Sequana: Ποια ήταν η αρχαία θεά που έδωσε το όνομά της στον ποταμό Σηκουάνα

«Κάτω από τον ουρανό του Παρισιού / τρέχει ένα χαρούμενο ποτάμι»,

τραγούδησε η Edith Piaf. Ακόμη και όσοι δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ την γαλλική πρωτεύουσα μπορούν να φέρουν στο μυαλό τους εικόνες του πασίγνωστου Σηκουάνα. Λίγοι, ωστόσο, γνωρίζουν για τη γαλλορωμαϊκή θεά από την οποία πήρε το όνομά του ο ποταμός. Κελτικής καταγωγής, η θεραπευτική θεότητα Sequana λατρευόταν μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Γαλατίας τον 1ο αιώνα π.Χ.

Από το 1836 έως το 1967, οι ανασκαφές στα απομεινάρια ενός γαλλορωμαϊκού ιερού στις πηγές του Σηκουάνα στη Βουργουνδία έφεραν στο φως περίπου 1.500 λίθινα, χάλκινα και ξύλινα τάματα, που οι προσκυνητές πρόσφεραν στη Sequana. Τα μέρη του σώματος που απεικόνιζαν, αφορούσαν τραυματισμούς ή ασθένειες που χρειάζονταν θεραπεία, αναφέρει σε σχετικό αφιέρωμά του το National Geographic.

Άλλες αναφορές στη θεά δεν έχουν βρεθεί εκτός της πηγής του Σηκουάνα. Ωστόσο, παρά το στενό τοπικό πλαίσιο, η φήμη της Sequana θα είχε εξαπλωθεί σε μεγάλο μέρος της χώρας, εξαιτίας της εμπορικής σημασίας του ποταμού, όπως σημειώνεται στον κατάλογο της έκθεσης για τον Σηκουάνα που παρουσιάζεται αυτές τις ημέρες στην αρχαιολογική κρύπτη του Île de la Cité στο Παρίσι.

 

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι Κέλτες έφερναν προσφορές στη θεά του ποταμού για να ζητήσουν μια θεραπεία ή να ευχαριστήσουν για εκπληρωμένες επιθυμίες – μια πρακτική που εξελίχθηκε στη γαλλορωμαϊκή εποχή με ένα εκτεταμένο συγκρότημα πέτρινων ναών, του οποίου τα ερείπια είναι ορατά ακόμη και σήμερα.
Συγχώνευση πολιτισμών και μυθολογιών





Καθώς κατακτούσαν λαούς, οι αρχαίοι Ρωμαίοι υιοθετούσαν τοπικές θεότητες και τις ενέτασσαν στο πάνθεό τους. Η Sequana αντιπροσωπεύει κι αυτή μια συγχώνευση πολιτισμών.


«Όπως σημείωσε ο ίδιος ο Καίσαρας, οι Γαλάτες ήταν γνωστοί για το ότι είχαν πολλούς θεούς – είχαν θεούς για τα πάντα», λέει ο αρχαιολόγος Franck Abert.


«Αλλά δεν τους έφτιαχναν αγάλματα, όπως έκαναν οι Ρωμαίοι. Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση είχαμε τις πρώτες αναπαραστάσεις των Γαλατικών θεών», συμπληρώνει ο επιμελητής του αρχαιολογικού μουσείου της Ντιζόν, όπου στεγάζεται η συλλογή των ευρημάτων από το ιερό της Sequana.

Η μόνη σωζόμενη προσωποποίηση της Sequana είναι ένα χάλκινο άγαλμα του 1ου αιώνα που βρίσκεται στο συγκεκριμένο μουσείο και ανακαλύφθηκε κοντά στις πηγές του Σηκουάνα το 1933. Η στεφανωμένη θεά στέκεται όρθια πάνω σε μια μικρή βάρκα, η πλώρη της οποίας έχει σκαλιστεί ως κεφάλι πάπιας.


Το άγαλμα της Sequana στο αρχαιολογικό μουσείο της ΝτιζόνFulbert / Wikimedia Commons

Το πιο πιθανό είναι ότι ένας Γαλλορωμαίος τεχνίτης πήρε ένα άγαλμα της θεάς της άφθονίας (Αbudantia στη ρωμαϊκή μυθολογία) αφαίρεσε το κέρας της αφθονίας (κέρας της Αμάλθειας, στους ελληνικούς μύθους), πρόσθεσε μια βάρκα και δημιούργησε έτσι τη Sequana. Η πάπια συχνά αναφέρεται ως ζώο – προστάτης των παιδιών και της οικογένειας. Στα ερείπια μιας γαλλορωμαϊκής νεκρόπολης κοντά στο Port-Royal στο Παρίσι, οι αρχαιολόγοι βρήκαν παιδικά παιχνίδια και φυλαχτά σε σχήμα πάπιας.
Σύγχρονα «τάματα» για τον Σηκουάνα

Οι αρχαίοι προσκυνητές στην πηγή του Σηκουάνα ενέπνευσαν τον καλλιτέχνη και σκηνοθέτη Yan Tomaszewski, ο οποίος δημιούργησε μια σειρά από σύγχρονα τάματα: γλυπτά που είναι καλυμμένα με βαμβάκι και περιέχουν ενεργό άνθρακα (κάρβουνο), τα οποία βυθίστηκαν με μια εικαστική περφόρμανς στον ποταμό για αρκετές εβδομάδες.


«Το κάρβουνο απορροφά τους ρύπους και τις ακαθαρσίες», εξηγεί ο καλλιτέχνης. «Η ιδέα είναι ότι αυτά τα γλυπτά θεραπεύουν τόσο πρακτικά όσο και συμβολικά το ποτάμι».

Στη συνέχεια το κάρβουνό στάλθηκε σε επιστημονικό εργαστήριο για ανάλυση της ρύπανσης και τα γλυπτά παρουσιάστηκαν σε διάφορα μουσεία. Ένα από αυτά βρίσκεται τώρα στην αρχαιολογική κρύπτη του Île de la Cité.

Ένα από τα «τάματα» του Yan Tomaszewski, όπως εκτίθεται στην αρχαιολογική κρύπτη του Île de la CitéPierre Antoine / Paris Musées - Musée Carnavalet

Η μικρής κλίμακας προσπάθεια του Tomaszewski – εμπνευσμένη από ένα πανάρχαιο τελετουργικό της Sequana, φορτωμένο με συμβολισμούς – αντικατοπτρίζει το κολοσσιαίο έργο καθαρισμού του Σηκουάνα που έχει ως στόχο να τον καταστήσει ξανά ασφαλή για κολύμπι στους Ολυμπιακούς Αγώνες.