O Μυκηναϊκός Πολιτισμός ήταν πιο ισότιμος και λιγότερο ελιτίστικος απ’ ό,τι θεωρούσαμε μέχρι σήμερα – Η μελέτη που ανατρέπει τα δεδομένα

Μια πρόσφατη αρχαιολογική μελέτη έχει ρίξει νέο φως στηνοινωνική δομή των αρχαίων μυκηναϊκών κοινο
τήτων, υποδηλώνοντας ότι αυτές οι κοινωνίες ήταν λιγότερο ελιτίστικες και πιο ισότιμες από ό,τι πιστευόταν παλαιότερα. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Oxford Journal of Archaeology από τη Susan Lupack, βασίζεται σε μια λεπτομερή ανάλυση πήλινων πινακίδων γραμμένων στη Γραμμική Β που τεκμηριώνουν την κατοχή γης στην Πύλο. 

Μέχρι σήμερα, οι μελέτες της Μυκηναϊκής κοινωνίας έχουν εστιάσει το ενδιαφέρον τους κυρίως στα διοικητικά κέντρα και τα κέντρα των ελίτ, τα γνωστά «ανάκτορα».

Αυτές οι ελίτ θεωρήθηκαν ως οι κύριοι παράγοντες της οικονομίας και του πολιτισμού, συσσωρεύοντας εξωτικά αγαθά και παράγοντας αντικείμενα κύρους. Ωστόσο, η νέα μελέτη προτείνει μια πιο σύνθετη κοινωνική πραγματικότητα.

Τοιχογραφία στην αίθουσα του θρόνου στο Παλάτι του Νέστορος στην Πύλο. Φωτογραφία: Leporello78 / Wikimedia Commons

 

Ανατροπή των καθιερωμένων αντιλήψεων φέρνει η νέα μελέτη

Η νέα μελέτη ωστόσο, υποδεικνύει μια πιο περίπλοκη κοινωνική πραγματικότητα.

Το επίκεντρο της μελέτης της Lupack αποτέλεσε η αλληλουχία των αρχείων (πινακίδων) EP και EA, όπου καταγράφονται οι έγγειες ιδιοκτησίες από διαφορετικούς δήμους (περιοχές): pa-ki-ja-ne και ti-no.

Στην pa-ki-ja-ne, μέρος του κύριου ιερού της Πύλου, οι έγγειες ιδιοκτησίες κατανέμονται άνισα, με τον κλήρο να καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων. Στην ti-no, η γη κατανεμόταν πιο ισότιμα ανάμεσα στους τεχνίτες και τους βοσκούς.

Η σύγκριση ανάμεσα στις αλληλουχίες από τις δύο πήλινες πινακίδες, αποκαλύπτει μια διαφορετική εικόνα της Μυκηναϊκής κοινωνίας. Ενώ δηλαδή, η κοινωνία της pa-ki-ja-ne, εμφανίζει μια αυστηρή ιεραρχία, στην ti-no αναπαρίσταται μια πιο ισότιμη κοινωνική δομή.

Η τυπική δομή της Μυκηναϊκής κοινωνίας

Η ανακάλυψη αυτή υποδηλώνει ότι, η τυπική Μυκηναϊκή κοινωνία ενδέχεται να ήταν λιγότερο ιεραρχική απ’ ό,τι προηγουμένως θεωρούταν, με μια πιο ισότιμη κατανομή των γαιών σε κάποιες κοινότητές της.

Επίσης, η μελέτη αναγνωρίζει τρεις σφαίρες ισχύος στην Μυκηναϊκή κοινωνία: τη διοίκηση των ανακτόρων, τα ιερά και τους δήμους (da-moi). Αν και ηγέτης του ανακτόρου ήταν ο wa-nax (άνακτας), ο οποίος εκπροσωπούσε το διοικητικό κέντρο, σημαντική επιρροή είχαν επίσης τα ιερά και τα διοικητικά κέντρα.

Τα νομικά έγγραφα που όριζαν το καθεστώς της έγγειου ιδιοκτησίας, χορηγούνταν από συλλογικά όργανα γνωστά ως ko-to-no-o-ko, τα οποία διαχειρίζονταν τη γη εντός των δήμων.

Γραμμική Β στην πήλινη πινακίδα του ανακτόρου της Πύλου. Wikimedia Commons

Πέρα από τη διοίκηση του ανακτόρου, η καθημερινή ζωή στους δήμους ήταν εστιασμένη στις τοπικές κοινότητες, με τα κοινωνικά και οικονομικά δίκτυα να δρουν ανεξάρτητα από τον έλεγχο του ανακτόρου.

Οι πινακίδες  EP και EA ακολουθούν μια τυποποιημένη μορφή, αναφέροντας το όνομα του ιδιοκτήτη της γης, τον τίτλο του, το είδος της γης και την έκτασή της.

Το νομικό αυτό έγγραφο, κάνει δυνατή την ακριβή σύγκριση ανάμεσα στην κοινωνική στάθμη των ατόμων.

Στην pa-ki-ja-ne, πολλοί ιδιοκτήτες της γης επιτελούσαν θρησκευτικούς ρόλους, ενώ στην ti-no, παρατηρείται μεγαλύτερη γκάμα επαγγελμάτων.

Η μελέτη της Lupack, προσφέρει μια νέα προοπτική της Μυκηναϊκής κοινωνίας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ανάλυσης πέρα από τις ελίτ και τ’ ανάκτορα, καθώς και της κατανόησης της περιπλοκότητας των αρχαίων  κοινοτήτων.

Η προσέγγισή της υπόσχεται ν’ ανοίξει νέους δρόμους έρευνας των κοινωνικών δομών του Μυκηναϊκού κόσμου, αμφισβητώντας καθιερωμένες αντιλήψεις σχετικά με τις αρχαίες αυτές κοινωνίες.