Το Σπήλαιο των Πετραλώνων και τα μυστικά των 700.000 ετών αποκαλύπτονται ξανά στο ελληνικό κοινό

Ο σημαντικότερος ίσως τόπος στην Ελλάδα, κάποιοι θα έλεγαν και στην Ευρώπη, που ανάγεται στην παλαιοντολογική περίοδο, άνοιξε ξανά για το κοινό, έπειτα από εργασίες πέντε ετών, επαναφέροντας παράλληλα ξανά ένα μεγάλο ερώτημα. Ένα ερώτημα, η απάντηση του οποίου, διευρύνει, και ίσως αλλάζει, τη γνώση μας σχετικά με την παρουσία του είδους μας στον πλανήτη και στον ελλαδικό χώρο.



Το Σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική εδώ και λίγες εβδομάδες έγινε επισκέψιμο και «καλύτερο» από πριν. Με έκταση περίπου 10.000 τ.μ. αλλά προσβάσιμο στο 20%, το σπήλαιο εκτιμάται ότι σχηματίστηκε πριν από ένα και πλέον εκατομμύρια χρόνια και αποτέλεσε έναν χώρο όπου κατέφευγαν τροφοκυνηγοί αλλά και άγρια ζώα. Η χρονολόγηση των απολιθωμάτων αυτών κυμαίνεται από τα 700.000 έως τα 10.000 χρόνια πριν από την εποχή μας.

Ήταν σε αυτό το σπήλαιο, το οποίο ανακαλύφθηκε με περιπετειώδη τρόπο το 1959, όπου οι πρώτες έρευνες που έγιναν από τον Άρη Πουλιανό, αποκάλυψαν ένα συγκεκριμένο, ιδιαίτερο εύρημα, το οποίο ξεσήκωσε θύελλα επιστημονικής, παλαιοντολογικής και ανθρωπολογικής αντιμαχίας.

Ο λόγος, για το ανθρώπινο -ναι ανθρώπινο- κρανίο που βρέθηκε σχεδόν άθικτο και η αρχική εκτίμηση για τη χρονολόγησή του έκανε λόγο για... 700.000 έτη πριν από την εποχή μας! Ακόμα, πολλοί είναι αυτοί που διατηρούν αυτή την εκτίμηση, ωστόσο το αρμόδιο τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, όπου φυλάσσεται και μελετάται, θεωρεί ότι η ηλικία του δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 200.000 χρόνια.

Αυτή η διαφορά του... μισού εκατομμυρίου ετών, ωστόσο, αν και φαινομενικά έχει τεράστια σημασία, στην ουσία, δεν αλλάζει κάτι: Πρόκειται για το σπουδαιότερο εύρημα αυτής της μορφής που βρέθηκε ποτέ, και μάλιστα σε σχεδόν άριστη κατάσταση, που μας δίνει μάλλον περισσότερες ερωτήσεις, παρά απαντήσεις, σχετικά με την ιστορία του ανθρώπινου είδους, ίσως ανατρέποντας, κατά κάποιους, κατεστημενές αντιλήψεις περί ινδοευρωπαϊκών φυλών και των πρώτων κατοίκων αυτού του τόπου αλλά και της Ευρώπης.

Το κρανίο των Πετραλώνων, έπειτα από έρευνες δεκαετίων, τοποθετείται τελικά στο είδος Homo heidelbergensis, τον... προπάππου μας, δηλαδή, ή αλλιώς, τον μεταβατικό άνθρωπο, από τον Homo erectus σε εμάς, στον Homo sapiens.

Ο ανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός είχε εκτιμήσει ότι πρόκειται για τον αρχαιότερο Ευρωπαίο και τον ονόμασε «Αρχάνθρωπο». Η χρονολόγηση του κρανίου έγινε αντικείμενο διαμάχης και βρέθηκε στο επίκεντρο των πολυετών αγώνων για τη λειτουργία του σπηλαίου μεταξύ του αείμνηστου Πουλιανού και της Ανθρωπολογικής εταιρίας του και του ΥΠΠΟ. Συγκεκριμένα το 1981 ο ΕΟΤ παραχώρησε στην Ανθρωπολογική Εταιρία την λειτουργία του σπηλαίου αλλά όταν ο χώρος χαρακτηρίστηκε μετέπειτα αρχαιολογικός, έγινε διοικητική αποβολή και ο ΕΟΤ κατήγγειλε τη σύμβαση. Ακολούθησε σκληρή δικαστική διαμάχη που κατέληξε τον Απρίλιο του 2011 με την οριστική αποβολή του Πουλιανού από το σπήλαιο Πετραλώνων.

Ο ίδιος τότε, μιλώντας είχε πει: «Αν ήμουν κι εγώ σε κάποια υψηλά κλιμάκια ξένων πρακτόρων θα σας έλεγα γιατί με πολεμούν. Τους είμαι εμπόδιο με αυτά που λέω κι ας είναι υπέρ της πατρίδας μας. Είναι τέτοιο το μίσος τους που το Σπήλαιο μπορεί και να το ανατινάξουν. Οι εχθροί της Ελλάδος πήραν το πάνω χέρι και βαράνε. Θέλουν να πνίξουν κάθε τι, να μας αφελληνίσουν, να μην μείνει τίποτα σε αυτή τη χώρα. Έχουν βρει τους κατάλληλους γραικύλους που τα ξεπουλάνε».

Η τεράστια αξία του σπηλαίου, όμως, είναι και γεωλογική. Μέσα στο δεύτερο δημοφιλέστερο διαχρονικά αξιοθέατο της Μακεδονίας, εντυπωσιάζει η μεγάλη «σάλα» του, γνωστή ως «Σπήλαιο των κόκκινων πετρών» γιατί επικρατεί το κόκκινο από τα οξείδια του σιδήρου. Στο πλαίσιο των εργασιών, έγινε ειδική μέριμνα για τον φωτισμό, με πολλές ώρες δοκιμών και τοποθέτηση led.



Πηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ


Πηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ


Πηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ


Πηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ

Τα ευρήματα του σπηλαίου και φυσικά το περίφημο κρανίο, φυλάσσονται στο Moυσείo Γεωλογίας - Παλαιoντoλoγίας - Παλαιοανθρωπολογίας που διοικείται από πενταμελή επιστημονική επιτροπή και στεγάζεται στο ισόγειο του κτιρίου της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ.

Η Eυαγγελία Τσουκαλά, Ομότιμη Καθηγήτρια, Γεωλόγος-Βιολόγος- Δρ. Παλαιοντολογίας και τ. Διευθύντρια του Μουσείου Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας-Παλαιοανθρωπολογίας, έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένες έρευνες στα ευρήματα του σπηλαίου και μίλησε για τη σημασία τους, για το τι ισχύει με βάση την τωρινή επιστημονική άποψη για το κρανίο, όσο και για την εξέχουσα θέση του σπηλαίου στον παγκόσμιο παλαιοντολογικό χάρτη.

Δείτε τη συνέντευξη:

 

 Δείτε φωτογραφίες από τα σπουδαία ευρήματα, προϊστορικών ζώων:




Λιοντάρι των σπηλαίωνΠηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ


Αρκούδα Ursus deningeriΠηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ


Yaina των σπηλαίωνΠηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ


Capra ibex macedonicaΠηγή: credits: Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας ΑΠΘ