Η ερώτηση του 1 εκατομμυρίου: Θα μπορούσε ένα μόνο φάρμακο να αντιμετωπίσει τον καρκίνο και τις καρδιαγγειακές παθήσεις;

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος συνδυαστικά ευθύνονται

για σχεδόν το 50% των θανάτων στις ΗΠΑ. Αν και οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος φαίνεται να διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους, πρόσφατες ανακαλύψεις σχετικά με την προέλευση και την ανάπτυξή τους υποδηλώνουν ότι ορισμένες θεραπείες θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικές και για τις δύο περιπτώσεις.

Όπως αναφέρει το επιστημονικό περιοδικό The conversation εδώ και δύο δεκαετίες, ο Μπράιαν Σμιθ, αναπληρωτής καθηγητής Μηχανικής Βιοϊατρικής στο Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, μελετά και αναπτύσσει τρόπους βελτίωσης της χορήγησης φαρμάκων, δηλαδή πως αυτά «ταξιδεύουν» στο σώμα. Ο ερευνητής εκτιμά πως τα μικροσκοπικά νανοσωματίδια που έχουν τη δυνατότητα να στοχεύουν συγκεκριμένα ανοσοποιητικά κύτταρα, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία τόσο του καρκίνου όσο και των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Η αθηροσκλήρωση είναι η πιο θανατηφόρα μορφή καρδιαγγειακής νόσου. Προκύπτει από τη φλεγμονή και τη συσσώρευση λίπους, χοληστερόλης και άλλων λιπιδίων στο τοίχωμα των αιμοφόρων αγγείων τα οποία σχηματίζουν μια πλάκα. Οι περισσότερες καρδιακές προσβολές προκαλούνται από τη ρήξη της πλάκας. Η προσπάθεια του οργανισμού να επουλώσει την πληγή μπορεί να σχηματίσει έναν θρόμβο αίματος ο οποίος θα μπλοκάρει τα αιμοφόρα αγγεία και θα οδηγήσει σε καρδιακή προσβολή.

Από την άλλη πλευρά, ο καρκίνος συνήθως προκύπτει από γενετικές μεταλλάξεις που κάνουν τα κύτταρα να διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Η ασυγκράτητη, ταχεία ανάπτυξη των κυττάρων, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να βλάψει τα υγιή όργανα. Ο καρκίνος μπορεί να ξεκινήσει και να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος.

Παρόλο που οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος φαίνεται να έχουν διαφορετική προέλευση και αιτίες, έχουν πολλούς κοινούς παράγοντες κινδύνου. Για παράδειγμα, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, το χρόνιο στρες και η κακή διατροφή συνδέονται και με τις δύο ασθένειες. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Πολλές από τις ομοιότητες μεταξύ των καρδιαγγειακών παθήσεων και του καρκίνου μπορούν να αποδοθούν στη φλεγμονή. Η χρόνια φλεγμονή αποτελεί πρωταρχική αιτία της αθηροσκλήρωσης, καθώς καταστρέφει τα κύτταρα που επενδύουν τα αιμοφόρα αγγεία και επιδεινώνει σταδιακά τις πλάκες. Αντίστοιχα, η χρόνια φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει καρκίνο αυξάνοντας τις μεταλλάξεις και υποστηρίζοντας την επιβίωση και εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων,  αυξάνοντας την ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων που τα τροφοδοτούν με θρεπτικά συστατικά και καταστέλλοντας την ανοσοαπόκριση του σώματος.

Η έρευνα υποδηλώνει ότι οι θεραπείες που έχουν σχεδιαστεί για τον καρκίνο μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη θεραπεία της αθηροσκλήρωσης. Για παράδειγμα, τα φάρμακα που στοχεύουν τα ανοσοποιητικά κύτταρα (μακροφάγα) στους όγκους και τα αναγκάζουν να «φάνε» τα καρκινικά κύτταρα. Έχει αποδειχθεί ότι ένα παρόμοιο φάρμακο μπορεί να κάνει τα μακροφάγα να απομακρύνουν τα νεκρά και ετοιμοθάνατα κύτταρα στην αθηροσκλήρωση, γεγονός που συρρικνώνει τις πλάκες.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι αντιγλυκολυτικές θεραπείες που εμποδίζουν τη διάσπαση της γλυκόζης. Η γλυκόζη, ή ζάχαρη, είναι η κύρια πηγή ενέργειας του σώματος. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να κάνουν τα αιμοφόρα αγγεία του όγκου και τα αθηροσκληρωτικά αιμοφόρα αγγεία να φαίνονται πιο «φυσιολογικά», αντιστρέφοντας ουσιαστικά τη διαδικασία της νόσου σε αυτά τα αγγεία. Μπορούν επίσης να μειώσουν τη φλεγμονή στην αθηροσκλήρωση.

Αν και οι θεραπείες που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά, όπως οι στατίνες και οι φιμπράτες, μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα λιπιδίων και την πήξη του αίματος στην αθηροσκλήρωση, δεν αντιμετωπίζουν επαρκώς τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο. Για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων, οι κλινικοί γιατροί χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο ένα συνδυασμό φαρμάκων, που στρέφονται εναντίον διαφορετικών στόχων.

Μια ενδιαφέρουσα κατηγορία θεραπειών, σύμφωνα με τον Σμιθ, είναι οι αναστολείς συμμεταφορέα γλυκόζης-νατρίου 2 (SGLT2), οι οποίοι χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του διαβήτη.  Οι ερευνητές έχουν δείξει ότι τα φάρμακα αυτά παρέχουν προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου. Οι κλινικές δοκιμές για τις στατίνες και τους SGLT2 υποδεικνύουν μια στενή σχέση μεταξύ φλεγμονής, μεταβολισμού και καρδιαγγειακής νόσου που υποδηλώνει νέες δυνατότητες θεραπείας. Ένα παράδειγμα είναι οι ανοσοθεραπείες που «αναστέλλουν την αναστολή» της ανοσίας – δηλαδή αφαιρούν τα «φρένα» που βάζουν οι όγκοι στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτή η προσέγγιση για τη θεραπεία του καρκίνου μείωσε επίσης τις αθηρωματικές πλάκες σε μελέτες με ζώα και την αγγειακή φλεγμονή σε μελέτη με μικρό δείγμα ανθρώπων.

Ένας νανοϊατρικός δούρειος ίππος

Μια πρόσφατη ανακάλυψη έδειξε ότι οι νανοσωλήνες – ένα πολύ μικρό σωματίδιο από άνθρακα που είναι πάνω από 10.000 φορές λεπτότερο από μια ανθρώπινη τρίχα – μπορούν να εισέλθουν σε συγκεκριμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, να ταξιδέψουν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και να εισχωρήσουν στους όγκους ως δούρειος ίππος. Αυτοί οι νανοσωλήνες μπορούν να μεταφέρουν οτιδήποτε οι ερευνητές τοποθετήσουν πάνω τους, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων και απεικονιστικών σκιαγραφικών παραγόντων. Επιπλέον, η χορήγηση φαρμάκου σε συγκεκριμένα ανοσοκύτταρα μειώνει τον κίνδυνο παρενεργειών.

Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που μεταφέρουν τους νανοσωλήνες εισέρχονται φυσικά στους όγκους μέσω της φλεγμονώδους αντίδρασης. Δεδομένου ότι ο καρκίνος και η αθηροσκλήρωση είναι και οι δύο φλεγμονώδεις ασθένειες, η ερευνητική ομάδα του Σμιθ μελετά κατά πόσο τα ανοσοκύτταρα που μεταφέρουν τους νανοσωλήνες μπορούν επίσης να μεταφέρουν τις πλάκες.

Βελτίωση της ανάπτυξης φαρμάκων

Τα νανοσωματιδιακά αντικαρκινικά φάρμακα εισήλθαν για πρώτη φορά στην κλινική το 1995 και έκτοτε οι ερευνητές έχουν αναπτύξει πολλά άλλα. Ωστόσο επί του παρόντος μόνο ένα καρδιαγγειακό νανοφάρμακο έχει εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων. Αυτό υποδηλώνει την ευκαιρία για νέες προσεγγίσεις νανοθεραπείας με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των καρδιαγγειακών φαρμάκων και τη μείωση των παρενεργειών.

Λόγω των παραλληλισμών μεταξύ του καρκίνου και της καρδιαγγειακής νόσου, τα νανοφάρμακα για τον καρκίνο μπορεί να είναι ισχυρά υποψήφια φάρμακα για τη θεραπεία καρδιαγγειακών παθήσεων και αντίστροφα.