Έντεκα γεγονότα που τρελαίνουν το μυαλό σχετικά με τη φυσική, την ψυχολογία και την ιστορία του χρόνου, τα οποία προέρχονται από το αρχείο του BBC Future. Διαβάστε παρακάτω για να μάθετε γιατί ο χρόνος είναι κάτι περισσότερο από ό,τι φαίνεται με το μάτι.
1. Η γλώσσα σας επηρεάζει την αντίληψή σας για τον χρόνο
Σκεφτείτε τον χρόνο ως μια γραμμή. Προς ποια κατεύθυνση ρέει; Είναι οριζόντια ή κάθετη; Ή μήπως δεν είναι καθόλου γραμμή για εσάς. Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις μπορεί κάλλιστα να εξαρτώνται από τη γλώσσα που μιλάτε.
Για παράδειγμα, οι αγγλόφωνοι περιγράφουν τον χρόνο ως μπροστά ή πίσω τους ή ως οριζόντια γραμμή που κινείται από αριστερά προς τα δεξιά. Οι ομιλητές της Μανδαρινικής γλώσσας οραματίζονται τον χρόνο ως μια κάθετη γραμμή, όπου το κάτω αντιπροσωπεύει το μέλλον, ενώ οι Έλληνες τείνουν να βλέπουν τον χρόνο ως μια τρισδιάστατη οντότητα που είναι «μεγάλη» και όχι «μακρά». Στο Pormpuraww, μια απομακρυσμένη κοινότητα ιθαγενών της Αυστραλίας, ο χρόνος είναι τοποθετημένος σύμφωνα με την ανατολή και τη δύση.
2. Όταν το σύμπαν τελικά πεθάνει, δεν θα υπάρχει ούτε μέλλον ούτε παρόν
Όπως κι εμείς, έτσι και ο τρόπος που περνάει ο χρόνος θα αλλάξει καθώς το Σύμπαν θα γερνάει. Το «βέλος του χρόνου», το οποίο δείχνει από το παρελθόν προς το μέλλον, πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στη Μεγάλη Έκρηξη. Το βρεφικό Σύμπαν πιστεύεται ότι είχε πολύ χαμηλή εντροπία – ένα μέτρο αταξίας ή τυχαιότητας. Από τότε, η εντροπία αυξάνεται – αυτή η αλλαγή είναι που δίνει στο βέλος του χρόνου την πορεία του. Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο είναι εύκολο να σπάσεις ένα φρέσκο αυγό, αλλά εξαιρετικά δύσκολο να πάρεις ένα χάος από θραύσματα και κρόκο και να δημιουργήσεις ένα ολόκληρο φρέσκο αυγό.
Κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί στο τέλος του Σύμπαντος, αλλά ένας ισχυρός υποψήφιος είναι ο «θερμικός θάνατος», όπου η εντροπία θα έχει φτάσει στο μέγιστο και το βέλος του χρόνου θα χάσει την κατεύθυνσή του. Σκεφτείτε το σαν όλα τα αυγά του Σύμπαντος να έχουν ήδη συντριβεί, και μετά από αυτό τίποτα ενδιαφέρον δεν θα ξανασυμβεί.
Η αντίληψη του χρόνου μας ριζώνει στη νοητική μας πραγματικότητα. Ο χρόνος δεν βρίσκεται μόνο στο επίκεντρο του τρόπου με τον οποίο οργανώνουμε τη ζωή μας, αλλά και του τρόπου με τον οποίο τον βιώνουμε
Artwork: Robert King / Behance
3. Μπορεί να μην είναι δυνατή η συνειδητή εμπειρία χωρίς χρόνο
Μετράμε, άρα είμαστε. Ο χτύπος του χρόνου είναι ο αόρατος, καρδιακός παλμός της ζωής μας και επηρεάζει κάθε στιγμή της συνείδησής μας. Ο χρόνος και ο εαυτός μας βρίσκονται σε διαρκή χειραψία – ακόμη και ένας άνθρωπος παγιδευμένος σε μια εντελώς σκοτεινή σπηλιά θα εξακολουθούσε να διέπεται από τους κιρκάδιους ρυθμούς των εσωτερικών μας ρολογιών.
