Φράνσις Φορντ Κόπολα

Ο αμερικανός σκηνοθέτης και παραγωγός Φράνσις Φορντ Κόπολα (Francis Ford Coppola) είναι μία από

τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του κινηματογράφου, δημιουργός ταινιών όπως το γκανγκστερικό δράμα «O Νονός» (1972) και το αντιπολεμικό δράμα «Αποκάλυψη Τώρα!» (1979), που έχουν αφήσει ανεξίτηλο στίγμα στην ιστορία της μεγάλης οθόνης. Οραματιστής με μεγαλεπήβολα σχέδια, έπεσε και σηκώθηκε πολλές φορές, αλλά κατόρθωσε, μέσα από πολλές δυσκολίες και αντιξοότητες, να κάνει αυτό που ήθελε. Πρότεινε νέες φόρμες και προσπάθησε να έχει τον απόλυτο έλεγχο της δουλειάς του, αναπτύσσοντας ένα εναλλακτικό του Χόλιγουντ σύστημα παραγωγής και διανομής, γεγονός που τον έφερε αρκετές φορές στο χείλος της οικονομικής καταστροφής.

Για τον Κόπολα ο κινηματογράφος είναι η αναζήτηση «μιας φόρμας δραματουργίας, η οποία παίρνει στοιχεία από το σύγχρονο μυθιστόρημα και χρησιμοποιεί τη μουσική, το τραγούδι και την ποίηση, και υπό αυτή την έννοια βρίσκεται κοντά στην όπερα. Μία φόρμα μεγάλης διάρκειας, που θα αποτελείται από πολλά μέρη και θα αναφέρεται σε ό,τι πιο φιλόδοξο: την ενεργητικότητα, το σεξ, το νόημα της ζωής» είχε πει σε συνέντευξή του και συμπλήρωνε: «Για να το κατορθώσω όμως αυτό πρέπει να δημιουργήσω από την αρχή κάποιο είδος όπερας, μία γλώσσα που να παντρεύει το θέατρο, τη μουσική, την ποίηση, τον χορό και το τραγούδι. Αυτή η γλώσσα όμως δεν υπάρχει ακόμη». Αυτό ακριβώς προσπάθησε να κάνει, με άνισα ίσως αποτελέσματα, αλλά με πραγματική πίστη.

Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ, την πρωτεύουσα της αυτοκινητοβιομηχανίας των ΗΠΑ, στις 7 Απριλίου 1939 από οικογένεια ιταλικής καταγωγής.

Ο πατέρας του Καρμάιν Κόπολα (1910-1991) ήταν φλαουτίστας σε ορχήστρες τζαζ και κλασικής μουσικής. Το όνειρό του ήταν από απλός εκτελεστής να γίνει συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας. Η φιλοδοξία του αυτή όμως θα του στοιχίσει πολλές απογοητεύσεις, αλλά θα εμφυτεύσει στον γιο του την ιδέα για τη δόξα, το μεγαλείο και τις μεγάλες διαστάσεις. Η μητέρα του Ιτάλια Πενίνο (1912-2004) ανέθρεψε τα τρία παιδιά της και σε σχετικά μεγάλη ηλικία είχε συμμετοχή σε τρεις ταινίες του διάσημου γιου της.

Σε ηλικία εννιά χρονών ο Φράνσις Φορντ (το δεύτερο όνομά του το οφείλει στον αυτοκινητοβιομήχανο Χένρι Φορντ, τον οποίο γνώριζε ο πατέρας του) βρισκόταν καθηλωμένος στο κρεβάτι με πολιομυελίτιδα και διασκέδαζε στήνοντας παραστάσεις κουκλοθεάτρου. Αφού σπούδασε στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Χόφστρα και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην κινηματογραφική τέχνη στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, εργάστηκε για ένα διάστημα με τον σκηνοθέτη Ρότζερ Κόρμαν στην παραγωγή χαμηλού κόστους ταινιών τρόμου.

Οι πρώτες σκηνοθετικές απόπειρες και «Ο Νονός»

Οι πρώτες σκηνοθετικές προσπάθειες του – «Tonight for Sure» (1961), «Παραφροσύνη» («Dementia 13», 1963) και «Τώρα έγινες άντρας» («You are a Big Boy Now», 1967) – δεν είχαν εμπορική επιτυχία, ενώ οι κριτικές ήταν ανάμικτες. Το μιούζικαλ όμως «Κάτω από το ουράνιο τόξο» («Finian’s Rainbow», 1968) γνώρισε εμπορική επιτυχία και προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μεγάλων στούντιο για το πρόσωπό του. Το 1970 ο Κόπολα κέρδισε το πρώτο του Όσκαρ για το σενάριο της ταινίας «Πάτον, ο θρύλος της Νορμανδίας» («Patton», 1969), βιογραφική ταινία του Φράνκλιν Σάφνερ για τον αμφιλεγόμενο αμερικανό στρατηγό Τζορτζ Πάτον.

Η ταινία που ανέδειξε τον Κόπολα ως σπουδαίο δημιουργό ήταν το γκανγκστερικό δράμα «Ο Νονός» («The Godfather», 1972), βασισμένο στο ομώνυμο μπεστ-σέλερ του Μάριο Πούζο. Η επικών διαστάσεων ταινία εξυμνήθηκε ομόφωνα από την κριτική, κέρδισε πληθώρα βραβείων και ξεπέρασε σε εισπράξεις όλα τα προηγούμενα ρεκόρ εισιτηρίων. Εξαιρετική στις ολοκληρωμένες ερμηνείες (Μάρλον Μπράντο, Αλ Πατσίνο, Τζέιμς Κάαν, Τζον Καζάλε και Ρόμπερτ Ντιβάλ) και στην οπτική αυθεντικότητά της, μετέτρεψε την εσωτερική λειτουργία της υποκουλτούρας του οργανωμένου εγκλήματος σε μία αλληγορία πάνω στη διαφθορά σε μεγαλύτερη κλίμακα. Ακολούθησαν άλλες δύο ταινίες, που συμπλήρωσαν την τριλογία του Νονού: «Ο Νονός, μέρος 2ο» («The Godfather, Part II», 1974) και «Ο Νονός 3» («The Godfather, Part IΙI», 1990).

Τον «Νονό» ακολούθησε η ταινία χαμηλού προϋπολογισμού «Η Συνομιλία» («The Conversation», 1974), μία διεισδυτική εικόνα του μπλεξίματος ενός άνδρα στις ηλεκτρονικές παρακολουθήσεις με πρωταγωνιστή τον Τζιν Χάκμαν.

«Αποκάλυψη, τώρα!», το αριστούργημα του Κόπολα

Η πιο πολυέξοδη ταινία του Κόπολα και για πολλούς το αριστούργημά του, ήταν το αντιπολεμικό δράμα «Αποκάλυψη, τώρα!» («Apocalypse Now!», 1979), μεταφορά της νουβέλας του Τζόζεφ Κόνραντ «Η καρδιά του σκότους» στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η ταινία γυρίστηκε στις Φιλιππίνες κάτω από απάνθρωπες συνθήκες και ξεπέρασε κατά πολύ τον προϋπολογισμό της, με αποτέλεσμα να καλύψει ο ίδιος με δικά του κεφάλαια ένα μέρος του. Ήταν το πιο φιλόδοξο και προσωπικό έργο της καριέρας του, το οποίο όμως σήμανε και την αρχή της πτώσης του. Η ερμηνεία του Μάρλον Μπράντο στο ρόλο του μανιακού συνταγματάρχη Κουρτς παραμένει αξέχαστη.

Ακολούθησε το μιούζικαλ «Μια μέρα ένας έρωτας» («One from the Heart», 1982) και οι νεανικές ταινίες «Ο Αταίριαστος» («Rumble Fish», 1983) και «Αουτσάιντερς» («Outsiders», 1983), που καταπιάνονταν με θέματα απόκληρων εφήβων και αγαπήθηκαν πολύ στην Ελλάδα από τη νεολαία της εποχής εκείνης. Στις δυο αυτές ταινίες έκαναν τα πρώτα τους βήματα γνωστοί κατοπινοί πρωταγωνιστές της μεγάλης οθόνης, όπως ο Ματ Ντίλον, ο Τομ Κρουζ, ο Ρομπ Λόου, ο Πάτρικ Σουέιζι, ο Εμίλιο Εστέβεζ και η Νταϊάν Λέιν.

To 1984 παρουσίασε την ταινία μεγάλου προϋπολογισμού «Κότον Κλαμπ» («Cotton Club»), η οποία αναφέρεται στη σχέση ανάμεσα στον κόσμο του θεάματος και του οργανωμένου εγκλήματος μέσα από το περιβόητο τζαζ κλαμπ του Χάρλεμ. Οι «Πέτρινοι Κήποι» («Gardens of Stone, 1987) είναι μία ασυνήθιστη εικόνα τού πολέμου του Βιετνάμ, με επίκεντρο το στρατιωτικό νεκροταφείο της Ουάσινγκτον και η βιογραφική ταινία «Τάκερ: Ο άνθρωπος και το όνειρό του» («Tucker: The Man and His Dream», 1988) αφηγείται τη ζωή του Πρέστον Τάκερ (τον υποδύεται ο Τζεφ Μπρίτζες), ενός ταλαντούχου κατασκευαστή αυτοκινήτων, που έδωσε την ευκαιρία στον σκηνοθέτη να παρουσιάσει την εξόντωση της ατομικής πρωτοβουλίας από τα μεγάλα συμφέροντα.

Από την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα μέχρι σήμερα γύρισε μόλις επτά ταινίες, από τις οποίες αξίζει να μνημονευτούν «Ο Νονός 3» (1990), «Δράκουλας» («Dracula», 1994), βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μπραμ Στόκερ με πρωταγωνιστή τον Γκάρι Όλντμαν και «Ο Άνθρωπος της Βροχής («The Rainmaker», 1997), βασισμένη στο ομώνυμο νομικό θρίλερ του Τζον Γκρίσαμ με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέιμον. Το 2001 κυκλοφόρησε μία επαυξημένη εκδοχή κατά 40 λεπτά του αριστουργήματός του «Αποκάλυψη Τώρα!» με τον τίτλο «Apocalypse Now Redux».

Η προσωπική ζωή

Εκτός από τον κινηματογράφο, ο Κόπολα έχει αναπτύξει επιχειρηματική δραστηριότητα και σε άλλους τομείς. Κατέχει μεγάλες εκτάσεις με αμπέλια στην Καλιφόρνια, όπου παράγει πρώτης ποιότητας οίνους, ενώ κατά περιόδους δραστηριοποιείται στην εστίαση (καφέ και εστιατόρια) και στις εκδόσεις.

Από το 1963 είναι παντρεμένος με τη ντοκιμαντερίστρια Έλινορ Νιλ, με την οποία έχει αποκτήσει τρία παιδιά. Στα χνάρια του βαδίζει η κόρη του Σοφία Κόπολα, γνωστή σκηνοθέτρια με σημαντικές ταινίες στο ενεργητικό της. Γνωστοί ηθοποιοί είναι η αδελφή του Τάλια Σάιρ και ο ανιψιός του Νίκολας Κέιτζ.