Γιατί αυξάνεται η επιθετικότητα των ανηλίκων; Τι γίνεται με την κουλτούρα βίας στην Ελλάδα

Είναι γνωστό πως η ανησυχητική αύξηση της εγκληματικότητας των

ανηλίκων έχει θορυβήσει τα τελευταία χρόνια τις αρχές, οι οποίες έχουν ξεκινήσει μια εκστρατεία συλλογής δεδομένων για την ανάλυση και, εν τέλει, την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Τα τεκμηριωμένα περιστατικά που αφορούν αγόρια με κουκούλες ηλικίας έως 12 ετών που κρατούν και χρησιμοποιούν μαχαίρια έχουν πολλαπλασιαστεί, σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε η Ελληνική Αστυνομία (ΕΛΑΣ), η οποία θρηνεί το αυξανόμενο ποσοστό εφήβων που εμπλέκονται σε βίαιους ξυλοδαρμούς, ληστείες, ακόμη και ανθρωποκτονίες.

Η βία στα σχολεία και η νεανική εγκληματικότητα, που μπορεί να οδηγήσει στην εγκληματικότητα, βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης και αναγνώρισε ότι η περίοδος μετά τον Covid είχε φέρει στην επιφάνεια πρωτοφανή συμπεριφορά, ειδικά μεταξύ των εφήβων.

Είναι επιτακτική ανάγκη να καθοριστεί με σαφήνεια η εγκληματικότητα, η παραβατικότητα και η βία στα σχολεία.

Το πρόβλημα στην Ελλάδα επικεντρώνεται κυρίως στον αθλητισμό και το σχολείο

Ο σχολικός εκφοβισμός στην Ελλάδα γίνεται επίσης πιο ενοχλητικός και συχνότερος, με τις περιπτώσεις να γίνονται πρωτοσέλιδα κάθε εβδομάδα.

Μια μελέτη τον Μάρτιο του 2023, υπό την επίβλεψη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Καταπολέμησης του Εκφοβισμού, διαπίστωσε ότι ένα στα τρία Ελληνόπουλα μεταξύ των σχεδόν 3.000 ερωτηθέντων είχε υποστεί εκφοβισμό, κυρίως στις ηλικίες 13 και 14 ετών, και απευθύνεται κυρίως σε κορίτσια, μετανάστες και άτομα από μονογονεϊκές οικογένειες.

Ένας στους έξι είπε επίσης ότι ένιωθε ότι το σχολείο του δεν παρείχε επαρκείς οδηγίες κατά του εκφοβισμού. Μεγάλο μέρος της βίας δεν αναφέρεται.

Ένα άγριο περιστατικό σημειώθηκε στον Πειραιά μόλις σήμερα, όταν τέσσερις ανήλικοι δέχθηκαν επίθεση από 30 άτομα στο κέντρο της πόλης, με ορισμένους απ' αυτούς να φέρουν μαχαίρια και ματσέτα.

Τον Ιούνιο, οκτώ ανήλικοι καταδικάστηκαν για ομαδικό βιασμό ενός 15χρονου αγοριού στη δυτική συνοικία της Αθήνας στο Ίλιον. Τον Σεπτέμβριο, ένα 16χρονο αγόρι πέταξε μια αναμμένη φωτοβολίδα σε μια τάξη στον Λαγκαδά, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Και τον Νοέμβριο συνελήφθησαν τρεις έφηβες που ξυλοκόπησαν συμμαθήτριά τους σε αυλή σχολείου στο Περιστέρι της Αθήνας. Στην Καλλιθέα, στις 4 Φεβρουαρίου 13χρονος μαθητής δέχτηκε άγρια επίθεση από ομάδα ανηλίκων για να του αποσπάσουν το κινητό. Στις 30 Ιανουαρίου, 15χρονη δέχτηκε επίθεση από δύο ανήλικες. Βάσει της καταγγελίας, η 15χρονη δέχθηκε επίθεση από μία νεαρή ενώ η άλλη ανήλικη βιντεοσκοπούσε τον ξυλοδαρμό.

 Ειδικοί υποστηρίζουν ότι έχει μειωθεί και ο μέσος όρος της ηλικίας των παιδιών που έχουν παραβατική συμπεριφορά, κάτι που προκαλεί ανησυχία, αποδίδοντας το φαινόμενο σε μεγάλο βαθμό στον νέο τρόπο ζωής, στον εγκλεισμό της πανδημίας, την κακή χρήση του διαδικτύου και την ενδοοικογενειακή βία την οποία βιώνουν τα παιδιά.

Η παραβατικότητα των ανηλίκων είναι μέρος της συνολικής παραβατικότητας σε μια κοινωνία, του α-νομικού φαινομένου. Έτσι και η ανήλικη παραβατικότητα μετέχει και διαμορφώνεται από αυτό το γενικό πλαίσιο και αντίστοιχα κατασκευάζει μια αναπαράσταση αυτής, έχουν δηλώσει οι εκπρόσωποι του ΔΣ του Συνδέσμου Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων Ελλάδας.

Η Πάρη Ζαγούρα, πρόεδρος του Συνδέσμου Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων Ελλάδας και ο Γιάννης Πράνταλος, γραμματέας του συνδέσμου θεωρούν ωστόσο ότι η παραβατικότητα των ανηλίκων είναι μέρος της συνολικής παραβατικότητας σε μια κοινωνία και δεν πρέπει να την ξεχωρίζουμε από την συνολική παραβατικότητα και αυτή των ενηλίκων. Ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ, Νικηφόρος Κωνσταντίνου λέει ότι η πανδημία και οι συνέπειες της αποτέλεσαν καταλύτη για την εκδήλωση ακραίων και παραβατικών συμπεριφορών μέσα στα σχολεία.

Η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας μεταξύ των ανηλίκων είναι εθνική υπόθεση

Σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα που διεξήχθη για το Χαμόγελο του Παιδιού (2022), βασικές αιτίες που οι νέοι (16-20 ετών) αποδίδουν την πυροδότηση του εκφοβισμού είναι η διαφορετικότητα και συγκεκριμένα η διαφορετική εθνικότητα (85%), σeξουαλική ταυτότητα (82%) και νοητική ικανότητα (82%).

Η οικονομική κρίση και η πανδημική κρίση αμέσως μετά, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να μένουν τα παιδιά κλειστά και να αισθάνονται πολύ άβολα χωρίς τους φίλους τους» είχε δηλώσει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Νέστωρ Κουράκης, ειδικός εγκληματολογίας και καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στην Κύπρο.

«Το αποτέλεσμα είναι ότι μπήκαν στο διαδίκτυο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται όσον αφορά την απομόνωση, την κατάθλιψη και τις αρνητικές επιρροές», είπε. «Οι νέοι έχουν εξοικειωθεί περισσότερο με τη βία. Αλλά η κατάσταση δεν είναι εκτός ελέγχου», επέμεινε ο Κουράκης.

Η κυβέρνηση λέει ότι έχει διπλασιάσει τον αριθμό των ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία σε 3.200 και ένας νόμος που ψηφίστηκε τον Μάρτιο προβλέπει πρόσθετη εκπαίδευση σε περίπου 125.000 δασκάλους σε όλη τη χώρα.

Επίσης, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, μόνο 40% όσων δέχθηκαν εκφοβισμό σε παιδική ηλικία ζήτησαν βοήθεια, με τους γονείς να αποτελούν πρώτη επιλογή στο 18%, και τους καθηγητές στο 6%.

Η λεκτική επίθεση και ο συναισθηματικός εκβιασμός αποτελούν τους πρώτους συνειρμούς τους έννοιας «εκφοβισμός» για 8 στους 10 Έλληνες.

Επιπλέον, σύμφωνα με την Εθνική Ερευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ για διαδικτυακές συνήθειες (2021-2022), μόνο το 35% των παιδιών που έπεσε θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού απευθύνθηκε σε κάποιον ενήλικα για βοήθεια.

Τα στατιστικά στοιχεία της Αστυνομίας αποτυπώνουν το σκηνικό έξαρσης

Η πρόκληση σωματικών βλαβών είναι μία από τις κατηγορίες αδικημάτων που χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικά σοβαρή. Το 2021 οι αστυνομικές υπηρεσίες σχημάτισαν συνολικά 154 δικογραφίες για πρόκληση σωματικών βλαβών από ανήλικους –με θύματα κατά κύριο λόγο ανήλικους- ενώ ένα χρόνο νωρίτερα (το 2020) είχαν σχηματιστεί 132 δικογραφίες. Πρόκειται για μία αύξηση της τάξης του 17%.

Οι κατηγορούμενοι ανήλικοι για τα αδικήματα αυτά το 2021 ήταν 247, ενώ το 2020 ήταν σημαντικά λιγότεροι (194). Αυτό σημαίνει ότι καταγράφηκε αύξηση στους ανήλικους δράστες κατά 27,5% μέσα σε μόλις έναν χρόνο. Ενδεικτικό είναι ότι κατά το 2021 οι αστυνομικές υπηρεσίες σχημάτιζαν κάθε μέρα -κατά μέσο όρο- δικογραφίες για πέντε ανήλικους.

Mόνο το Σεπτέμβρη του 2023, συνελήφθησαν συνολικά 1.353 ανήλικοι για διάφορα αδικήματα, ενώ συνολικά σχηματίστηκαν 1.201 δικογραφίες για ισάριθμες υποθέσεις (ΠΗΓΗ: ΑΜΠΕ)

Σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO επί του θέματος *

Παγκοσμίως, 1 στους 3 μαθητές έχει υπάρξει θύμα σχολικού εκφοβισμού από συμμαθητές του τον τελευταίο μήνα. Ειδικότερα την Ευρώπη, το η αναλογία είναι 1 στους 4 μαθητές.

Παγκοσμίως, το ποσοστό μαθητών που υφίσταται σχολική βία μειώνεται με την ηλικία, με τα μεγαλύτερα ποσοστά ωστόσο να καταγράφονται μεταξύ 10-15 ετών.

Μόνο σε 5 χώρες έχει μειωθεί το ποσοστό των μαθητών που είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού και σωματικής βίας.

Μεταξύ του 2015 και του 2018, παρατηρήθηκε αύξηση στα παιδιά που είναι δέκτες σχολικού εκφοβισμού κατά 4%, κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ.

Τέλος, σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, τα αγόρια τείνουν να εκφοβίζουν άλλους περισσότερο από τα κορίτσια, ενώ περίπου 1 στα 12 αγόρια (8%) δήλωσε ότι είχαν εκφοβίσει άλλους τουλάχιστον 2-3 φορές τους τελευταίους δύο μήνες, σε σύγκριση με 1 στα 20 κορίτσια (5%).