Τη νύχτα από τις 30 στις 31 Αυγούστου 1935, ο Σταχάνοφ κατέρριψε το ρεκόρ εξόρυξης κάρβουνου βγάζοντας στη βάρδιά του που ήταν 5 ώρες και 45 λεπτά, 102 τόνους, με νόρμα 7 τόνων, που αντιστοιχούσε με 14 νόρμες. Το πώς ο Σταχάνοφ πέτυχε αυτό το ρεκόρ ήταν φαινόμενο για τη συγκεκριμένη εποχή.
Το σταχανοφικό κίνημα
«Πηγή συσσώρευσης για το καπιταλιστικό σύστημα είναι το κεφάλαιο, η εκμετάλλευση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων στις αποικίες, οι ανισότιμες ανταλλαγές πέρα από τη στυγνή εκμετάλλευση των ίδιων των λαών τους και των μεταναστών. Για το σοσιαλισμό βασική πηγή συσσώρευσης αποτελεί η ανθρώπινη παραγωγική δύναμη και η παραγωγικότητά της». (Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος. Απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ).
Η εμφάνιση και οικοδόμηση του σοσιαλισμού στις αρχές του 20ού αιώνα άνοιξε το δρόμο για την οριστική λύση λαϊκών προβλημάτων, όπως της ανεργίας, της δωρεάν ιατρικής περίθαλψης και παιδείας, της παροχής φθηνών κοινωνικών υπηρεσιών από το κράτος, της κατοικίας, της πρόσβασης στις πνευματικές και πολιτιστικές αξίες, σε όφελος του συνόλου των προλεταρίων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων στη Σοβιετική Ενωση, που στον καπιταλισμό δεν μπορούν να λυθούν πλήρως. Και όλα αυτά χάρη στις ενδογενείς δυνατότητες ανάπτυξης της σοσιαλιστικής οικονομίας. Ορισμένοι συγκριτικοί στατιστικοί δείκτες, αν και δεν αποτυπώνουν πλήρως την πραγματικότητα, αφού το περιεχόμενό τους είναι διαφορετικό στον καπιταλισμό από το σοσιαλισμό, μπορούν να αποτυπώσουν την ανωτερότητα του σοσιαλισμού.
Σταχανοβίτες στα πρώτα πεντάχρονα. Ο ανθρακωρύχος Α. Σταχάνοφ δίνει εξηγήσεις με βάση τη δική του πείρα
Πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση η Ρωσία κατείχε την πέμπτη θέση στον κόσμο στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την τέταρτη στην Ευρώπη. Λίγο πριν τον πόλεμο κατακτά τη δεύτερη θέση στον κόσμο και την πρώτη στην Ευρώπη. Αν και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κατέστρεψε το 30% του εθνικού πλούτου της ΕΣΣΔ, το 1950, το εθνικό εισόδημα έφτασε στα 164% του επιπέδου του 1940, η βιομηχανική παραγωγή στα 172% και η αγροτική στα 99%. Η ΕΣΣΔ, ακόμη και στην εικοσιτετράχρονη, πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πορεία της, πραγματοποίησε άλματα αιώνων στη βιομηχανική και οικονομική της ανάπτυξη. Αν στα 1913 το εθνικό εισόδημα της Ρωσίας ήταν 1 (μια μονάδα), στα 1940 έγινε 5,1, ενώ στα 1950 έγινε 8,2, στα 1965 έγινε 29 και στα 1975 έγινε 56.
Οι μέσοι ετήσιοι ρυθμοί ανόδου σε ποσοστά, σε βασικούς δείκτες ανάπτυξης της οικονομίας, είναι χαρακτηριστικοί για την περίοδο 1951-1975. Ετσι το εθνικό εισόδημα της ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 8,1%, ενώ των ΗΠΑ κατά 3,2%. Η βιομηχανική παραγωγή αυξανόταν στην ΕΣΣΔ κατά 9,6%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 3,8%. Αντίστοιχα, η αγροτική παραγωγή στην ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 3,4%, ενώ στις ΗΠΑ είχε αύξηση κατά 1,7%. Ακόμη και στην περίοδο 1981-1985, κατά την οποία υπήρχαν εκτιμήσεις από την ίδια την ΕΣΣΔ για προβλήματα και καθυστερήσεις στην οικονομική ανάπτυξη, η μέση ετήσια αύξηση του εθνικού της εισοδήματος ήταν 3,1% ενώ στις ΗΠΑ ήταν 2,5%. Στην ΕΣΣΔ υπήρξε ισχυρή τάση προσέγγισης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ (55% το 1985, ενώ το 1913 ήταν 11,5%).
Η απελευθέρωση της δουλιάς από τα καπιταλιστικά δεσμά
Και μόνο αυτοί οι δείκτες είναι ικανοί να αποδείξουν την ανωτερότητα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Είναι γεγονός ότι αυτές οι ενδογενείς δυνατότητες που οφείλονται στις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής, δηλαδή στην αντικατάσταση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής με την κοινωνική, άρα και στην κατάργηση της εκμετάλλευσης, απελευθερώνουν την εργασία από τα καταναγκαστικά δεσμά, δίνοντάς της καινούριο ποιοτικά περιεχόμενο. Τώρα οι εργάτες δουλεύουν για το όφελος της κοινωνίας και μέσα απ' αυτό για το δικό τους συμφέρον. Τώρα στηρίζονται στην ίδια την εργατική τους δύναμη και την παραγωγικότητά της, που γίνεται θεμελιακή πηγή συνεχούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, άρα και της ίδιας της εργατικής δύναμης, χωρίς την παρεμβολή των περιόδων κρίσης και καταστροφής. Και βεβαίως ως φαινόμενο αποκτά μαζικό, παγκοινωνικό χαρακτήρα.
Ενα τέτοιο φαινόμενο ήταν το σταχανοφικό κίνημα. Πήρε το όνομά του από έναν πρωτοπόρο εργάτη των ανθρακωρυχείων Ντονμπάς, τον Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς Σταχάνοφ. Πιο συγκεκριμένα, τη νύχτα από τις 30 στις 31 Αυγούστου 1935, ο Σταχάνοφ κατέρριψε το ρεκόρ εξόρυξης κάρβουνου βγάζοντας στη βάρδιά του που ήταν 5 ώρες και 45 λεπτά, 102 τόνους, με νόρμα 7 τόνων, που αντιστοιχούσε με 14 νόρμες. Το πώς ο Σταχάνοφ πέτυχε αυτό το ρεκόρ ήταν φαινόμενο για τη συγκεκριμένη εποχή.
Πώς επιτεύχθηκε αυτό το εργατικό κατόρθωμα; Ηταν ζήτημα ανάπτυξης της παραγωγικότητας της εργασίας σε συνθήκες που η ίδια η εργασία είχε απελευθερωθεί από την εκμετάλλευση. Και ήταν προσωπικό κατόρθωμα του Σταχάνοφ και της πρωτοβουλίας του να κάνει πιο ξεκούραστη και ταυτόχρονα αποδοτική τη δουλιά του προς όφελος της σοβιετικής κοινωνίας.
Ο Σταχάνοφ, η παραγωγικότητα και η άμιλλα
Ποιος ήταν ο Σταχάνοφ; Ενας ανθρακωρύχος που το 1927 άρχισε να εργάζεται στο ανθρακωρυχείο «Κεντρικό - Ιρμινο» στην Καντίεφκα του Ντονμπάς σαν φρεναδόρος αρχικά και στη συνέχεια στην εξόρυξη κάρβουνου. Το 1935 τελείωσε στο ανθρακωρυχείο τη σχολή μιναδόρων. Το κατόρθωμα του Αυγούστου, να δεκατετραπλασιάσει τη νόρμα εξόρυξης κάρβουνου, το επανέλαβε στις 19 Σεπτέμβρη του 1935, δηλαδή μισό και κάτι μήνα αργότερα, πετυχαίνοντας καινούριο ρεκόρ, αφού από τους 102 τόνους έφτασε τους 227 τόνους στη βάρδιά του.
Αυτή την υψηλή παραγωγικότητα δουλιάς την πέτυχε με την τεχνική του κατάρτιση και με το διαχωρισμό της δουλιάς του μιναδόρου και του στηρικτή των τοιχωμάτων, πράγμα που του επέτρεψε να κάνει μόνος του εξόρυξη ταυτόχρονα σε μερικά αντερείσματα. Το εργατικό κατόρθωμα του Σταχάνοφ βρήκε θερμή ανταπόκριση στο Ντονμπάς και μετά σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ενωση, δημιουργώντας το σταχανοφικό κίνημα.
Ο Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς Σταχάνοφ έμεινε στην ιστορία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ ως ανακαινιστής της βιομηχανίας γαιανθράκων, ενώ τιμήθηκε σαν «Ηρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας». Εγινε μέλος του «Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος Μπολσεβίκων» (ΚΚΣΕ) το 1936. Πέθανε το 1970, αλλά το σταχανοφικό κίνημα έμεινε στην ιστορία ως ένα φαινόμενο της δράσης των λαϊκών μαζών που αξιοποιούν τις ενδογενείς δυνατότητες του σοσιαλισμού προκειμένου να τραβήξουν την κοινωνία και την εξέλιξή της προς τα μπρος, προς την κομμουνιστική κοινωνία.
Το σταχανοφικό κίνημα έγινε μαζικό κίνημα πρωτοπόρων εργατών, κολχόζνικων, μηχανικού - τεχνικού προσωπικού για το ανέβασμα της παραγωγικότητας με την εφαρμογή της νέας τεχνικής. Εμφανίστηκε στο 2ο πεντάχρονο πλάνο ανάπτυξης της σοβιετικής οικονομίας και αποτέλεσε πεδίο της σοσιαλιστικής άμιλλας ανάμεσα στους εργάτες και τη δουλιά τους για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Το ρεκόρ του Σταχάνοφ ξεπεράστηκε γρήγορα από άλλους πρωτοπόρους εργάτες, που ακολούθησαν το παράδειγμά του στη σοσιαλιστική εργασία. Τη μεγαλύτερη απόδοση στο Ντονμπάς την είχε ο Ν. Α. Ιζότοφ, που έβγαλε την 1η Φλεβάρη του 1936 στο ανθρακωρυχείο «Κοτσεγκάρκα» στην Γκάρλοφκα 607 τόνους κάρβουνο σε μία βάρδια. Το σταχανοφικό κίνημα υποστηρίχτηκε και καθοδηγήθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα και σε μικρό χρονικό διάστημα αγκάλιασε όλους τους κλάδους της βιομηχανίας, τις μεταφορές, τις οικοδομές, την αγροτική οικονομία και ξαπλώθηκε σε όλη τη Σοβιετική Ενωση.
Βεβαίως, το σταχανοφικό κίνημα, το οποίο ξεκίνησε από τους ίδιους τους εργάτες, είχε τις ρίζες του στις ίδιες τις υλικές προϋποθέσεις για την καλυτέρευση της ζωής των οικοδόμων του σοσιαλισμού, που δημιουργούσε η δική τους εργατική εξουσία, την κατάργηση της εκμετάλλευσης, αφού οι εργάτες τώρα δούλευαν συλλογικά για όλη την κοινωνία και όχι για τους εκμεταλλευτές, την ανάπτυξη της τεχνικής και της επιστήμης και το ανέβασμα της μόρφωσης και της κατάρτισης των εργατών. Αλλά αυτό το κίνημα, που φανέρωνε τις τεράστιες ανεξάντλητες δυνατότητες του σοσιαλισμού, αποκάλυπτε επίσης και τις δυσκολίες στη γενίκευση της εφαρμογής των επιτευγμάτων των σταχανοφικών. Και είναι ένας από τους παράγοντες που η ίδια η ζωή γεννά, στην πάλη του καινούριου με το παλιό, στους κόλπους της νέας κοινωνίας, ο οποίος χρειάζεται συνεχώς να υπερνικιέται με την επαναστατική δράση των μαζών που καθοδηγούνται απο το κόμμα της εργατικής τάξης, προκειμένου η εξέλιξή της να τραβά προς τα μπρος.
Αυτό το ζήτημα αναδεικνύεται συνοπτικά και παραστατικά, ανάμεσα σ' άλλα, σε ομιλία του Ι. Β. Στάλιν στην «Πρώτη Πανενωσιακή Σύσκεψη των Σταχανοφικών», στις 11 Νοέμβρη 1935, («Ζητήματα Λενινισμού», σελ.665-670). Ας δούμε πώς θέτει το ζήτημα.
Καινούριοι άνθρωποι - καινούριες τεχνικές νόρμες
«Είπα ότι το σταχανοφικό κίνημα αναπτύχθηκε όχι βαθμιαία μα σαν έκρηξη που έσπασε κάποιο φράγμα. Είναι ολοφάνερο ότι αναγκάστηκε να υπερνικήσει κάποια εμπόδια. Κάποιος το εμπόδιζε, κάποιος το πίεζε και να που το σταχανοφικό κίνημα, αφού συγκέντρωσε δυνάμεις, έσπασε αυτά τα εμπόδια και κατάκλυσε τη χώρα.
Γιατί πρόκειται στην περίπτωση αυτή, ποιος ακριβώς το εμπόδιζε;
Το εμπόδιζαν οι παλιές τεχνικές νόρμες και οι παλιοί άνθρωποι που βρίσκονται πίσω απ' αυτές τις νόρμες. Πριν από μερικά χρόνια, οι μηχανικοί, οι τεχνικοί και τα οικονομικά μας στελέχη καθόρισαν τις γνωστές τεχνικές νόρμες προσαρμοσμένες στην τεχνική καθυστέρηση των εργατών και των εργατριών μας. Από τότε πέρασαν μερικά χρόνια. Στο διάστημα αυτό οι άνθρωποι αναπτύχθηκαν και καταρτίστηκαν τεχνικά. Οι τεχνικές όμως νόρμες έμειναν αμετάβλητες. Είναι φανερό ότι οι νόρμες αυτές αποδείχτηκαν τώρα παλιωμένες για τους καινούριους ανθρώπους μας.
Τώρα, όλοι βρίζουν τις τεχνικές νόρμες που ισχύουν. Οι νόρμες όμως αυτές δεν έπεσαν από τον ουρανό. Και δεν πρόκειται εδώ καθόλου για το ότι οι τεχνικές αυτές νόρμες είχαν τότε καθοριστεί, ελαττωμένες. Εδώ πρόκειται, πριν απ' όλα, για το ότι τώρα που οι νόρμες αυτές έχουν πια παλιώσει, προσπαθούν να τις υπερασπίσουν, σα νόρμες σύγχρονες. Γαντζώνονται από την τεχνική καθυστέρηση των εργατών και των εργατριών μας, προσανατολίζονται προς αυτή την καθυστέρηση, ξεκινούν απ' αυτή την καθυστέρηση και καταντούν τελικά να παίζουν με την καθυστέρηση. Και τι πρέπει να γίνει, αν αυτή η καθυστέρηση αρχίζει ν' ανήκει πια στο παρελθόν; Μήπως θα υποκλινόμαστε μπροστά στην καθυστέρησή μας και θα την κάνουμε εικόνα, είδωλο; Τι πρέπει να γίνει αν οι εργάτες και οι εργάτριες κατόρθωσαν πια να αναπτυχθούν και να καταρτιστούν τεχνικά; Τι πρέπει να γίνει αν οι παλιές τεχνικές νόρμες πάψανε ν' ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και οι εργάτες και οι εργάτριές μας κατόρθωσαν πια στην πράξη να τις υπερκαλύψουν πέντε και δέκα φορές; Μήπως ορκιστήκαμε καμιά φορά να μείνουμε πιστοί στην καθυστέρησή μας; Μου φαίνεται ότι δεν έγινε τέτοιο πράγμα, σύντροφοι. Μήπως ξεκινούσαμε από το ότι οι εργάτες και οι εργάτριές μας θα μείνουν αιώνια καθυστερημένοι; Μου φαίνεται ότι δεν ξεκινούσαμε απ' αυτό. Γιατί πρόκειται τότε; Μήπως δε θα έχουμε αρκετό θάρρος για να τσακίσουμε το συντηρητισμό μερικών μηχανικών και τεχνικών μας, να τσακίσουμε τις παλιές παραδόσεις και νόρμες και ν' αφήσουμε ελεύθερες τις νέες δυνάμεις της εργατικής τάξης;
Μιλούν για επιστήμη. Λένε ότι τα δεδομένα της επιστήμης, τα στοιχεία των τεχνικών εγχειριδίων και οδηγιών αντιφάσκουν στις απαιτήσεις των σταχανοφικών για νέες, ψηλότερες τεχνικές νόρμες. Για ποια επιστήμη όμως πρόκειται εδώ; Τα δεδομένα της επιστήμης ελέγχονταν πάντοτε από την πραχτική, από την πείρα. Τι επιστήμη είναι αυτή που διέκοψε τις σχέσεις της με την πραχτική, με την πείρα; Αν η επιστήμη ήταν τέτοια, όπως την παριστάνουν μερικοί συντηρητικοί σύντροφοί μας, πριν από πολύ καιρό θα είχε χαθεί για την ανθρωπότητα.
Η επιστήμη γι' αυτό ακριβώς λέγεται επιστήμη, γιατί δεν αναγνωρίζει είδωλα, γιατί δε φοβάται να σηκώσει το χέρι πάνω σ' αυτό που ξεπεράστηκε, πάνω στο παλιό και να αφουγκράζεται τη φωνή της πείρας, της πραχτικής. Αν ήταν διαφορετικά, δε θα είχαμε γενικά επιστήμη, δε θα είχαμε λ.χ. αστρονομία και θα ικανοποιούμασταν ακόμα με το σκουριασμένο σύστημα του Πτολεμαίου, δε θα είχαμε βιολογία και θα παρηγορούμασταν ακόμα με το μύθο για τη δημιουργία του ανθρώπου, δε θα είχαμε χημεία και θα εξακολουθούσαμε να ικανοποιούμαστε με τις προφητείες των αλχημιστών.
Να, γιατί νομίζω ότι οι μηχανικοί, οι τεχνικοί και τα οικονομικά μας στελέχη που τα κατάφεραν να μείνουν αρκετά πίσω από το σταχανοφικό κίνημα, θα έκαναν καλά αν έπαυαν να γαντζώνονται από τις παλιές τεχνικές νόρμες κι αν αναπροσαρμόζονταν στην πραγματική, στην επιστημονική, στη νέα σταχανοφική τάξη.
Καλά, θα μας πουν. Τι θα γίνουν όμως οι τεχνικές νόρμες γενικά; Χρειάζονται για τη βιομηχανία, ή μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα κι όλως διόλου χωρίς νόρμες;
Μερικοί λένε ότι δε μας χρειάζονται πια κανενός είδους τεχνικές νόρμες. Αυτό δεν είναι σωστό, σύντροφοι. Κάτι παραπάνω. Είναι ανόητο. Χωρίς τεχνικές νόρμες είναι αδύνατη η σχεδιασμένη οικονομία. Οι τεχνικές νόρμες χρειάζονται, εκτός από τ' άλλα, και για ν' ανεβάσουμε τις καθυστερημένες μάζες στο επίπεδο των προχωρημένων. Οι τεχνικές νόρμες αποτελούν μια μεγάλη ρυθμιστική δύναμη, που οργανώνει στην παραγωγή τις πλατιές μάζες των εργατών γύρω από τα προχωρημένα στοιχεία της εργατικής τάξης. Συνεπώς, μας χρειάζονται οι τεχνικές νόρμες, όχι όμως τέτοιες που υπάρχουν σήμερα, μα ψηλότερες.
Αλλοι λένε ότι οι τεχνικές νόρμες είναι αναγκαίες, μα ότι πρέπει από τώρα ακόμα να τις ανεβάσουμε ως το επίπεδο που πέτυχαν οι Σταχάνοφ, Μπουσίγκιν, οι Βινογκράντοβες και άλλοι. Κι αυτό επίσης δεν είναι σωστό. Αυτές οι νόρμες δε θα ήταν πραγματοποιήσιμες σήμερα, γιατί οι εργάτες και οι εργάτριες, που είναι τεχνικά λιγότερο καταρτισμένες, από τους Σταχάνοφ και Μπουσίγκιν, δε θα μπορούσαν να τις πραγματοποιήσουν. Μας χρειάζονται τέτοιες τεχνικές νόρμες που θα βρίσκονταν κάπου στη μέση ανάμεσα στις τωρινές τεχνικές νόρμες και στις νόρμες που πέτυχαν οι Σταχάνοφ και Μπουσίγκιν. Ας πάρουμε λόγου χάρη τη γνωστή σ' όλους Μαρία Ντεμτσένκο που από ένα εκτάριο γης έβγαλε πάνω από 500 μετρικούς στατήρες ζαχαρότευτλα. Μήπως μπορούμε αυτή την κατάχτηση να την κάνουμε νόρμα για τη σοδειά όλης της παραγωγής ζαχαρότευτλων, λ.χ. στην Ουκρανία; Οχι, δεν μπορούμε. Είναι νωρίς ακόμα για να μιλούμε γι' αυτό. Η Μαρία Ντεμτσένκο πέτυχε να βγάλει πεντακόσιους και πάνω μετρικούς στατήρες ζαχαρότευτλα από ένα εκτάρι γης, ενώ η φετινή μέση απόδοση των ζαχαρότευτλων, λόγου χάρη στην Ουκρανία, είναι 130-132 μετρικοί στατήρες κατά εκτάριο. Η διαφορά όπως βλέπετε δεν είναι μικρή. Μήπως μπορούμε να βάλουμε νόρμα για τη σοδειά των ζαχαρότευτλων 400 ή 300 μετρικούς στατήρες; Ολοι οι ειδικοί γι' αυτό το ζήτημα λένε ότι για την ώρα δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Είναι ολοφάνερο ότι θα χρειαστεί στην Ουκρανία να βάλουμε για το 1936 σα νόρμα 200-250 μετρικούς στατήρες σοδειά από το κάθε εκτάριο γης. Και η νόρμα αυτή δεν είναι μικρή, γιατί, σε περίπτωση που θα εκπληρωθεί, θα μπορούσε να μας δώσει δυο φορές περισσότερη ζάχαρη από το 1935. Το ίδιο πρέπει να πούμε και για τη βιομηχανία. Ο Σταχάνοφ μου φαίνεται ξεπέρασε την υπάρχουσα τεχνική νόρμα δέκα φορές ή και περισσότερο. Θα 'ταν παράλογο να καθιερώσουμε αυτή την κατάχτηση σα νέα τεχνική νόρμα για όλους όσοι δουλεύουν με το μηχανικό τρυπάνι. Είναι ολοφάνερο ότι θα χρειαστεί να βάλουμε μια νόρμα που θα βρίσκεται κάπου στη μέση, ανάμεσα στην υπάρχουσα τεχνική νόρμα και στη νόρμα που πραγματοποίησε ο σύντροφος Σταχάνοφ.
Ενα πράγμα είναι πάντως ξεκάθαρο: οι σημερινές τεχνικές νόρμες δεν ανταποκρίνονται και στην πραγματικότητα, έμειναν πίσω και μετατράπηκαν σε φρένο για τη βιομηχανία μας, για να μη φρενάρουν τη βιομηχανία μας, πρέπει να τις αντικαταστήσουμε με νέες, ψηλότερες τεχνικές νόρμες. Νέοι άνθρωποι, νέοι καιροί, νέες τεχνικές νόρμες».
Ριζοσπάστης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου