Κι όμως, παραμονή της 28ης Οκτωβρίου 1940, στην Ελλάδα παιζόταν ποδόσφαιρο.
Τα ξημερώματα της επομένης, στις 3πμ, ο πρεσβευτής της Ιταλίας ονόματι Μανουέλε Γκράτσι, επισκέπτεται τον Ιωάννη Μεταξά και του επιδίδει τελεσίγραφο με το οποίο ζητούσε, εντός τριών ωρών, την ελεύθερη διέλευση και στάθμευση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία...
Ωστόσο αξίζει να δούμε τι γινόταν εκείνη την εποχή στη χώρα μας, σε ποδοσφαιρικό επίπεδο. Φυσικά το πρωτάθλημα της περιόδου 1940-41 διεκόπη στις 28/10 του ’40. Όπως είναι λογικό κάθε αθλητική δραστηριότητα σταμάτησε και τα περισσότερα γήπεδα χρησιμοποιούνταν ως νοσοκομεία ή αποθήκες. Οι περισσότερες ομάδες ανέστειλαν τη λειτουργία τους και περιορίστηκαν στο να δίνουν φιλικά ματς με τις δυνάμεις των στρατευμάτων κατοχής. Το πρωτάθλημα είχε ξεκινήσει στις 6 Οκτωβρίου 1940 και γινόταν σε τρεις ομίλους, των Ενώσεων Αθήνας, Πειραιά και Μακεδονίας (Θεσσαλονίκη).
Στην Αθήνα, η ΑΕΚ έκανε 3 νίκες, όσες και ο Απόλλων, αλλά δεν πρόλαβαν να παίξουν μεταξύ τους. Ο Παναθηναϊκός είχε 1 νίκη με Ατρόμητο, 1 ισοπαλία με τον Αστέρα και 1 ήττα από τον Αθηναϊκό. Στον Πειραιά, ο Ολυμπιακός κέρδισε εύκολα τον Κεραμεικό 7-0, τον Εθνικό 2-0 και το Θησέα 4-0. Αυτά τα δύο πρωταθλήματα σταμάτησαν ουσιαστικά στις 20 Οκτωβρίου του 1940, αφού μια βδομάδα μετά αγωνίστηκαν οι μικτές της Αθήνας και του Πειραιά.
Στη Θεσσαλονίκη έπαιξαν και στις 26/10, με τον Ηρακλή να κερδίζει 1-0 το Μέγα Αλέξανδρο και τον Άρη να επικρατεί 4-0 της ΜΕΝΤ. Άρης και ΠΑΟΚ είχαν από 2 νίκες και 1 ισοπαλία, το μεταξύ τους 2-2 στις 13/10/1940.
Το τουρνουά των πόλεων είχε ξεκινήσει στις 16 Ιουνίου 1940 με την Ξάνθη να κερδίζει 3-2 την Καβάλα. Τον Ιούλιο του 1940 στη Θεσσαλονίκη και το Σεπτέμβριο του 1940 στην Αθήνα, έγιναν τα κύπελλα Στρατού Ξηράς και Αεροπορίας, αντίστοιχα, για να επιλεχθούν άτομα για τον ελληνικό στρατό, κάτι λογικό αφού ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη και όλοι περίμεναν να χτυπήσει και τη δική μας πόρτα. Στο πρώτο τουρνουά, ο ΠΑΟΚ νίκησε 2-1 τον Άρη και 2-0 τον Ηρακλή που με τη σειρά του επικράτησε 2-1 του Άρη. Στο δεύτερο επικράτησε ο Παναθηναϊκός νικώντας 1-0 την ΑΕΚ στον ημιτελικό και 3-1 τον Εθνικό στον τελικό (στον άλλον ημιτελικό: Εθνικός-Ολυμπιακός 4-3).
Η Ένωση Ελλήνων Αθλητών
Δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, οι Έλληνες αθλητές οργανώνονται στην Ένωση Ελλήνων Αθλητών με στόχο τη βοήθεια των φυλακισμένων και των φυματικών αθλητών, που γέμιζαν τότε τα δωμάτια του νοσοκομείου «Σωτηρία». Χάρη στο συγκεκριμένο σωματείο διοργανώνονταν αρκετοί φιλικοί ποδοσφαιρικοί αγώνες για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Αξιέπαινη ήταν και η πρωτοβουλία του Πανιωνίου όπου έδωσε φιλικό παιχνίδι και τα έσοδα πήγαν για την επισκευή του αντιτορπιλικού «Έλλη». Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου επιστρατεύονται 150 μέλη των «κυανέρυθρων».
Το ματς που μετατράπηκε σε διαδήλωση
Την άνοιξη του 1942 ο Παναθηναϊκός προγραμματίζει να αντιμετωπίσει την ΑΕΚ σε φιλικό παιχνίδι στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας (είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς) η οποία έχει γεμίσει από 15.500 θεατές. Οι παίκτες των δύο ομάδων είχαν κανονίσει μεγάλο μέρος από τα έσοδα να πάνε στο νοσοκομείο της Σωτηρίας. Ωστόσο κάπου εκεί επενέβησαν οι κατακτητές Γερμανοί που όρισαν έναν Αυστριακό διαιτητή ο οποίος ήταν αξιωματικός των δυνάμεων κατοχής. Επιπλέον, δεν επιτράπηκε στους Έλληνες να πάρουν μέρος από τα έσοδα. Η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν άρεσε τόσο στον αρχηγό του Παναθηναϊκού, τον Κρητικό, όσο και του «δικέφαλου», Κλεάνθη Μαρόπουλου. Έτσι, αποφάσισαν να μην αγωνιστούν.
Χαρακτηριστικές είναι οι μαρτυρίες του Μαρόπουλου όπου θυμάται: «Βγήκαμε στον αγωνιστικό χώρο και οι δύο ομάδες μαζί, χαιρετίσαμε τους φιλάθλους, κι αντί ν’ αρχίσουμε τον αγώνα, ανεβήκαμε στις εξέδρες κι αρχίσαμε να εξηγούμε στον κόσμο τι ακριβώς είχε γίνει. Ο κόσμος δέχτηκε τις εξηγήσεις μας. Αυτό που επακολούθησε δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε. Αγανακτισμένοι οι φίλαθλοι όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο και κυριολεκτικά δεν άφησαν τίποτε όρθιο. Οι ξύλινες εξέδρες ξηλώθηκαν, τα δοκάρια ξεριζώθηκαν, συνθήματα υπέρ των ποδοσφαιριστών ακούστηκαν. Τα επεισόδια πήραν έκταση και γρήγορα σχηματίστηκε αντιφασιστική διαδήλωση που έφτασε μέχρι την Ομόνοια. Οι φίλαθλοι- διαδηλωτές διαλύθηκαν μόνο με την εμφάνιση των γερμανικών δυνάμεων κατοχής».
Κατορθώματα Ελλήνων αθλητών
Οι αθλητές δεν ήταν απλά μέλη των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων αλλά μερικοί από αυτούς είχαν φτιάξει τις δικές τους αντιστασιακές ομάδες όπως αυτή του αθλητή του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, Γιώργου Ιβανόφ (από αυτόν πήρε το όνομα του το γήπεδο μπάσκετ των «κυανόλευκων»). Σε αυτή συμμετείχε και ο Μιχάλης Παπάζογλου του Παναθηναϊκού. Μάλιστα ο αθλητής του «τριφυλλιού» συνελήφθη και δραπέτευσε λίγο αργότερα με τη βοήθεια των Καλαφάτη και Γιαννάτου (ιδρυτές του Παναθηναϊκού σε ποδόσφαιρο και μπάσκετ αντίστοιχα).
Η ομάδα έδινε πληροφορίες στους Άγγλους και οργάνωνε σαμποτάζ. Κατάφεραν με συνεργάτες στο ναύσταθμο να καταστρέψουν 30 αεροπλάνα των Γερμανών και να βυθίσουν με νάρκες τρία ελαφρά πολεμικά πλοία. Το δικό του ξεχωριστό ρόλο στην αντίσταση έπαιξε και ο διευθυντής του γηπέδου της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, Αντώνης Βρεττός, ο οποίος είχε μετατρέψει κάποιους απρόσιτους χώρους του γηπέδου σε χώρους αντίστασης όπου μαζεύονταν και άκουγαν τις ειδήσεις από «λαθραία» ραδιόφωνα. Όμως μια πράξη του Βρεττού που πέρασε στην ιστορία είναι η ύψωση της Σημαίας της Ελευθερίας στο γήπεδο της Λεωφόρου. Στις 8 Οκτωβρίου του 1944 λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, περίοδο κατά την οποία οι βασανισμοί πατριωτών είχαν ενταθεί στις φυλακές Αβέρωφ απέναντι από το γήπεδο, οι Αθηναίοι διάβασαν έκπληκτοι έξω από τη Λεωφόρο την ανακοίνωση: «Την προσεχή Κυριακή μέγας ποδοσφαιρικός αγών Παναθηναϊκού-Αγγλικής Αεροπορίας. Ζήτω η Ελευθερία».
Θύματα του πολέμου
Εκείνη την εποχή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, την καλύτερη ομάδα φέρεται ότι την είχε η ΑΕΚ η οποία είχε κατακτήσει τα πρωταθλήματα τις χρονιές 1939 και 1940 και ο πόλεμος ανέκοψε την πορεία της. Στην «Ένωση» έπαιζαν ποδοσφαιριστές όπως ο Κλέανθος Μαρόπουλος και ο Σπύρος Κοντούλης ο οποίος και σκοτώθηκε καθοδόν για τον τοίχο της Καισαριανής τον Ιούνιο του 1944. Πήδηξε από το καμιόνι όπου τον μετέφεραν μαζί με άλλους αιχμαλώτους και «έπεσε» από Γερμανικά πυρά.
Η οικογένεια του ΠΑΟΚ έχασε τον Νίκο Σωτηριάδη ο οποίος σκοτώθηκε στην Κλεισούρα τον Γενάρη του 1941, αλλά και τον μπακ Γιώργο Βατίκη για τον οποίο ωστόσο δεν έγιναν γνωστές οι συνθήκες του θανάτου του. Τις δικές του απώλειες είχε και ο Ολυμπιακός Βόλου με τους «ερυθρόλευκους» να θρηνούν τρία παλικάρια του, τον Κυριάκο Μαυραντζούλη στην μάχη της Κλεισούρας και τους Νίκο Μαλαβέτα και Φάνη Σωτηρίου, που βρήκαν το θάνατο στη διάρκεια της κατοχής.
Ο Αχιλλέας Γραμματικόπουλος, τερματοφύλακας του Ολυμπιακού πολεμούσε δίπλα στον Μίμη Πιερράκο, έναν από τους καλύτερους επιθετικούς της εποχής και πρώτο σκόρερ του πρωταθλήματος στα 1936, με 18 γκολ σε 10 ματς, ο οποίος χάθηκε στα τέλη Νοεμβρίου του 1940 στη μάχη του Πόγραδετς.
Η ιστορία του Δημήτρη Πιερράκου
O Δημήτρης Πιερράκος κέρδισε το μοναδικό προπολεμικό πρωτάθλημα του Παναθηναϊκού το 1930. Είχε γεννηθεί στο Γύθειο, το 1909. αλλά από μικρός και συγκεκριμένα το 1912 ήρθε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Ξεκίνησε να παίζει μπάλα στην Ένωση Αμπελοκήπων για να τον εντοπίσουν οι υπεύθυνοι των «πρασίνων» και να τον πάρουν στην ομάδα τους το 1926 όταν ήταν 17 χρόνων. Έπαιξε σε ένα ματς με το Γουδί, αλλά η καθιέρωση άργησε δύο χρόνια, όταν ο Μιχάλης Παπαδόπουλος ολοκλήρωσε τη δική του καριέρα. Έπαιξε 4 φορές στην εθνική ομάδα (1931-33) και σημείωσε ένα γκολ στη Λεωφόρο κόντρα στη Γιουγκοσλαβία.
Την 28η Οκτωβρίου 1940 πήγε στο στρατολογικό γραφείο για να καταταχτεί. Εκεί του είπαν ότι μπορούσε να μείνει πίσω επειδή ήταν περασμένης κλάσης, αλλά και γνωστός. Εκείνος δεν ήθελε να ακούσει κάτι τέτοιο και πήγε στο μέτωπο ως ασυρματιστής.
Το πρωί της 18ης Νοεμβρίου, το πρωί, έπιασε ένα Ιταλό αεροπόρο που είχε πέσει με το αλεξίπτωτό του, αιχμάλωτο και πήγε τα σχετικά «μπράβο» από τους ανωτέρους του. Τη μέρα εκείνη η μονάδα του Πιερράκου βρισκόταν στο χωριό Διποταμιά. Εκεί κάποια στιγμή άρχισε το ιταλικό πυροβολικό τις βολές. Όλοι έτρεξαν να κρυφτούν. Ο Πιερράκος όμως δεν έφυγε καθώς ήθελε να τελειώσει ένα γράμμα που έγραφε στον αδελφό του. Εκεί ήταν που τον βρήκε το μοιραίο, όταν ένα θραύσμα οβίδας τον σκότωσε!
Ο Πιερράκος μαζί με χιλιάδες άλλους Έλληνες στρατιώτες θάφτηκε στην Αλβανία. Ο αδερφός του, Στέφανος Πιερράκος κατάφερε να βρει τα οστά και τον τόπο που είχαν ταφεί. Ο άνθρωπος που τον βοήθησε προερχόταν και αυτός από τον χώρο του αθλητισμού. Ήταν ο έφεδρος λοχίας, τότε, Χαράλαμπος Παπαδόπουλος που είχε διατελέσει προπολεμικά σύμβουλος στον Άρη. Αυτός υπέδειξε τον τόπο, αλλά κι ένα Έλληνα βορειοηπειρώτη που είχε βοηθήσει στη ταφή. Το 1950 λίγο μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου ο Στέφανος Πιερράκος κατάφερε να πάει στην Αλβανία και να βρει τον τάφο του αδερφού του. Αναγνώρισε το κρανίο του αφού λίγο πριν τον πόλεμο είχε βγάλει κάποια δόντια της κάτω σιαγώνας και μετέφερε τα οστά του στην Ελλάδα. Στις 19 Νοεμβρίου 1950 τα οστά τυλίχτηκαν με τη σημαία του Παναθηναϊκού και θάφτηκαν στον οικογενειακό τάφο στο Νεκροταφείο Ζωγράφου.
Επισυνάπτεται το γράμμα με το οποίο ο διοικητής του συντάγματός ενημέρωνε την μητέρα του για το θάνατό του. (Το γράμμα δεν έφτασε ποτέ στα χέρια της καθώς της το έκρυψε ο αδελφός του. Ήταν άρρωστη και σε λίγο καιρό πέθανε γνωρίζοντας μόνο πως ο Μίμης αγνοείται).
«Σ’ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
Β΄ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ
Αρ.Πρωτ. 858
Προς Κυρίαν Πιερράκου
Αθήνα
Κυρία,
Το Σύνταγμα με μεγάλην θλίψην λαμβάνει την τιμήν να σας αναγγείλει ότι ο προσφιλής υιός σας δεν ζη πλέον.
Φονικόν βλήμα ανάνδρου εχθρού απεστέρησε την οικογένειάν του, το Σύνταγμα, την Πατρίδα, προσφιλούς και πολυτίμου τέκνου.
Εις τα ψυχάς όλων ημών μένει αλησμόνητον το αγέρωχον παράστημα, η μεγαλειώδης ψυχραιμία και ο τίμιος ηρωϊσμός του εκλιπόντος υιού σας.
Ήρωες, ωσάν τον Μίμη Πιερράκον δεν αποθνήσκουν, αλλά ζουν εις τα καρδίας όλων των Ελλήνων και ως λαμπρός φάρος καταυγάζουν την οδόν της Δόξης και της Νίκης της μεγάλης μας Πατρίδος.
Ο Πανάγαθος Θεός ας απαλύνη την καρδίαν δεινώς τρωθείσης μητρός, αδελφών και συγγενών και ας ελαφρύνει την γην ήτις τον εδέχθη εις μνήνην αιωνίαν.
Εν ΤΤ 212 τη 16η Δεκεμβρίου 1940
Ο Διοικητής του Συντάγματος»
Η ιστορία του Νίκου Σωτηριάδη
Ο προπολεμικός τερματοφύλακας του ΠΑΟΚ, Νίκος Σωτηριάδης γεννήθηκε στα Μουδανιά της Προύσας το 1908 και με τη Μικρασιατική Καταστροφή βρέθηκε στην Θεσσαλονίκη με την οικογένειά του. Ξεκίνησε το ποδόσφαιρο στην ομάδα του Λευκού Αστέρα και το 1932 πήγε στον ΠΑΟΚ. Όμως εκεί υπήρχε ένας καλός τερματοφύλακας, ο Χαλκιάς κι ο Σωτηριάδης έπρεπε να περιμένει. Στις 19 Φεβρουαρίου 1933 έπαιξε κόντρα στον Ηρακλή. Ο «Δικέφαλος του Βορρά» κέρδισε 4-1 με τον ίδιο να πραγματοποιεί μια εκπληκτική εμφάνιση. Υπήρξε ο πρώτος ποδοσφαιριστής του ΠΑΟΚ που φόρεσε τη φανέλα της Εθνικής Ελλάδας και ο μοναδικός που αγωνίστηκε σʼ αυτήν προπολεμικά. Στην εθνική ομάδα έπαιξε μία φορά. Στον αγώνα με τη Παλαιστίνη για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1938.
Στις 28 Ιανουαρίου 1941, πολεμώντας με το βαθμό του λοχία στο 50ο Σύνταγμα Πεζικού στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, ξεχύθηκε μαζί με άλλους στρατιώτες έξω από το χαράκωμα στο ύψωμα της Τσέροβας, στην Κλεισούρα, προσπαθώντας να κυριέψει το πολυβολείο των Ιταλών. Μία ριπή όμως, τον γάζωσε στο στήθος και έφυγε ηρωικά μαχόμενος σε ηλικία 33 ετών.
Και η περιφέρεια στην πρώτη γραμμή
Η ζωή στην περιφέρεια ήταν εξαιρετικά δύσκολη, την εποχή της κατοχής, αλλά οι ομάδες προσπαθούσαν να επιβιώσουν. Στην Καλαμάτα ουσιαστικά η κατοχή (εκτός από δεινά) έφερε και το ποδόσφαιρο, καθώς φιλοξενούσε πολλά γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα. Οι Γερμανοί νικούσαν συνέχεια στα παιχνίδια που έπαιζαν τους Ιταλούς και έτσι αποφάσισαν να κοντραριστούν με μια μεικτή ομάδα της περιοχής.
Οι Καλαματιανοί τους νίκησαν με πρωταγωνιστές τους αδελφούς Αλησμόνη (εκ των πιονέρων του αθλήματος στην πόλη) με τον κόσμο να έχει κρεμαστεί στα δέντρα και στους γύρω λόφους, αφού δεν υπήρχαν ουσιαστικά κερκίδες. Ο διοικητής των Γερμανών ήταν έξαλλος και όρισε αμέσως την ρεβάνς. Όταν οι παίκτες της Καλαμάτας μπήκαν στο γήπεδο, είδαν πίσω από το τέρμα ένα μυδραλιοβόλο (!) και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί ηττήθηκαν με 3-2!
Άλλωστε υπήρχε και το τραγικό παράδειγμα του 1942 στην κατεχόμενη Ουκρανία όπου διεξήχθη ο ιστορικός αγώνας μεταξύ επίλεκτων του Χίτλερ και της Ντιναμό Κιέβου. Η Γκεστάπο είχε προειδοποιήσει τους σοβιετικούς παίκτες ότι αν διανοούντο να νικήσουν, εκείνο θα ήταν και το τελευταίο τους παιχνίδι. Αυτοί δεν καταλάβαιναν τίποτε, νίκησαν και φυσικά τουφεκίστηκαν και οι 11 φορώντας τις φανέλες της ομάδας τους της Ντιναμό (!), σε μια ενέργεια εξαιρετικού ηρωισμού και πίστης. Η θυσία τους πέρασε μεγάλα μηνύματα και έδωσε κουράγιο σε χιλιάδες συμπατριώτες τους.
Στη Σάμο, με πάνω από 25.000 Ιταλούς στρατιώτες (αποτελούσε κομβικό σημείο) να βρίσκονται εκεί, είχε δημιουργηθεί ουσιαστικά πρωτάθλημα του νησιού με αρκετές ιταλικές ομάδες (αποτελούμενες από στρατιώτες) που έπαιζαν κυρίως κόντρα στο Βάθυλο και τον Απόλλωνα από τις ομάδες της Σάμου. Σήμερα τιμούμε όλους αυτούς που πάλεψαν για να είμαστε σήμερα ελεύθεροι και το ποδόσφαιρο είχε δώσει το δικό του αγώνα και τον κέρδισε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου