5 μυθικά τέρατα που καταβρόχθιζαν τον Ήλιο ή τη Σελήνη

 

Οι λύκοι Σκολλ και Χάτι κυνηγούν τον Σολ και τη Μάνι, Σκανδιναβική Μυθολογία

 

Από φίδια μέχρι πολεμιστές δαίμονες, αυτά τα πλάσματα έχουν κατηγορηθεί για ουράνιο χάος.

 

 

 

Παρά το γεγονός ότι σήμερα μπορούμε να απολαύσουμε την ουράνια μηχανική μιας έκλειψης χωρίς να φοβόμαστε τους έσχατους καιρούς, ο κόσμος δεν το έβλεπε πάντα έτσι.

Πριν μάθουμε για τη δυνατότητα της σελήνης να μπλοκάρει τον ήλιο και να εξαφανίζεται στη σκιά της Γης, οι άνθρωποι αναζητούσαν απαντήσεις στους θεούς. Χωρίς να κατανοούν πλήρως την κίνηση των πλανητών και της ουράνιας ευθυγράμμισης, αποδώσαμε τη διακοπή των ηλιακών και σεληνιακών κύκλων σε κοσμικά τέρατα.

Η σχέση μεταξύ των φυσικών φαινομένων και του μύθου δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρη, καθώς, δεν γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό οι αρχαίοι πολιτισμοί δημιούργησαν ιστορίες για να εξηγήσουν τις εκλείψεις ή είδαν τους υπάρχοντες μύθους τους να αντικατοπτρίζονται στις κινήσεις του ήλιου και της σελήνης. Αυτές όμως οι παραδόσεις επέτρεψαν στη μυθολογία να εξελιχθεί και να εκπληρώσει διάφορους πολιτιστικούς σκοπούς.

Στην παγκόσμια μυθολογία των εκλείψεων υπάρχουν κλέφτες φεγγαριών και μεγαθήρια που διψούν για το φεγγάρι.

Απέπ ή Άποφις, το Φίδι της Σελήνης, Αρχαία Αίγυπτος

 

Ο Απέπ σε έναν τάφο στο Deir el-Medina, Λούξορ, Αίγυπτος

 

Πολλοί μύθοι για την έκλειψη Ηλίου περιστρέφονται γύρω από τη δυαδικότητα του φωτός και του σκότους, του καλού και του κακού. Στην αρχαία αιγυπτιακή κοσμολογία υπήρχε ο Απέπ -ή Άποφις-, το κοσμικό παγκόσμιο φίδι.
Ενσάρκωνε το χάος και τον θάνατο, καθιστώντας έτσι τον αντίπαλο του φωτός και της Μάατ -ή Μα’ατ ή Μαάτ, δηλαδή της τάξης και της αλήθειας-, και μιας και ο θεός ήλιος Ρα ήταν ηλιακή θεότητα, ήταν και υποστηρικτής της Μάατ. Το φίδι καταδίωκε τον Ρα που τραβούσε τον ηλιακό δίσκο που έκαιγε στον ουρανό, φωτίζοντας τον κόσμο. Κάθε τόσο, ο Απέπ σχεδόν έτρωγε τον ηλιακό δίσκο, με αποτέλεσμα να συμβαίνει έκλειψη. Όμως, ο Ρα και οι υπερασπιστές του στο ουράνιο άρμα κατάφερναν να απαλλάσσονται πάντα από το φίδι.

Ράχου η Αποκεφαλισμένη Ασούρα, Ινδουισμός

 

Ο Βισνού αποκεφαλίζει τον Σβαρμπανού, του οποίου το κεφάλι έγινε ο Ράχου 

Λίγοι μύθοι για τις εκλείψεις είναι τόσο φρικιαστικές όσο εκείνη του Ράχου στον Ινδουισμό. Γνωστός αρχικά ως Svarbhānu, η οργισμένη Ασούρα (θεότητα) προσπάθησε να ζήσει για πάντα πίνοντας Amrita, το νέκταρ της αθανασίας. Ο Βισνού δεν το δέχτηκε και, προτού το υγρό προλάβει να περάσει από το λαιμό του, τον αποκεφάλισε. Το κεφάλι του έγινε ο αθάνατος Ράχου.
Επίσης, η θεϊκή δίκαιη τιμωρία άφησε τον Ράχου χωρίς ώμους. Γεμάτος οργή, αναζητά συνεχώς εκδίκηση από τον ήλιο και το φεγγάρι επειδή ενημέρωσαν τον Βισνού για την κλοπή του νέκταρ. Ο Ράχου κυνηγά τον ήλιο και το φεγγάρι στους ουρανούς ακατάπαυστα, και περιστασιακά τα πιάνει. Επειδή όμως δεν είναι παρά ένα αιωρούμενο κεφάλι, η νίκη του είναι πάντα προσωρινή. Αφού καταπιεί τον ήλιο ή το φεγγάρι, αυτό, πέφτει από τον κομμένο λαιμού του και συνεχίζει το ταξίδι του.

Sebitti, Αρχαία Μεσοποταμία

 

Παρακολουθώντας μια έκλειψη στην αρχαία Μεσοποταμία

Ο θεός της πανούκλας Έρα έφερε καταστροφή στην Αρχαία Μεσοποταμία και, στο πέρασμά του, προέλασαν οι Σεμπίτι (η λέξη Sebitti και οι παραλλαγές της μεταφράζονται τυπικά με μια έννοια ως "οι επτά", "ομάδα των επτά" ή "επτά από αυτούς". Παρουσιάζονται πάντα ως αντρικές θεότητες και είναι συγγενείς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο -αδέρφια, ή ετεροθαλείς. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό τους σε όλες τις εκδοχές είναι η πολεμική φύση τους). Οι απόγονοι της θεότητας του ουρανού Αν, αυτοί οι επτά δαίμονες πολεμιστές σκόρπισαν αρρώστια και θάνατο, και περιστασιακά συγκεντρώνονταν στον ουρανό για να σβήσουν το φεγγάρι.
Το έπος Erra, γραμμένο στην ανατολική σημιτική γλώσσα των Ακκαδικών κάπου γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ., περιγράφει τους επτά πολεμιστές τόσο θανατηφόρους που "ανάσα της ζωής τους είναι ο θάνατος". Αναφέρεται επίσης ότι τους αρέσει να χαλαρώνουν στη γη "όταν η βοή των ανθρώπων γίνεται θορυβώδης".
Οι Sebitti μπορεί να μοιάζουν ως τέρατα της έκλειψης, αλλά ο τρόπος που σβήνουν το φεγγάρι μπορεί να εξυπηρετούσε έναν βασιλικό σκοπό. Οι Ασσύριοι έβλεπαν τις εκλείψεις ως τρομερούς οιωνούς, και συγκεκριμένες σεληνιακές εκλείψεις ισοδυναμούσαν με θεϊκή καταδίκη του βασιλιά. Κατά καιρούς, αυτό απαιτούσε τον τελετουργικό θάνατο ενός αναπληρωτή βασιλιά ή του šar puhi, ο οποίος θυσιαζόταν αντί του βασιλιά.

Σκολλ και Χάτι, Σκανδιναβική Μυθολογία

Όταν συμβαίνει κάτι τρομερό στη σκανδιναβική μυθολογία, θα περίμενε κανείς ότι από πίσω του κρύβεται ο Λόκι. Ο απατεώνας θεός κατάφερε να γίνει πατέρας του απόλυτου φιδιού που τρώει τον κόσμο, της βασίλισσας του κάτω κόσμου και ενός γιγαντιαίου λύκου που σκοτώνει τους θεούς. Ο λύκος Φένριρ γέννησε την τελική καταστροφή, τόσο του ήλιου όσο και της σελήνης, το δίδυμο των λύκων Σκολλ και Χάτι. Ναι, ό,τι αγγίζει ο Λόκι καταλήγει στον Ράγκναροκ.
Μέχρι να έρθουν οι έσχατος καιροί, ο Σκολλ δεν προλαβαίνει να καταβροχθίσει τον ήλιο, και όταν τελικά βυθίζει τα δόντια του, το φως του κόσμου σβήνει στη ζοφερή κοιλιά του. Εν τω μεταξύ, ο Χάτι τρώει το φεγγάρι.

Τα Πέρι, Αρχαία Περσία

 

Λεπτομέρεια από το Shahnama του Shah Tahmasp, που δείχνει τον Άγγελο Σουρούς

Τον 6ο αιώνα π.Χ., στις προζωροαστρικές περσικές παραδόσεις, τα Πέρι ήταν μικρά, φτερωτά πνεύματα γνωστά για την ομορφιά τους. Όπως και σε άλλες παραδόσεις "νεράιδων", η σχέση τους με τους ανθρώπους ήταν από καλή μέχρι και καταστροφική. Σύμφωνα με μια ιστορία, μπορεί να βοηθήσουν σε κάποια δύσκολή στιγμή, να καταστρέψουν καλλιέργειες ή να σκοτεινιάσουν τον ήλιο.

Τα Πέρι συνέχισαν σε αυτόν τον ρόλο για περισσότερο από μια χιλιετία, έως ότου η ισλαμική κουλτούρα τα επανεμφάνισε ως μετανοημένους, έκπτωτους αγγέλους. Μεταγενέστερες ιστορίες περιέγραψαν τη μετάνοιά τους ως ολοκληρωμένη και μέχρι το τέλος της πρώτης χιλιετίας, εμφανίζονται ακόμη και στο επικό ποίημα Shahnameh ως πιστοί υπηρέτες στους επίγειους βασιλιάδες.