Ελάχιστοι γνωρίζουν σήμερα τον Κάρλο Τζεσουάλντο, όμως ήταν ένας από τους διάσημους συνθέτες του 17ου αιώνα, που δυστυχώς, δεν έμεινε στην Ιστορία για τα μουσικά κομμάτια του αλλά για ένα ιδιαζόντως ειδεχθές έγκλημα.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του διέταζε τους υπηρέτες του να τον μαστιγώνουν δίχως έλεος! Λένε, όσοι έζησαν πλάι του, ότι δεν κοιμήθηκε ούτε μια νύχτα που να μην πεταχτεί από κρεβάτι του κάθιδρος και τρομοκρατημένος.
Επίσης οι υπηρέτες του διέδιδαν ότι καθημερινά έγραφε επιστολές σε έναν ιερωμένο, τον Καρδινάλιο Μπορομέο και τον εκλιπαρούσε να του στείλει τα λείψανα του θείου του, Κάρλο, πιστεύοντας ότι θα τον βοηθούσαν να ξεφύγει από ό,τι τον κυνηγούσε: από τις ερινύες!
Το όνομά του ήταν Κάρλο Τζεσουάλντο και δεν ησύχασε από τα φαντάσματα που τον κυνηγούσαν από το σούρουπο μέχρι την αυγή ως την ημέρα που έκλεισε τα μάτια του και δεν τα άνοιξε ποτέ ξανά. Ποιος ήταν ο Κάρλο Τζεσουάλντο και τι τρομερό είχε κάνει στη ζωή του;
Μπορεί και να μην είναι αλήθεια ότι το σπίτι της οικογένειάς του είναι στοιχειωμένο από τα εκδικητικά φαντάσματα της νεκρής γυναίκας του και του εραστή της. Μπορεί και να μην είναι αλήθεια ότι ήταν ένοχος για βρεφοκτονία, νεκροφιλία και μαγεία. Μπορεί και να μην είναι αλήθεια ότι κατατρυχόταν μέχρι το τέλος της ζωής του από... μάγισσες. Όμως ηαλήθεια είναι πως η ζωή του Κάρλο Τζεσουάλντο είναι από μόνη της ένα μυθιστόρημα τρόμου και εγκλημάτων...
Καταραμένος μουσικός, κατατρεγμένος πρίγκιπας
Ο Τζεσουάλντο, ήταν ένας από τους κορυφαίους συνθέτες που έζησε μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα στην Ιταλία (πρίγκιπας της της Βενόζα και κόμης της Κόντσα). Ως μουσουργός έγραψε το όνομά του πλάι σε εκείνα μεγάλων συναδέλφων του για τα έντονα εκφραστικά μαδριγάλια του (το μαδριγάλι είναι είδος πολυφωνικής - φωνητικής μουσικής που άνθισε την εποχή της Αναγέννησης· πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία του 14ου αιώνα) και μουσικά θρησκευτικά θέματα στα οποία χρησιμοποιούσε μία ιδιαίτερη μουσική γλώσσα, που δεν ακούστηκε ξανά μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα! Η μουσική του ήταν τόσο ακραία και ξεχωριστή, που ορισμένοι κριτικοί και συνθέτες του 20ού αιώνα θεωρούν τον Τζεσουάλντο ως πρωτοπόρο στο είδος του. Οι απότομες αλλαγές ρυθμικής αγωγής, όπου τα αργά μέρη - όπου τελούνται οι πιο απρόσμενες, χρωματικές αρμονικές συνδέσεις - ακολουθούνται από γρήγορα, διατονικά περάσματα, χωρίς συνδετικές γέφυρες· ο Τζεσουάλντο ενέπνευσε έναν μεγάλο αριθμό μουσικών ακόμα και στον 20ο αιώνα!
Όμως δεν ήταν η μουσική και το ταλέντο του που τον καταχώρησαν στο βιβλίο της Ιστορίας, άλλωστε σε αυτό υπάρχουν δεκάδες μουσουργοί πολύ πιο ψηλά σε αισθητική και δύναμη από τον Τζεσουάλντο, που θα έσπρωχναν το όνομά του να καταγραφεί σε μια υποπαράγραφο του κεφαλαίου «μουσική» με ψιλά γράμματα.
Ο Κάρλο Τζεσουάλντο έμεινε στην Ιστορία για ένα διπλό αποτρόπαιο έγκλημα! Ο Τζεσουάλντο έχει χαρακτηριστεί ως θηριώδης δολοφόνος και θεϊκός συνθέτης!