Η Holly Andersen, η οποία σπουδάζει φιλοσοφία της επιστήμης και μεταφυσική στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser στο Burnaby της Βρετανικής Κολομβίας, προειδοποιεί για το τι θα μπορούσε να κάνει η απώλεια της αίσθησης του χρόνου στην αίσθηση του εαυτού μας. Πιστεύει ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε συνειδητή εμπειρία χωρίς το χρόνο και το πέρασμα του χρόνου. Σκεφτείτε πώς η προσωπική σας ταυτότητα χτίζεται με την πάροδο του χρόνου, αρχειοθετημένη ως αναμνήσεις.
«Αυτές οι αναμνήσεις σας συγκροτούν με την πάροδο του χρόνου» λέει η Andersen. «Αν χάσετε ένα μέρος του χρόνου θα είστε πλέον ένα διαφορετικό άτομο».
4. Δεν υπάρχουν ρολόγια με 100% ακρίβεια
Οι μετρολόγοι εργάζονται πολύ σκληρά για να κρατήσουν τον χρόνο, χρησιμοποιώντας ολοένα και καλύτερη τεχνολογία για να μετρήσουν το πέρασμα των λεπτών, των δευτερολέπτων και των ωρών. Ωστόσο, ενώ τα ατομικά τους ρολόγια είναι απίστευτα ακριβή, δεν είναι τέλεια. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κανένα ρολόι στη Γη που να είναι απολύτως «σωστό».
Η πραγματική διαδικασία καθορισμού της ώρας που είναι – αυτή τη στιγμή – βασίζεται σε πολλά ρολόγια, που όλα διατηρούν την ώρα σε όλο τον κόσμο. Όλα τα εθνικά εργαστήρια στέλνουν τις μετρήσεις τους στο Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών στο Παρίσι, το οποίο στη συνέχεια δημιουργεί έναν σταθμισμένο μέσο όρο. Η ώρα, επομένως, είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα.
5. Η εμπειρία του χρόνου δημιουργείται ενεργά, από το μυαλό μας
Διάφοροι παράγοντες έχουν καθοριστική σημασία για την κατασκευή της αντίληψης του χρόνου – η μνήμη, η συγκέντρωση, το συναίσθημα και η αίσθηση που έχουμε ότι ο χρόνος βρίσκεται κατά κάποιον τρόπο στο χώρο. Η αντίληψη του χρόνου μας ριζώνει στη νοητική μας πραγματικότητα. Ο χρόνος δεν βρίσκεται μόνο στο επίκεντρο του τρόπου με τον οποίο οργανώνουμε τη ζωή μας, αλλά και του τρόπου με τον οποίο τον βιώνουμε.
Το θετικό είναι ότι αυτό μας δίνει κάποιο μέτρο ελέγχου του τρόπου με τον οποίο τον βιώνουμε. Για παράδειγμα, αν θέλετε να νιώσετε ότι η ζωή σας δεν περνάει γρήγορα από μπροστά σας, το κλειδί είναι η καινοτομία: Η έρευνα δείχνει ότι μια ζωή με επαναλαμβανόμενες και ρουτινιάρικες δραστηριότητες θα νιώσετε, καθώς θα την αναλογίζεστε, ότι ο χρόνος περνάει πιο γρήγορα.
Ο χρόνος, όπως φαίνεται, είναι μια εύθραυστη ψευδαίσθηση. Σε μια στιγμή μπορεί να βρεθούμε σε μια αλλοιωμένη πραγματικότητα
Artwork: Robert King / Behance
6. Υπάρχουν ήδη πολίτες του 22ου αιώνα ανάμεσά μας αλλά δεν είναι χρονοταξιδιώτες
Ο επόμενος αιώνας μπορεί συχνά να μοιάζει πολύ μακρινός: Μια μακρινή χώρα, όπου ζουν υποθετικά αγέννητες γενιές. Ωστόσο, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι στη Γη αυτή τη στιγμή που θα είναι εκεί όταν τα πυροτεχνήματα θα εκραγούν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2099. Ένα παιδί που γεννήθηκε το 2023 θα είναι στη δεκαετία των 70 του, τότε. Είμαστε πολύ περισσότερο συνδεδεμένοι σε μεγάλα χρονικά διαστήματα απ’ ό,τι ίσως συνειδητοποιούμε. Μέσω των οικογενειακών μας δεσμών, είμαστε όλοι ένα βήμα πριν από τους προηγούμενους και τους μελλοντικούς αιώνες.
7. Μπορούμε όλοι να βιώσουμε μια χρονική μεταβολή
Ο χρόνος δεν κυλάει πάντα με τον ίδιο ρυθμό για όλους. Μήπως ο χρόνος βρίσκεται μόνο στο μυαλό; Ένα αυτοκίνητο γλιστράει για κάτι που μοιάζει με αιωνιότητα, εκτοξεύοντας χαλίκια στον αέρα όπου αιωρούνται ακίνητα. Ο χρόνος επιβραδύνεται σχεδόν μέχρι να σταματήσει και, εκείνη τη στιγμή, αντιδράτε για να προστατευθείτε. Σε τέτοιες καταστάσεις, το άγχος μπορεί να ωθήσει τον εγκέφαλο να επιταχύνει την εσωτερική του επεξεργασία – για να σας βοηθήσει να χειριστείτε μια κατάσταση ζωής ή θανάτου.
Διαταραχές του εγκεφάλου, όπως η επιληψία ή το εγκεφαλικό επεισόδιο, μπορούν επίσης να προκαλέσουν χρονικά τεχνάσματα του μυαλού – επιταχύνοντας τον χρόνο ή σταματώντας τον. Ορισμένοι άνθρωποι, όπως οι αθλητές, μπορούν ακόμη και να εκπαιδεύσουν τον εγκέφαλό τους να δημιουργεί μια χρονική στρέβλωση κατά παραγγελία- ένας σέρφερ που πιάνει ένα κύμα την τέλεια στιγμή, ένας ασταμάτητος ποδοσφαιριστής.
Ο χρόνος, όπως φαίνεται, είναι μια εύθραυστη ψευδαίσθηση. Σε μια στιγμή μπορεί να βρεθούμε σε μια αλλοιωμένη πραγματικότητα.
8. Όταν αλλάζουν τα ρολόγια για τη θερινή ώρα, πρέπει να ευχαριστήσουμε (ή να κατηγορήσουμε) έναν κατασκευαστή
Η αλλαγή των ρολογιών για το καλοκαίρι -για να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο τις μεγάλες ώρες της ημέρας στα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη- δεν αγκαλιάζεται καθολικά από όλους. Αλλά είτε το αγαπάτε είτε το μισείτε, υπάρχει ένας πεισματάρης Βρετανός αγωνιστής που μπορείτε να ευχαριστήσετε. Χωρίς έναν οικοδόμο που ονομάζεται William Willett, το ένα τέταρτο του κόσμου – συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ – ίσως να μην είχε υιοθετήσει ποτέ τη θερινή ώρα.
Αφού ο Willett κατάφερε να πείσει τους πολιτικούς ηγέτες, η Βρετανία έκανε την αλλαγή κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η κίνηση αυτή έγινε λόγω της έλλειψης άνθρακα – και οι μεγαλύτερες ώρες της ημέρας σήμαιναν λιγότερη ανάγκη για ηλεκτρική ενέργεια από άνθρακα για να διατηρούνται τα φώτα αναμμένα. Η ιδέα ήταν τόσο αποτελεσματική που στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βρετανία την προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και έτρεξε προσωρινά σε διπλή θερινή ώρα, δύο ολόκληρες ώρες μπροστά από την ώρα GMT, για να εξοικονομήσει βιομηχανικό κόστος.
Για πολλούς Νεπαλέζους, αυτό το άρθρο δεν δημοσιεύτηκε το 2023. Στο ημερολόγιο Bikram Sambat του Νεπάλ, είναι στην πραγματικότητα το έτος 2080
Artwork: Robert King / Behance
9. Δεν ζεις πραγματικά στο παρόν
Καθώς διαβάζετε αυτές τις λέξεις, είναι εύκολο να υποθέσετε ότι πρόκειται για το «τώρα». Ωστόσο, δεν είναι.
Πάρτε την απλή πράξη να κοιτάξετε ένα άτομο που σας μιλάει απέναντι από ένα τραπέζι. Η επιβεβαίωση της κίνησης των χειλιών του φτάνει στα μάτια μας πριν από τον ήχο της φωνής του (επειδή το φως ταξιδεύει ταχύτερα από τον ήχο), αλλά ο εγκέφαλός μας τα συγχρονίζει για να τα κάνει να ταιριάζουν.
Και αυτό δεν είναι καν το πιο περίεργο πράγμα σχετικά με τον χρόνο. Οι νόμοι της φυσικής υποδηλώνουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να ρέει και προς τα πίσω.
10. Οι μέρες μας γίνονται μεγαλύτερες λόγω της βαρύτητας του φεγγαριού
Μπορεί να σας εκπλήσσει το γεγονός ότι η Σελήνη – ο σταθερός τροχιακός σύντροφος του πλανήτη μας στο αστρομπαλέτο που εκτελούμε γύρω από τον Ήλιο – απομακρύνεται όλο και περισσότερο από εμάς. Κάθε χρόνο η απόσταση μεταξύ της Γης και της Σελήνης αυξάνεται κατά 3,8 εκατοστά. Και καθώς το κάνει αυτό, κάνει τις μέρες μας λίγο μεγαλύτερες.
Αυτό οφείλεται στην έλξη της βαρύτητας της Σελήνης στον πλανήτη μας. Η βαρυτική έλξη της Σελήνης δημιουργεί παλίρροιες, οι οποίες είναι ένα «εξόγκωμα» νερού που εκτείνεται σε ελλειπτικό σχήμα τόσο προς όσο και μακριά από τη βαρύτητα της Σελήνης. Όμως η Γη περιστρέφεται στον άξονά της πολύ πιο γρήγορα από ό,τι η Σελήνη περιστρέφεται γύρω της, πράγμα που σημαίνει ότι η τριβή από τις ωκεάνιες λεκάνες παρασύρει το νερό μαζί της. Αυτό προκαλεί το εξόγκωμα να κινείται ελαφρώς μπροστά από τη Σελήνη στην τροχιά της, η οποία με τη σειρά της προσπαθεί να την τραβήξει προς τα πίσω. Αυτό σταδιακά απορροφά την περιστροφική ενέργεια του πλανήτη μας, επιβραδύνοντας την περιστροφή του, ενώ η Σελήνη κερδίζει ενέργεια, με αποτέλεσμα να κινείται σε υψηλότερη τροχιά και να απομακρύνεται από τη Γη.
Η σταδιακή επιβράδυνση της περιστροφής του πλανήτη μας έχει προκαλέσει την αύξηση της διάρκειας μιας μέσης γήινης ημέρας κατά περίπου 1,09 χιλιοστά του δευτερολέπτου ανά αιώνα από τα τέλη της δεκαετίας του 1600. Άλλες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό λίγο ψηλότερα, στα 1,78 χιλιοστά του δευτερολέπτου ανά αιώνα, βασιζόμενες σε πιο αρχαίες παρατηρήσεις εκλείψεων. Αν και τίποτα από αυτά δεν ακούγεται πολύ, κατά τη διάρκεια της ιστορίας της Γης των 4,5 δισεκατομμυρίων ετών, αθροίζονται.
11. Πολλοί άνθρωποι ζουν εκτός συμβατικού χρόνου –Για αυτούς δεν είναι 2023
Για πολλούς Νεπαλέζους, αυτό το άρθρο δεν δημοσιεύτηκε το 2023. Στο ημερολόγιο Bikram Sambat του Νεπάλ, είναι στην πραγματικότητα το έτος 2080. Τουλάχιστον τέσσερα ημερολόγια χρησιμοποιούνται μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων εκεί, en;v το Νεπάλ είναι ακόμη και 15 λεπτά εκτός συγχρονισμού με τις συνήθεις ζώνες ώρας.
Αποδεικνύεται ότι πολλοί πολιτισμοί είναι εντάξει με το να βιώνουν πολλά έτη ταυτόχρονα. Στη Μιανμάρ είναι επίσης το 1384, στην Ταϊλάνδη το 2566 και στην Αιθιοπία το 2016, όπου το έτος διαρκεί 13 μήνες. Το ισλαμικό ημερολόγιο, εν τω μεταξύ, σηματοδότησε την άφιξη του έτους 1445 τον Ιούλιο.
*Με στοιχεία από bbc.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου