Η φωτιά που οδήγησε στην τρέλα τη Δούκισσα της Πλακεντίας

Στις 18 Δεκεμβρίου, πριν από 176 χρόνια, μια φωτιά καταστρέφει ολοσχερώς την οικία της Δούκισσας της Πλακεντίας με αποτέλεσμα αυτή να οδηγηθεί στην τρέλα. 

Λίγες ιστορίες είναι τόσο τραγικές και τόσο βαθιά ανθρώπινες όσο εκείνη της Δούκισσας της Πλακεντίας η οποία έζησε στην Αθήνα τα χρόνια του Όθωνα.

Η σπαρακτική της ιστορία κορυφώθηκε μια ημέρα σαν σήμερα πριν 176 χρόνια. Προφανέστατα δεν είναι η μόνη μητέρα που έχασε το παιδί της και έπεσε σε κατάθλιψη. Είναι, όμως, ίσως η μητέρα που έχασε το παιδί της δύο φορές και κάπως έτσι από την κατάθλιψη οδηγήθηκε στην τρέλα.

Ποια ήταν η Δούκισσα της Πλακεντίας

Σοφί Μπαρμπέ ντε Μαρμπουά. Αυτό ήταν το πραγματικό της όνομα. Για τον λόγο αυτό, όλοι θεωρούσαν πως ήταν Γαλλίδα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, είχε γεννηθεί στις 2 Απριλίου του 1785 στη Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν κόρη του μαρκήσιου Φρανσουά Μπαρμπέ ντε Μαρμπουά διαπρεπούς πολιτικού κατά τα χρόνια της Α’ Αυτοκρατορίας και της Παλινόρθωσης ο οποίος κάποια στιγμή διορίστηκε επιτετραμμένος της Γαλλίας στις ΗΠΑ. Εκεί γνώρισε την Ελίζαμπεθ Μουρ, κόρη του τότε κυβερνήτη της Πενσυλβάνιας Γουίλιαμ Μουρ.

Οι δυο νέοι γνωρίστηκαν, ερωτεύτηκαν, παντρεύτηκαν και απέκτησαν μια κόρη. Τη Σοφί Μπαρμπέ ντε Μαρμπουά. Ατίθασο πνεύμα η μικρή Σοφί έκανε πάντα τα δικά της και θεωρούσε πως ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από εκείνη. Αυτό θεωρούσαν και οι γονείς της που δεν της χαλούσαν χατήρι.

Δεν της έφεραν αντίρρηση ούτε όταν στα 18 της ερωτεύτηκε και τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τον στρατηγό Αν - Σαρλ Λεμπρέν, υπασπιστή του Ναπολέοντα.

Το νεαρό ζευγάρι είχε έντονη παρουσία στην αυτοκρατορική αυλή και συνδέθηκε με σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής. Η εικόνα που έβγαζαν προς τα έξω, όμως, ήταν αντίθετη από αυτή που υπήρχε όταν έκλειναν οι πόρτες και έσβηναν τα φώτα. Ο γάμος αυτός δεν ευδοκίμησε ποτέ. Οι δυο τους χώρισαν αλλά δεν πήραν διαζύγιο ποτέ.

Από αυτό τον γάμο, στη Σοφί έμειναν δυο πράγματα. Το πρώτο (και σημαντικότερο) ήταν η μονάκριβή της κόρη, η Ελίζα. Το δεύτερο ήταν ο τίτλος της Δούκισσας της Πλακεντίας τον οποίο απέκτησε όταν ο σύζυγός της κληρονόμησε από τον πατέρα του το τίτλο του δούκα της Πλακεντίας (από τη λατινική της ονομασία Placentia. Η σημερινή πόλη της βορειοδυτικής Ιταλίας Πιατσέντζα).

Όταν το ζευγάρι χώρισε η Σοφί επανήλθε στο ότι ολόκληρος ο κόσμος γυρνούσε γύρω από αυτή. Εξαιτίας της ομορφιάς της οι άνδρες την πολιορκούσαν και εκείνη φρόντιζε να το εκμεταλλεύεται. Όπως έγινε με τον φιλέλληνα Καζιμίρ Ντελαβίν με τον οποίο, μετά τον χωρισμό της, έφυγαν μαζί για την Ιταλία. Όταν έφτασαν στη Γένοβα τον εγκατέλειψε. Ο Ντελαβίν, ωστόσο, είχε προλάβει στο μεταξύ να της μεταδώσει την αγάπη του για την Ελλάδα και έτσι η Δούκισσα της Πλακεντίας αποφάσισε, το 1830, να έρθει στη χώρα μαζί με την πολυαγαπημένη της κόρη.

Έμεινε στο Ναύπλιο για να είναι κοντά στον Ιωάννη Καποδίστρια με τον οποίο είχαν γνωριστεί μερικά χρόνια νωρίτερα. Λέγεται πως οι δυο τους είχαν μια φλογερή ερωτική σχέση. Στην αρχή ήταν ένθερμη υποστηρίκτρια του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας. Μέσα σε 17 μήνες, ωστόσο, όλα άλλαξαν. Προφανώς, οι δυο τους χώρισαν και η Δούκισσα της Πλακεντίας άρχισε να του ασκεί σκληρή κριτική για την πολιτική που εφάρμοζε. Ο έρωτας έγινε έχθρα. Τόσο μεγάλη ήταν η έχθρα που η Δούκισσα υποστήριξε τους Μαυρομιχαλαίους ακόμα και όταν δολοφόνησαν τον Καποδίστρια. Πολλοί, μάλιστα, έσπευσαν να την κατηγορήσουν πως εκείνη βρισκόταν πίσω από τη δολοφονία του.

Γενικά, πάντως, η ζωή της Δούκισσας ήταν γεμάτη πάθη και ανομολόγητους έρωτες που είτε πράγματι υπήρξαν είτε ήταν απλά κουτσομπολιά της εποχής. Υπήρξε ερωμένη του βασιλιά Λουδοβίκου Α’ της Βαυαρίας, πατέρα του Όθωνα, με τον οποίο μάλιστα απέκτησε παιδί, που δεν αναγνώριζε ο Λουδοβίκος! Μεγάλος ήταν και ο έρωτας με τον κερκυραίο κόμη Σπύρο Θεοτόκη, τον οποίο ερωτεύτηκε σφοδρά και παντρεύτηκε. Λέγεται πως η Σοφί έζησε και έναν μεγάλο έρωτα με τον λήσταρχο Νταβέλη (πράγμα μάλλον απίθανο) αλλά και τον ληστή Μπιμπίση ο οποίος αρχικά την απήγαγε για να ζητήσει λύτρα αλλά υπέκυψε και αυτός στα θέλγητρά της!
Το τραγικό τέλος στην ιστορία της Δούκισσας της Πλακεντίας

Μετά το τέλος της σχέσης με τον Καποδίστρια και μια μικρή περιήγηση στο εξωτερικό και το εσωτερικό της χώρας, η Σοφί (πάντα μαζί με την πολυαγαπημένη της κόρη) αποφάσισε να ζήσει στην Αθήνα και αμέσως έγινε σημαίνον στέλεχος της ντόπιας υψηλής κοινωνίας. Η Δούκισσα της Πλακεντίας ερωτεύτηκε την Αθήνα. Τα χρήματα που δαπάνησε η Δούκισσα για την πρωτεύουσα και την Ελλάδα γενικότερα είναι πολλά. Τα ποσά είναι, για τα δεδομένα της εποχής, τεράστια. Σύμφωνα με κάποιες πηγές η Σοφί δαπάνησε για την Ελλάδα πάνω από 40.000 δραχμές, σε μια εποχή που το μεροκάματο του απλού εργάτη ήταν... 1 δραχμή!

Η Σοφί είχε «υιοθετήσει» πολλά κορίτσια των οποίων οι πατεράδες τους είχαν σκοτωθεί στην Επανάσταση του 1821. Τους έδινε χρήματα για να μεγαλώσουν, να σπουδάσουν, να παντρευτούν. Αγόραζε διαρκώς εκτάσεις και έκανε δημόσια έργα όπως γέφυρες (η παλαιότερη που σώζεται σήμερα στην Αθήνα, αυτή της Ρεματιάς στο Χαλάνδρι, είναι με δική της χρηματοδότηση) διάνοιξη δρόμων, ειδικά στο αγαπημένο της Πεντελικό Όρος και πολλά άλλα. Στις εκτάσεις που αγόραζε έχτιζε τα σπίτια της τα οποία ακόμα και σήμερα ξεχωρίζουν: Η «Βίλα Ιλίσια» επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, που από το 1930 στεγάζει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Το «Καστέλο της Ροδοδάφνης» πιο γνωστό ως Πύργος Δουκίσσης Πλακεντίας, στον λόφο Κουφού στην Πεντέλη. Και βέβαια το σπίτι που έμενε το οποίο έχτισε κοντά στη σημερινή πλατεία Κουμουνδούρου (γωνία Μυλλέρου και Αγησιλάου) και το οποίο πολλές δεκαετίες αργότερα έγινε το Ορφανοτροφείο Αθηνών.

Κανένα, όμως, από αυτά τα σπίτια δεν ολοκληρώθηκαν όσο ζούσε η Δούκισσα. Λέγεται πως μια μάγισσα την είχε καταραστεί λέγοντας της πως θα πεθάνει μόλις ολοκληρώσει το σπίτι της. Έτσι η Σοφί έχτιζε σπίτια αλλά δεν τα ολοκλήρωνε ποτέ. Φαίνεται, όμως, πως την κατάρα δεν την απέφυγε.

Κάποια στιγμή η κόρη της, η Ελίζα, ερωτεύτηκε τον ταγματάρχη του στρατού και υπασπιστή του Όθωνα, Ηλία Κατσάκο – Μαυρομιχάλη, ανιψιό του θρυλικού Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Ο νεαρός αξιωματικός, ωστόσο, πέθανε από χολέρα στο Μόναχο. Η Ελίζα έπαθε νευρικό κλονισμό. Η υγεία της κλονίστηκε και προσβλήθηκε από φυματίωση. Εκείνη την εποχή η συγκεκριμένη ασθένεια ήταν ανίατη. «Χτικιό» την έλεγαν. Η Δούκισσα της Πλακεντίας έκανε τα πάντα για να σώσει την κόρη της. Μέχρι και ταξίδια στο εξωτερικό έκαναν μαζί μήπως κατάφερναν να βρουν το γιατρικό. Τελικά, σε ένα από αυτά τα ταξίδια, το 1837 στη Βηρυτό, η Ελίζα πέθανε.

Το χτύπημα για τη Δούκισσα ήταν τεράστιο. Συντριπτικό. Αρνήθηκε να κηδέψει την κόρη της στην πρωτεύουσα του Λιβάνου. Ταρίχευσε τη σορό της και τη μετέφερε στην Αθήνα όπου και πάλι αρνήθηκε να τη θάψει. Έφτιαξε ένα ειδικό δωμάτιο στο υπόγειο της κατοικίας της οδού Μυλλέρου και εναπόθεσε το φέρετρο με το ταριχευμένο σώμα εκεί. Μια τεράστια λαμπάδα έκαιγε νυχθημερόν μέσα στο δωμάτιο το οποίο ήταν καλυμμένο με σκουρόχρωμα μεταξωτά υφάσματα.

Η συμπεριφορά της Δούκισσας έγινε αλλόκοτη. Δημιούργησε στο μυαλό της μια δικιά της θρησκεία, ένα περίεργο μείγμα ιουδαϊσμού και μωαμεθανισμού. Μισούσε όλους τους ανθρώπους. Προσβλήθηκε από υδρωπικία και είχε παραμορφωθεί. Έμενε κλεισμένη με τις μέρες μέσα στο δωμάτιο με το ταριχευμένο σώμα της Ελίζας. Συχνά οι περαστικοί άκουγαν τους σπαραγμούς, τους λυγμούς και τα μοιρολόγια της. Κανείς δεν τολμούσε να πλησιάσει, πλέον, τη Δούκισσα.

Όλο αυτό το τρομακτικό σκηνικό κράτησε δέκα χρόνια. Τη νύχτα της 19ης Δεκεμβρίου 1847, το σπίτι κάηκε ολοσχερώς. Κανείς δεν ξέρει πως ξεκίνησε η φωτιά. Πιθανότατα από τη λαμπάδα. Το θέμα είναι πως αποτεφρώθηκε και η ταριχευμένη σορός της Ελίζας.

Αυτό οδήγησε στην τρέλα τη Δούκισσα της Πλακεντίας. Η Σοφί πέταξε όλα τα φανταχτερά της ρούχα και τριγυρνούσε στο δάσος της Πεντέλης φορώντας λευκούς μανδύες. Τα μαλλιά της είχαν ασπρίσει, το πρόσωπό της είχε γεμίσει ρυτίδες. Η όψη της είχε αγριέψει. Περπατούσε αργά και θρηνούσε για την κόρη της. Μετατράπηκε σε μια φιγούρα βγαλμένη από θρίλερ. Η Δούκισσα της Πλακεντίας πέθανε στις 2 Μαΐου του 1854 σε ηλικία 69 χρονών. Το ταφικό της μνημείο βρίσκεται και ακόμη σώζεται κοντά στην πλατεία της Πεντέλης.