Ο Τζεσουάλντο ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Ο θείος του, Κάρολος Μπορομέο, ήταν καρδινάλιος και αργότερα αγιοποιήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ενώ η μητέρα του, Τζιρόλαμα, ήταν ανεψιά του Πάπα Πίου Δ’. Ο Κάρλο γεννήθηκε το 1566 στη Βενόζα. Το Το 1586 ο Κάρλο Τζεσουάλντο νυμφεύθηκε την πρώτη του εξαδέλφη Ντόνα Μαρία Ντ' Άβαλος, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερή του, που θεωρείτο η πιο όμορφη γυναίκα της Νάπολης!
Κάρλο Τζεσουάλντο, θηριώδης δολοφόνος και θεϊκός συνθέτης!
Η Μαρία, δύο χρόνια μετά τον γάμο της συνήψε ερωτική σχέση με τον Φαμπρίτσιο Καράφα, Δούκα της Άντρια. Ο δεσμός του παράνομου ζεύγους μπορεί να έμεινε κρυφός από τον Τζεσουάλντο για περίπου δυο χρόνια, όμως όλοι στην περιοχή γι’ αυτόν ψιθύριζαν. Στις 16 Οκτωβρίου του 1590 ξέσπασε η καταιγίδα: ο Τζεσουάλντο ενώ κυνηγούσε μακριά από το κάστρο του, το ερωτευμένο ζευγάρι συνευρισκόταν στο Παλάτι Σαν Σεβέρο της Νάπολης. Ο απατημένος σύζυγος επέστρεψε αιφνιδιαστικά και τους βρήκε στο κρεβάτι. Δίχως δεύτερη σκέψη ο Τζεσουάλντο τους κατέσφαξε! Επόμενη κίνησή του ήταν να τοποθετήσει τα αιμόφυρτα πτώματά τους στην είσοδο του παλατιού, σε κοινή θέα! Ο Τζεσουάλντο ήταν ευγενής και δεν του ασκήθηκε δίωξη. Οι λεπτομέρειες της σφαγής σώζονται με κάθε ακρίβεια, χάρη στις καταθέσεις μαρτύρων και τα πρακτικά των Αρχών. Η σύζυγός του Τζεσουάλντο, Μαρία, μαχαιρώθηκε δεκάδες φορές από τον απατημένο σύζυγό, ο οποίος - όπως λέγεται - κατά την έξαψη του φόνου φώναζε «δεν θα ψοφήσεις; Θα ψοφήσεις!»... Ο εραστής της κατέληξε έπειτα από πολλά χτυπήματα με ξίφος, ένα από τα οποία τον βρήκε στο κεφάλι. Το πτώμα του ήταν ντυμένο με το νυχτικό της Μαρίας, ενώ τα ρούχα του βρέθηκαν χωρίς κηλιδες αίματος, πλάι στο κρεβάτι. Οι αναφορές της αστυνομίας παραμένουν ανατριχιαστικές, 400 χρόνια μετά!
Η Κόλαση μόλις άρχιζε
Και μετά η ζωή του μουσικού Τζεσουάλντο έγινε Κόλαση: σκότωσε τον γιό του που πίστευε ότι ήταν καρπός του παράνομου έρωτα της συζύγου του με τι τρόπο λέτε; Γύριζε το βρέφος με ταχύτητα γύρω από την κούνια του μέχρι να ξεψυχήσει! Ο Τζεσουάλντο σκότωσε και τον πεθερό του, που θέλησε να πάρει εκδίκηση για τον φόνο της κόρης του. Κι έπειτα από αυτά ο Τζεσουάλντο νυμφεύθηκε ξανά. Με τη Λεονόρα ντ' Έστε, ανιψιά του Δούκα Αλφόνσου Β’. Και ο νέος γάμος του μουσικού δεν στέριωσε: η Λεονόρα περνούσε μεγάλα διαστήματα μακριά του, κατοικώντας με τον αδελφός της στη Μόντενα· ο Τζεσουάλντο της έστελνε απειλητικές επιστολές. Το 1600 πέθανε ο δεύτερος γιος του Τζεσουάλντο από τον δεύτερο γάμο του. Ο Τζεσουάλντο πέθανε απομονωμένος στο κάστρο του, τρεις εβδομάδες μετά το χαμό και του πρωτότοκου γιου του Εμανουέλε, από τον πρώτο του γάμο.
