Η γυναίκα που ίδρυσε το πρώτο μουσείο στον κόσμο το 500 π.Χ.

 

Η Πριγκίπισσα της Βαβυλώνας, Henry Justice Ford, 1913

 

Το πρώτο γνωστό δημόσιο μουσείο άνοιξε πριν από περισσότερα από 2.500 χρόνια και την επιμέλεια του είχε μια γυναίκα.

 

 

 

Το όνομά της ήταν Εν-νιγκαλντί-Νάννα (Ennigaldi-Nanna, επίσης γνωστή ως Bel-Shalti-Nanna ή απλά Ennigaldi). Ήταν ιέρεια και πριγκίπισσα, κόρη του τελευταίου βασιλιά της νεο-βαβυλωνιακής αυτοκρατορίας Ναβοναΐδ (το όνομά του σημαίνει "δοξάστε τον Ναμπού", μία από τις σημαντικότερες θεότητες της Μεσοποταμίας), ο οποίος ήταν επίσης αρχαιολόγος και γνωστός ως ο πρώτος σοβαρός αρχαιολόγος στην ιστορία.

 

Ενθαρρυμένη από τον πατέρα της, η Εν-νιγκαλντί-Νάννα ίδρυσε το ανακτορικό της μουσείο γύρω στο 530 π.Χ. στην Ουρ (σημερινό Ιράκ), το οποίο επιμελούνταν η ίδια και διέθετε αντικείμενα που χρονολογούνται από το 2000 π.Χ., πολλά από τα οποία πιστεύεται ότι είχε ανασκάψει η ίδια στη νότια Μεσοποταμία. Όταν περισσότερο από δύο χιλιετίες αργότερα, το 1925, αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τις εκθέσεις της μπορεί κανείς να φανταστεί την έκπληξή τους καθώς, μέσω αυτού του μουσείου, ανακάλυψαν ταυτόχρονα μια πιο αρχαία ιστορία.

 

Το ζεύγος Leanard και Katharine Woolley

 

Όταν το 1925, το ζεύγος αρχαιολόγων Leanard και Katharine Woolley ανέσκαψαν τμήματα του συγκροτήματος του παλατιού και του ναού της Ουρ, τα οποία οδήγησαν στην ανακάλυψη του μουσείου της Εν-νιγκαλντί-Νάννα, ήταν μια άνευ προηγουμένου ανακάλυψη μέσα σε μια ανακάλυψη. Εκείνη την εποχή, οι Woolley ήξεραν ότι ανέσκαβαν μια τοποθεσία των Σουμερίων που υπήρχε το 500 π.Χ., αλλά το μουσείο της ιέρειας και πριγκίπισσας γέμισε σημαντικά ιστορικά κενά σχετικά με μια εποχή που δεν είχαν καταγραφές. Για την Εν-νιγκαλντί-Νάννα, αυτά τα τεχνουργήματα ήταν σχεδόν τόσο παλιά όσο ο δικός της πολιτισμός είναι σήμερα για εμάς, και χάρη στην πρωτοβουλία της να αποκαλύψει και να καταγράψει το παρελθόν, ένα κομμάτι από το χρονοδιάγραμμα της ανθρωπότητας που λείπει δεν χάνεται στα χρονικά της ιστορίας.

Η συλλογή διέθετε αντικείμενα όπως πινακίδες γραφής, κοσμήματα και σκαλιστά αγάλματα, τα οποία ήταν τοποθετημένα με πολύ συγκεκριμένη σειρά για να βοηθήσουν τον επισκέπτη να παρακολουθήσει το χρονοδιάγραμμα και την ιστορία ενός πολιτισμού. Συνοδεύονταν δε από "ετικέτες μουσείου" φτιαγμένες από πηλό, γραμμένες σε τρεις γλώσσες -συμπεριλαμβανομένης της σουμερικής- και παρείχαν πληροφορίες για την ηλικία, την προέλευση και τη σημασία του αντικειμένου. Η κατηγοριοποίηση των αντικειμένων ήταν μοναδική για την εποχή της και για πολλούς αιώνες μετά από αυτήν.

 

Ερείπια του μουσείου της Εν-νιγκαλντί-Νάννα

Για χιλιάδες χρόνια μετά την τελική κατάρρευση του βασιλείου των Σουμερίων που οδήγησε στο τέλος του μουσείου της Εν-νιγκαλντί-Νάννα, διάφορα αντικείμενα -παράξενα, ομορφιάς ή γενικού ενδιαφέροντος- βρίσκονταν σε μεγάλο βαθμό σε ιδιωτικές συλλογές ή φυλάσσονταν σε θρησκευτικά ιδρύματα. Αυτά τα αντικείμενα, σπάνια εκτέθηκαν και όταν γινόταν αυτό, δε διέθεταν κάποια ετικέτα.

 

Οι καλλιτεχνικές και ιστορικές συλλογές παρέμειναν ως ιδιωτικές μέχρι το 1683, όταν ο Elias Ashmole πήρε τον κατάλογο συλλογών τέχνης του John Tradescant, που περιγράφεται ως "musaeum Tradescantianum" και τον μετέφερε σε ένα νέο κτίριο στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που χτίστηκε για να στεγάσει τη συλλογή. Όταν άνοιξε στο κοινό και ονομάστηκε Μουσείο Ashmolean. Η επισήμανση και η ταξινόμηση κάθε αντικειμένου για την παροχή πλαισίου και πληροφοριών στους επισκέπτες όπως είχε κάνει η Εν-νιγκαλντί-Νάννα, έγινε κοινή πρακτική στα σύγχρονα μουσεία καθώς διαδόθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και έπειτα.

 

Πήλινος κύλινδρος με περιγραφή σε τρεις γλώσσες, όπως ήταν στο μουσείο της Εν-νιγκαλντί-Νάννα. Πρόκειται για τις πρώτες γνωστές "ετικέτες μουσείων"

Εκτός από το έργο της ως η πρώτη επιμελήτρια μουσείου και πιθανώς η πρώτη γυναίκα αρχαιολόγος, τα ευρήματα δείχνουν ότι η Εν-νιγκαλντί-Νάννα διηύθυνε επίσης ένα σχολείο για γυναίκες της ανώτατης κοινωνίας της εποχής της στο συγκρότημα ναών στην Ουρ. Είναι πολύ πιθανό να έζησε επίσης στον ίδιο χώρο με το μουσείο, μέσα στους χώρους του παλατιού.

Η Εν-νιγκαλντί-Νάννα ήταν μια πρωτοπόρος πριν από την εποχή της και το μουσείο της ήταν σημαντικό, όχι μόνο για το ρόλο του στη διατήρηση και έκθεση αρχαίων αντικειμένων που πιθανότατα θα είχαν καταστραφεί με την πάροδο του χρόνου, αλλά και για τη συμβολή του στην ανάπτυξη των σύγχρονων μουσειακών πρακτικών. Σήμερα, πολλά από τα αντικείμενα από τη συλλογή της βρίσκονται -που αλλού...- στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο.