεις αυτών των αντιπροσώπων, τους οποίους αποκαλούσαν «κουμπάρους».
Από το σφαιρίδιο στο ψηφοδέλτιο
Χρειάστηκε να περάσει πάνω από μισός αιώνας για να επανέλθει το ψηφοδέλτιο ως μέθοδος ψηφοφορίας. Μιλώντας στη Βουλή το 1910, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου είχε πει: «Καθιστά (το ψηφοδέλτιο) περισσότερον ανεπηρέαστον την εκλογήν παρά η δια σφαιριδίου ψηφοφορία, η οποία δια τα μύρια μετερχομένων τεχνάσματα αντιπροσώπων των υποψηφίων, τους οποίους καθιστά αναγκαίους, και δια της δυσκόλου επιβλέψεως όλων των καλπών υπό των δικαστικών αντιπροσώπων, διευκολύνει την νόθευσιν του φρονήματος των εκλογέων…». Η συνηθέστερη μέθοδος νοθείας στην ψηφοφορία με σφαιρίδια ήταν η ανατροπή της κάλπης. Αν κάποιος αναποδογύριζε την κάλπη, μπερδεύονταν τα σφαιρίδια με τα «ναι» και τα «όχι» και έτσι όλες οι ψήφοι ακυρώνονταν. Το ψηφοδέλτιο χρησιμοποιήθηκε στις δημοτικές εκλογές του 1914, με την προσθήκη του σταυρού προτίμησης και έγινε το επίσημο μέσο ψηφοφορίας από τις βουλευτικές εκλογές του 1926 και εξής.
Οι αριθμοί των εκλογών
Από τις εκλογές του 1843 ως σήμερα, έχουν διεξαχθεί στην Ελλάδα 64 βουλευτικές εκλογές με καθολική ψηφοφορία και υψηλότατα ποσοστά συμμετοχής επί του συνόλου των εγγεγραμμένων. Όπως αναφέρει ο Νίκος Αλιβιζάτος, «Ποσοτικά η επίδοση αυτή, δηλαδή εκλογές κάθε 2,7 χρόνια είναι σημαντική για τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα και εκπληκτική για τα βαλκανικά». Αν μάλιστα αφαιρέσει κανείς εκείνες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν μη γνήσιες «είτε λόγω βίας και νοθείας, είτε λόγω αποχής σημαντικής μερίδας των αντιπολιτευομένων» και που «δεν ξεπερνούν τις 14», τότε διαπιστώνει ότι «και με ποιοτικά κριτήρια, η εκλογική μας ιστορία είναι σημαντική, αφού ελάχιστες χώρες διεκδικούν τόσο υψηλό ποσοστό έντιμων εκλογικών αναμετρήσεων με καθολική ψηφοφορία επί του συνόλου των πολιτών».
Όταν η κάλπη έφερε… ισοπαλία
Ήταν τον Νοέμβριο του 1902, και στον απόηχο του Μακεδονικού και Κρητικού Αγώνα, όταν οι κάλπες έδειξαν ισοπαλία: Το κόμμα του Δηλιγιάννη και αυτό του Θεοτόκη απέσπασαν από 102 έδρες έκαστο, και ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ αποφάσισε να δώσει εντολή για υπηρεσιακή κυβέρνηση. Στον Δηλιγιάννη όμως δεν άρεσε αυτή η εξέλιξη, και ξεσήκωσε τον απλό λαό της Αττικής να βγει στους δρόμους. Το ίδιο έκαναν και άλλες παρατάξεις, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μεγάλη αναταραχή, με άνδρες που έφεραν μαχαίρια, νταούλια και σανίδες από τα αναγειρόμενα κτίρια της οδού Σταδίου, ώστε να φοβίσουν τους φιλήσυχους πολίτες. Αυτά τα επεισόδια της επομένης των εκλογών του 1902 ονομάστηκαν «Σανιδικά» -τελικά ο Βασιλιάς ενέδωσε και έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Δηλιγιάννη.
Όταν το δεύτερο κόμμα… έγινε κυβέρνηση
Αξιοσημείωτη στα εκλογικά χρονικά είναι η περίπτωση των εκλογών του 1956. Τότε, επτά ετερογενή κόμματα συνασπίστηκαν για να αντιμετωπίσουν την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ωστόσο, η κυβέρνηση του τελευταίου θέσπισε ένα ιδιότυπο εκλογικό σύστημα: Στην Αττική (όπου τα ποσοστά της ΕΡΕ ήταν αδύναμα), ίσχυσε η απλή αναλογική, ενώ στην επαρχία (όπου υπερτερούσε), η πλειοψηφική. Αποτέλεσμα ήταν να εκλεγεί η ΕΡΕ στην κυβέρνηση, παρ’ ότι συνολικά έλαβε λιγότερες ψήφους από τον συνασπισμό της Δημοκρατικής Ένωσης. Μάλιστα, η ΕΡΕ κατάφερε να βγει… με αυτοδυναμία.
Στην Ελλάδα, χρειάστηκαν 88 χρόνια για να γίνει το «καθολικό δικαίωμα ψήφου» πραγματικά καθολικό. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου το 1952, αν και υπάρχουν… χειρότερα παραδείγματα στον ανεπτυγμένο κόσμο: Η Ελβετία για παράδειγμα, που (αυτο)αποκαλείται «η αρχαιότερη Δημοκρατία του πλανήτη», κατοχύρωσε το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες μόλις το 1971.
Όταν… "ψήφισαν και τα δέντρα"
Στα εκλογικά χρονικά της χώρας, οι εκλογές του 1961 κατέκτησαν την σφραγίδα της «βίας και νοθείας», αφού, σύμφωνα με τις καταγγελίες της αντιπολίτευσης, υπήρξε εκτεταμένη νοθεία. Οι ίδιες οι διπλοψηφίες δεν ήταν τελικά όσες έλεγε η Ένωση Κέντρου, αλλά σχεδόν ανύπαρκτες. Η νοθεία συνίστατο στις στοχευμένες μετακινήσεις χωροφυλάκων και στρατιωτικών που άλλαζαν υπέρ της κυβέρνησης Καραμανλή τις ισορροπίες και εκμεταλλεύονταν το πλειοψηφικό σύστημα. Χαρακτηριστικές είναι οι ψευδείς εγγραφές στην περίπτωση μιας διώροφης κατοικίας, στην οποία βρέθηκαν εγγεγραμμένοι να διαμένουν... 218 χωροφύλακες. Τελικά, η ΕΡΕ του Καραμανλή θα λάβει ποσοστό 50,80% και ο Γεώργιος Παπανδρέου θα κηρύξει τον "Ανένδοτο Αγώνα" κατά της κυβέρνησής του, που οδήγησε στις επόμενες εκλογές, αυτές του 1963.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου