Ανακαλύφθηκε άγνωστη μέχρι σήμερα προϊστορική κοινωνία – Τι αποκαλύπτει για τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου

Μελετητές έφεραν στο φως τα ευρήματα της πρώτης γνωστής αγροτικής κοινωνίας, στη βορειοδυτική Αφρική, η οποία ανάγεται στην τελευταία φάση της Νεολιθικής Περιόδου, περί το 3400-2900 π.Χ.

Πρόκειται για την πιο πρώιμη και την μεγαλύτερη αγροτική κοινωνία που έχει ανακαλυφθεί στην Αφρική, πέρα από την περιοχή του Νείλου και έχει ομοιότητες με σύγχρονες τοποθεσίες στην Ιβηρική Χερσόνησο. Οι ανασκαφές και η ανακάλυψη έγιναν στο Μαρόκο.
 Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Antiquity, και αποκαλύπτει τη σημασία του Μαγκρέμπ (βορειοδυτική Αφρική) στην ανάδυση των σύνθετων κοινωνιών στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.

Η σημασία της τοποθεσίας στην αρχαιότητα

Έχοντας ακτές στην Μεσόγειο, σύνορα στην έρημο της Σαχάρας και τη μικρότερη θαλάσσια διάβαση ανάμεσα σε Αφρική και Ευρώπη, το Μαγκρέμπ είναι ήταν η τέλεια τοποθεσία για να  αποτελέσει το κέντρο μεγάλων πολιτιστικών εξελίξεων. Όπως όλα δείχνουν, αυτό ξεκίνησε από πολύ παλιά.

Η σημασία της τοποθεσίας στη διάρκεια της Παλαιολιθικής, της Εποχής του Σιδήρου και των Ισλαμικών περιόδων, είναι γνωστή από τεκμήρια που έχουν ήδη συγκεντρωθεί από πολλά σημεία της. Υπάρχει όμως ένα κενό στη γνώση της αρχαιολογίας του Μαγκρέμπ, ανάμεσα στο 4.000 και το 1.000 π.Χ., μια περίοδο δυναμικών αλλαγών σχεδόν σ’ ολόκληρη την Μεσόγειο.

Με την πρόθεση να κλείσει αυτό το χάσμα, ο Youssef Bokbot (INSAP), η Cyprian Broodbank (Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ) και ο Giulio Lucarini (CNR-ISPC και ISMEO) έχουν πραγματοποιήσει διεεπιστημονικές αρχαιολογικές εργασίες στο Oued Beht, στο Μαρόκο, με αποκαλυπτικά αποτελέσματα.

Λίθινα εργαλεία από το Oued Beht: e & f) γυαλισμένοι πέλεκεις, g) πρόπλασμα πέλεκυ/σφήνας, h) οδοντωτό δρεπανοειδές στοιχείο· i) ευθύγραμμο δρεπανοειδές στοιχείο, j) κυκλικό ακροκέφαλο, k) προϊόν διπολικής κρούσης (Φωτογραφία: Lorena Lombardi & Moad Radi/Antiquity Publications).

Ο καθηγητής Broodbank εξηγεί:  «Για περισσότερο από 30 χρόνια, ήμουν σίγουρος ότι από την αρχαιολογία της Μεσογείου, της ύστερης προϊστορικής βορείου Αφρικής, έλειπε κάτι σημαντικό». «Τώρα τουλάχιστον, γνωρίζουμε ότι αυτό ισχύει και μπορούμε να δούμε τη δυναμική συνεισφορά της Αφρικής στην ανάδυση και τις αλληλεπιδράσεις των πρώιμων κοινωνιών της Μεσογείου».

Τα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι η τοποθεσία ήταν το μεγαλύτερο γεωργικό συγκρότημα αυτής της περιόδου στην Αφρική εκτός της περιοχής του Νείλου. Όλα τα στοιχεία δείχνουν την παρουσία ενός αγροτικού οικισμού μεγάλης κλίμακας – παρόμοιου μεγέθους με την Τροία της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, γράφουν οι ερευνητές.

Σε δήλωση τύπου, οι ίδιοι αναφέρουν: «Για περισσότερο από έναν αιώνα, το τελευταίο μεγάλο κενό της μεταγενέστερης μεσογειακής προϊστορίας είναι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι κοινωνίες των Μεσογειακών ακτών της  Αφρικής, δυτικά της Αιγύπτου.

Λίθινα εργαλεία από το Oued Beht: a & b) Kάτω λίθοι λείανσης- c) Άνω μύλος που επαναχρησιμοποιήθηκε ως αμόνι. (Πηγή: Lorena Lombardi & Moad Radi/Antiquity Publications Ltd)

Οι ανακαλύψεις μας αποδεικνύουν ότι αυτό το χάσμα οφείλεται όχι στην έλλειψη σημαντικής προϊστορικής δραστηριότητας, αλλά στη σχετική έλλειψη έρευνας και δημοσίευσης. Η υδάτινη δίοδος Oued Beht επιβεβαιώνει  τον κεντρικό ρόλο του Μαγκρέμπ στην εμφάνιση τόσο των μεσογειακών όσο και των ευρύτερων αφρικανικών κοινωνιών».

Άνευ προηγουμένου ανακαλύψεις

Η ομάδα ανακάλυψε  κατάλοιπα από εξημερωμένα  φυτά και ζώα, κεραμικά και λίθινα σκεύη, όλα χρονολογούμενα στην ύστερη Νεολιθική περίοδο. Οι ανασκαφές τους αποκάλυψαν επίσης εκτενή στοιχεία για βαθείς λάκκους αποθήκευσης.

Σύγχρονες τοποθεσίες  με παρόμοιες τάφρους, έχουν βρεθεί στην άλλη πλευρά των Στενών του Γιβραλτάρ στην Ιβηρική Χερσόνησο, όπου τα ευρήματα από ελεφαντόδοντο και αυγά στρουθοκαμήλου έχουν αποδείξει τη σύνδεση με την Αφρική. Αυτό υποδηλώνει ότι το Μαγκρέμπ συνέβαλε στην ευρύτερη ανάπτυξη της δυτικής Μεσογείου κατά την τέταρτη χιλιετία π.Χ..

Ανατροπή της αντίληψης για την περιοχή

Τα ευρήματα αποδεικνύουν ότι η Oued Beht και το βορειδυτικό Μαγκρέμπ ήταν καθοριστικής σημασίας περιοχές της ευρύτερης Μεσογείου. Οι ανακαλύψεις αυτές αλλάζουν την αντίληψή μας σχετικά με την ύστερη προϊστορία της Μεσογείου και της Αφρικής, σημειώνουν οι συγγραφείς της μελέτης.

Όπως δηλώνουν οι συγγραφείς του άρθρου:  «Είναι σημαντικό να εντάξουμε την υδάτινη οδό Oued Beht μέσα σε ένα ευρύτερο εξελισσόμενο και συνεκτικό πλαίσιο που αγκαλιάζει τους λαούς και απ’ τις δύο πλευρές της Μεσογειακής – