Λαβρέντι Μπέρια

Ηγετικό στέλεχος του ΚΚΣΕ και αρχηγός της σοβιετικής μυστικής υπηρεσίας, με

ενεργό ρόλο στις εκκαθαρίσεις των αντιπάλων του Στάλιν, πριν εκτελεστεί και ο ίδιος.

Ο Λαβρέντι Μπέρια ήταν σοβιετικός πολιτικός, με καταγωγή από τη Γεωργία, που υπηρέτησε από υψηλόβαθμες θέσεις το κομμουνιστικό καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ). Αδίστακτος αλλά αποτελεσματικός πολιτικός, προτού πέσει σε δυσμένεια κι εκτελεστεί, έγινε γνωστός ως αρχηγός της μυστικής αστυνομίας (NKVD, προδρόμου της KGB) στα τέλη της δεκαετίας του ‘30 και είχε ενεργό ρόλο στις εκκαθαρίσεις των αντιπάλων του Στάλιν.

«Ας ξέρουν οι εχθροί μας ότι όποιος επιχειρήσει να σηκώσει χέρι ενάντια στη θέληση του λαού μας, ενάντια στη θέληση του κόμματος του Λένιν και του Στάλιν, θα συντριβεί ανελέητα και θα καταστραφεί» ήταν η κατευθυντήρια γραμμή της πολιτικής του δράσης, όπως την είχε ορίσει σε μία ομιλία του.

Ο Λαβρέντι Παύλοβιτς Μπέρια γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1899 στην πόλη Μερκεούλι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (σήμερα στη Δημοκρατία της Αμπχαζίας, που έχει αποσχιστεί από τη Γεωργία και βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο) από πατέρα γαιοκτήμονα και μητέρα θεοσεβούμενη, που τον μεγάλωσε με τα νάματα της Ορθοδοξίας.

Όπως ισχυριζόταν ο ίδιος αργότερα, εντάχθηκε στους Μπολσεβίκους, όταν φοιτούσε στο Πολυτεχνείο του Μπακού. Άλλες πληροφορίες τον θέλουν να συμμετέχει σε αντικομμουνιστικές ενέργειες και να σώζεται κατά τύχη από την εκτέλεση, όταν ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε το Αζερμπαϊτζάν το 1920.

Οι διωγμοί και η άνοδος σε κομματικές θέσεις

Η πρώτη του επαφή με τις μυστικές υπηρεσίες έγινε το 1921, όταν διορίστηκε στην ΤσεΚα, τη μυστική υπηρεσία των Μπολεβίκων στο Αζερμπαϊτζάν και στη συνέχεια στην πατρίδα του τη Γεωργία. Τέθηκε υπό την προστασία του συμπατριώτη του Ιωσήφ Στάλιν, όταν το 1924 συνέβαλε στην καταστολή της αντικομμουνιστικής εξέγερσης στη Γεωργία, στην οποία βρήκαν τον θάνατο πάνω από 10.000 αντίπαλοι του νέου καθεστώτος.

Το 1931 εκλέχτηκε πρώτος γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γεωργίας και τον επόμενο χρόνο έγινε κομματικός καθοδηγητής στις δημοκρατίες της Υπερκαυκασίας και είχε την ευθύνη της ενσωμάτωσής τους στη Σοβιετική Ένωση. Εξαπέλυσε απηνείς διωγμούς στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής (Τστσένους και Ινγκουσέτιους) κι εξάρθρωσε τα κατασκοπευτικά δίκτυα που είχαν στήσει στην περιοχή η Τουρκία και το Ιράν.

Οι ικανότητές του αναγνωρίστηκαν από τον Στάλιν και το 1938 ανέλαβε το κομισαριάτο (υπουργείο) Εσωτερικών. Μολονότι είχε επίσημα την εντολή να περιορίσει τις «υπερβολές» των εκκαθαρίσεων των προηγούμενων χρόνων, οργάνωσε νέες εκκαθαρίσεις στις ίδιες τις υπηρεσίες της μυστικής αστυνομίας (NKVD) και διηύθυνε το τεράστιο δίκτυο των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας (γκουλάγκ) που είχε απλωθεί σε όλη τη χώρα.

Μετά τη διπλή εισβολή της Ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Μπέρια επέβλεψε τη μαζική εκτέλεση χιλιάδων Πολωνών στρατιωτικών, γνωστή ως Σφαγή του Κατίν.

Αναπληρωτής πρωθυπουργός και Στρατάρχης

Τον Φεβρουάριο του 1941 ο Μπέρια έγινε αναπληρωτής πρωθυπουργός της ΕΣΣΔ και κατά τη διάρκεια τού Β' Παγκόσμιου Πολέμου, ως μέλος της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας, είχε υπό τον έλεγχό του το εσωτερικό σύστημα ασφάλειας της ΕΣΣΔ. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παραγωγή πολεμικού υλικού, χρησιμοποιώντας την καταναγκαστική εργασία των πολιτικών κρατουμένων.

Το 1945 ονομάστηκε στρατάρχης της ΕΣΣΔ. Την ίδια περίοδο με διαταγή του Στάλιν επέβλεψε το πρόγραμμα για την κατασκευή της πρώτης σοβιετικής ατομικής βόμβας.

Από το 1934 ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) και της Εκτελεστικής Επιτροπής διαμόρφωσης της πολιτικής του Πολίτμπιρο (Πολιτικού Γραφείου) από το 1946. Όταν το Πολίτμπιρο αναδιοργανώθηκε ως Πρεζίντιουμ το 1952, ο Μπέρια διατήρησε τη θέση του.

Λίγο μετά τον θάνατο του Στάλιν, στις 5 Μαρτίου 1953, ο Μπέρια έγινε ένας από τους τέσσερις αναπληρωτές πρωθυπουργούς και ταυτόχρονα τοποθετήθηκε επικεφαλής του Υπουργείου Εσωτερικών, το οποίο περιλάμβανε τότε στην αρμοδιότητά του και τις λειτουργίες τόσο της μυστικής πολιτικής αστυνομίας όσο και της τακτικής.

Το άδοξο τέλος του Λαβρέντι Μπέρια

Κατά τη διάρκεια των εσωκομματικών συγκρούσεων για τη διαδοχή του Στάλιν, ο Μπέρια φαίνεται ότι αποπειράθηκε να εκμεταλλευτεί τη θέση του για ν’ ανέλθει στην εξουσία. Ηττήθηκε όμως από τους συνασπισμένους αντιπάλους του, με επικεφαλής τους Γκιόργκι Μαλένκοφ, Βιατσεσλάβ Μόλοτοφ και Νικήτα Χρουστσόφ.

Στις 26 Ιουνίου 1953 συνελήφθη με τις κατηγορίες του «πράκτορα του ιμπεριαλισμού» και του «υποκινητή εγκληματικών αντικομματικών και αντικρατικών ενεργειών» και καθαιρέθηκε αμέσως από τα κυβερνητικά και τα κομματικά αξιώματά του. Ύστερα από εξάμηνη ανάκριση οδηγήθηκε σε δίκη στις 18 Δεκεμβρίου. Δικάστηκε κεκλειμένων των θυρών στη Μόσχα, από δικαστήριο στο οποίο προήδρευε ο στρατάρχης Ιβάν Κόνιεφ.

Στις 23 Δεκεμβρίου 1953, ο άλλοτε πανίσχυρος κι επίφοβος Λαβρέντι Μπέρια καταδικάστηκε σε θάνατο και λίγες ώρες αργότερα εκτελέστηκε δια τυφεκισμού.