Βρέθηκαν υπολείμματα καταστροφικής φωτιάς που ξέσπασε πριν από 2.200 χρόνια – Την είχε βάλει ο στρατός του Αννίβα

Αρχαιολόγοι έφεραν στο φως τα απανθρακωμένα υπολείμματα ενός

αρχαίου οικισμού, αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η φωτιά, που τους αφάνισε, μεταδόθηκε σχεδόν αστραπιαία, καθιστώντας πρακτικά αδύνατη κάθε προσπάθεια διάσωσης. Οι άνθρωποι κυριολεκτικά δεν είχαν τον χρόνο να σώσουν ούτε τις περιουσίες τους, ούτε τις ζωές τους.

Η φωτιά εκδηλώθηκε πάνω από 2.200 χρόνια πριν. Ο οικισμός, γνωστός ως Tossal de Baltarga, στα Πυρηναία Όρη, απανθρακώθηκε. Τα ερείπια ενός κτιρίου που οι αρχαιολόγοι όρισαν ως κτίριο G, αφηγούνται μία ανατριχιαστική καταστροφή.

Η καταστροφή αυτή, χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ. και συμπίπτει με την περίοδο του B’ Καρχηδονιακού Πολέμου, όταν οι Καρχηδονιακές δυνάμεις του Αννίβα διέσχισαν τα Πυρηναία για να πολεμήσουν με τους Ρωμαίους.

Ο Δρ. Oriol Olesti Vila, του αυτοδιοίκητου πανεπιστημίου της Βαρκελώνης και συγγραφέας της βασικής μελέτης στο περιοδικό Frontiers in Environmental Archaeology, εικάζει ότι το βίαιο αυτό συμβάν συνδέεται με την ιστορική σύγκρουση. Η εκτεταμένη καταστροφή ολόκληρου του σημείου καταδεικνύει σκόπιμη και πολύ αποτελεσματική διενέργεια εμπρησμού, εξηγεί ο Olesti Vila. Η πλήρης απανθράκωση  υποδηλώνει ένα σημαντικό επεισόδιο πολέμου. Τα λείψανα ενός απνθρακωμένου σκύλου στο κτίριο G,  δίνουν μια ιδέα σχετικά με τη βαναυσότητα της πυρκαγιάς.

O οικισμός Tossal de Baltarga, στην κοινότητα Cerretani, δεν είχε αμυντικά τείχη, όμως βρισκόταν σε μία εξαιρετικά πλεονεκτική – στρατηγική θέση, με θέα τον ποταμό και ήταν κόμβος  σημαντικών εμπορικών οδών. Η απότομη φωτιά απέφερε έναν πλούτο οργανικών υλικών, δίνοντας στους αρχαιολόγους, τη δυνατότητα να αποκαταστήσουν το «ψηφιδωτό» του τρόπου ζωής των τότε κατοίκων. Οι κοιλάδες ήταν τεράστιας οικονομικής και στρατηγικής σημασίας, εξηγεί ο Olesti Vila.

Όπως λέει, η πορεία του Αννίβα από τα Πυρηναία είχε ως αποτέλεσμα αψιμαχίες με τοπικές φυλές, ενδεχομένως με τη φυλή Cerretani. Λίγα αρχαιολογικά κατάλοιπα έχουν απομείνει στην περιοχή, αναδικνύοντας έτσι το Tossal de Baltarga σε καθοριστικό σημείο για την κατανόηση της περιοχής.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση του κτιρίου G πριν από την πυρκαγιά, όπως το σχεδίασε ο Francesc Riart (Φωτό: Francesc Riart),

 

Κοσμήματα και αντικείμενα δίνουν μια αντίληψη του τρόπου ζωής

Το κτίριο G, μία διώροφη δομή, κατέρρευσε ολοκληρωτικά, καθώς η πυρκαγιά κατέστρεψε την ξύλινη στέγη του, τα δοκάρια στήριξης και το επάνω πάτωμα. Ανάμεσα στα ερείπια, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μία σιδερένια καρφίτσα και ένα χρυσό σκουλαρίκι, φυλαγμένο σε ένα μικρό δοχείο. Ο επάνω όροφος φαίνεται να ήταν διαιρεμένος σε χώρους μαγειρέματος και παραγωγής υφαντών, γεγονός που αποδεικνύεται από τα πολυάριθμα αδράχτια και τα βάρη αργαλειού. Υποδηλώνει έτσι ότι εκεί έγνεθαν και ύφαιναν με το μαλί από τα πρόβατα και κατσίκια που εξέτρεφαν στο ισόγειο.

Επιπλέον, βρέθηκαν βρώσιμοι σπόροι, όπως βρώμη και κριθάρι, καθώς και μαγειρικά σκεύη που έφεραν υπολείμματα γάλακτος και χοιρινού μαγειρεμένου σε στιφάδο. Παρά την απουσία ανθρώπινων ευρημάτων στο κτίριο G, έξι ζώα-τέσσερα πρόβατα, μία κατσίκα, και ένα άλογο, δεν δραπέτευσαν. Το άλογο, πιθανώς να το ίππευαν οι ιδιοκτήτες του κτιρίου, ήταν αρκετά μεγάλο και έφερε στο στόμα του ένα μεταλλικό τμήμα. Πιθανώς, τα ζώα ήταν περιορισμένα στον οριοθετημένο χώρο τους με μία πόρτα που έκλεινε όπως υποδεικνύει ένα καμένο ξύλο στην είσοδο.

Ο κλειστός χώρος

Ο οριοθετημένος χώρος, πράγμα ασυνήθιστο για τη συγκεκριμένη κοινότητα, υποδηλώνει αυξημένο φόβο για κίνδυνο. Ισοτοπικές αναλύσεις αποκαλύπτουν ότι, κάποια πρόβατα είχαν βοσκήσει σε λιβάδια, ενδεχομένως μετά από διακανονισμούς με τις όμορες κοινότητες. Οι ορεινές αυτές κοινότητες, δεν ήταν απομονωμένες, αλλά επικοινωνούσαν με τις γύρω περιοχές, ανταλλάσσοντας αγαθά και πολιτιστικές πρακτικές, λέει ο Olesti Vila.

Το χρυσό σκουλαρίκι που βρέθηκε από τους επιστήμονες, φωτογραφημένο σε σκούρο φόντο, μπροστά από το βάζο στο οποίο ήταν κρυμμένο (Φωτό: Marco Ansaloni)

Η σύνθετη οικονομία της παροικίας, αντανακλά μία κοινωνία της Εποχής του Σιδήρου, καλά προσαρμοσμένη στο περιβάλλον της,  η οποία αξιοποιούσε τις πηγές των υψιπέδων, διατηρώντας τις εξωτερικές συνδέσεις. Η ξαφνική φύση της καταστροφής, που δεν έδωσε τον χρόνο στους κατοίκους ν’ απελευθερώσουν τα ζώα τους, υποδηλώνει μία απροσδόκητη επίθεση. Τα κρυμμένα χρυσά σκουλαρίκια υποδεικνύουν επίσης ότι οι κάτοικοι ήταν σε αναμονή μίας απειλής, πιθανώς των στρατευμάτων του Αννίβα. Σε συνδυασμό με τον ασυνήθιστο αριθμό των περιορισμένων ζώων σε έναν μικρό στάβλο, ενισχύεται η αντίληψη ότι οι κάτοικοι ήταν πράγματι εν αναμονή ενός σημαντικού κινδύνου.

Αδιευκρίνιστη η τύχη των κατοίκων

Η μοίρα των κατοίκων του Tossal de Baltarga παραμένει αβέβαιη όμως το σημείο αργότερα, ανακαταλήφθηκε και οχυρώθηκε από τους Ρωμαίους. Η ανακατάληψη περιλάμβανε το χτίσιμο μεγάλων οχυρωματικών τειχών, όπως ενός εντυπωσιακού φρουρίου, πιθανώς ως υπενθύμιση της φωτιάς.