Η ατιμωρησία των ευγενών
Οι Ιταλοί ευγενείς της εποχής ήταν ουσιαστικά υποχρεωμένοι να σκοτώσουν τη σύζυγό τους μόλις την έκριναν ένοχη για μοιχεία. Αυτό το γεγονός δεν κάνει το ειδεχθές έγκλημα του Τζεσουάλντο λιγότερο σοκαριστικό, αλλά δείχνει ότι ένας ανάλογος φόνος δεν αποτελούσε ειδική περίπτωση.
Ο Κάρλο βρήκε καταφύγιο για κάποιο διάστημα στο απρόσιτο κάστρο του και στη συνέχεια μετακόμισε στη Φεράρα . Η απομόνωση, η ενοχή και η εξιλέωση ενέπνευσαν την έντονη συνθετική του δραστηριότητα. Οι σελίδες της μουσικής του είναι γεμάτες μελαγχολία, απόγνωση και αγωνία· αυτή η περίοδος ήταν σίγουρα η πιο παραγωγική σε μουσικό και πολιτισμικό επίπεδο: στο κάστρο όπου απομονώθηκε ο Τζεσουάλντο σύχναζαν διακεκριμένοι διανοούμενοι, μεταξύ των οποίων ο Torquato Tasso και ο Giovanni Battista Marino.
Η ιστορία του Τζεσουάλντο και της μουσικής του έχει συναρπάσει και εμπνεύσει καλλιτέχνες του 20ου και 21ου αιώνα, από τον Stravinsky στον Boulez, τον Andriessen στον Brett Dean, τον Werner Herzog στον Ian Rankin.
Το 1995, ο γερμανός σκηνοθέτης Βέρνερ Χέρτζογκ γύρισε μια μικρού μήκους ταινία, με τίτλο Death for Five Voices (Θάνατος για πέντε φωνές). Το δοκιμιογραφικό φιλμ για το ZDF, αφηγείται τη ζωή και το έργο του Τζεσουάλντο, και πρωταγωνιστεί η ιταλίδα τραγουδίστρια Μίλβα.
«Πεθαίνω, αλίμονο, στα βάσανά μου. Και αυτή που θα μπορούσε να μου δώσει ζωή, Αλίμονο, με σκοτώνει και δεν θα με βοηθήσει!
Ω θλιμμένη μοίρα, αυτή που μπόρεσε να μου δώσει ζωή, Αλίμονο, μου δίνει τον θάνατο!» έγραφε ο Τζεσουάλντο το 1610 και όσοι γνώριζαν έλεγαν με σκυμένα κεφάλια: Ο Κάρλο Τζεσουάλντο γεννήθηκε για τα μαδριγάλια και τα μαδριγάλια για τον Κάρλο Τζεσουάλντο. Και για το έγκλημα, θα προσθέταμε...
Η Μαρία, δύο χρόνια μετά τον γάμο της συνήψε ερωτική σχέση με τον Φαμπρίτσιο Καράφα, Δούκα της Άντρια. Ο δεσμός του παράνομου ζεύγους μπορεί να έμεινε κρυφός από τον Τζεσουάλντο για περίπου δυο χρόνια, όμως όλοι στην περιοχή γι’ αυτόν ψιθύριζαν. Στις 16 Οκτωβρίου του 1590 ξέσπασε η καταιγίδα: ο Τζεσουάλντο ενώ κυνηγούσε μακριά από το κάστρο του, το ερωτευμένο ζευγάρι συνευρισκόταν στο Παλάτι Σαν Σεβέρο της Νάπολης. Ο απατημένος σύζυγος επέστρεψε αιφνιδιαστικά και τους βρήκε στο κρεβάτι. Δίχως δεύτερη σκέψη ο Τζεσουάλντο τους κατέσφαξε! Επόμενη κίνησή του ήταν να τοποθετήσει τα αιμόφυρτα πτώματά τους στην είσοδο του παλατιού, σε κοινή θέα! Ο Τζεσουάλντο ήταν ευγενής και δεν του ασκήθηκε δίωξη. Οι λεπτομέρειες της σφαγής σώζονται με κάθε ακρίβεια, χάρη στις καταθέσεις μαρτύρων και τα πρακτικά των Αρχών. Η σύζυγός του Τζεσουάλντο, Μαρία, μαχαιρώθηκε δεκάδες φορές από τον απατημένο σύζυγό, ο οποίος - όπως λέγεται - κατά την έξαψη του φόνου φώναζε «δεν θα ψοφήσεις; Θα ψοφήσεις!»... Ο εραστής της κατέληξε έπειτα από πολλά χτυπήματα με ξίφος, ένα από τα οποία τον βρήκε στο κεφάλι. Το πτώμα του ήταν ντυμένο με το νυχτικό της Μαρίας, ενώ τα ρούχα του βρέθηκαν χωρίς κηλιδες αίματος, πλάι στο κρεβάτι. Οι αναφορές της αστυνομίας παραμένουν ανατριχιαστικές, 400 χρόνια μετά!
Η Κόλαση μόλις άρχιζε
Και μετά η ζωή του μουσικού Τζεσουάλντο έγινε Κόλαση: σκότωσε τον γιό του που πίστευε ότι ήταν καρπός του παράνομου έρωτα της συζύγου του με τι τρόπο λέτε; Γύριζε το βρέφος με ταχύτητα γύρω από την κούνια του μέχρι να ξεψυχήσει! Ο Τζεσουάλντο σκότωσε και τον πεθερό του, που θέλησε να πάρει εκδίκηση για τον φόνο της κόρης του. Κι έπειτα από αυτά ο Τζεσουάλντο νυμφεύθηκε ξανά. Με τη Λεονόρα ντ' Έστε, ανιψιά του Δούκα Αλφόνσου Β’. Και ο νέος γάμος του μουσικού δεν στέριωσε: η Λεονόρα περνούσε μεγάλα διαστήματα μακριά του, κατοικώντας με τον αδελφός της στη Μόντενα· ο Τζεσουάλντο της έστελνε απειλητικές επιστολές. Το 1600 πέθανε ο δεύτερος γιος του Τζεσουάλντο από τον δεύτερο γάμο του. Ο Τζεσουάλντο πέθανε απομονωμένος στο κάστρο του, τρεις εβδομάδες μετά το χαμό και του πρωτότοκου γιου του Εμανουέλε, από τον πρώτο του γάμο.
Η ατιμωρησία των ευγενών
Οι Ιταλοί ευγενείς της εποχής ήταν ουσιαστικά υποχρεωμένοι να σκοτώσουν τη σύζυγό τους μόλις την έκριναν ένοχη για μοιχεία. Αυτό το γεγονός δεν κάνει το ειδεχθές έγκλημα του Τζεσουάλντο λιγότερο σοκαριστικό, αλλά δείχνει ότι ένας ανάλογος φόνος δεν αποτελούσε ειδική περίπτωση.
Ο Κάρλο βρήκε καταφύγιο για κάποιο διάστημα στο απρόσιτο κάστρο του και στη συνέχεια μετακόμισε στη Φεράρα . Η απομόνωση, η ενοχή και η εξιλέωση ενέπνευσαν την έντονη συνθετική του δραστηριότητα. Οι σελίδες της μουσικής του είναι γεμάτες μελαγχολία, απόγνωση και αγωνία· αυτή η περίοδος ήταν σίγουρα η πιο παραγωγική σε μουσικό και πολιτισμικό επίπεδο: στο κάστρο όπου απομονώθηκε ο Τζεσουάλντο σύχναζαν διακεκριμένοι διανοούμενοι, μεταξύ των οποίων ο Torquato Tasso και ο Giovanni Battista Marino.
Η ιστορία του Τζεσουάλντο και της μουσικής του έχει συναρπάσει και εμπνεύσει καλλιτέχνες του 20ου και 21ου αιώνα, από τον Stravinsky στον Boulez, τον Andriessen στον Brett Dean, τον Werner Herzog στον Ian Rankin.
Το 1995, ο γερμανός σκηνοθέτης Βέρνερ Χέρτζογκ γύρισε μια μικρού μήκους ταινία, με τίτλο Death for Five Voices (Θάνατος για πέντε φωνές). Το δοκιμιογραφικό φιλμ για το ZDF, αφηγείται τη ζωή και το έργο του Τζεσουάλντο, και πρωταγωνιστεί η ιταλίδα τραγουδίστρια Μίλβα.
«Πεθαίνω, αλίμονο, στα βάσανά μου. Και αυτή που θα μπορούσε να μου δώσει ζωή, Αλίμονο, με σκοτώνει και δεν θα με βοηθήσει!
Ω θλιμμένη μοίρα, αυτή που μπόρεσε να μου δώσει ζωή, Αλίμονο, μου δίνει τον θάνατο!» έγραφε ο Τζεσουάλντο το 1610 και όσοι γνώριζαν έλεγαν με σκυμένα κεφάλια: Ο Κάρλο Τζεσουάλντο γεννήθηκε για τα μαδριγάλια και τα μαδριγάλια για τον Κάρλο Τζεσουάλντο. Και για το έγκλημα, θα προσθέταμε...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου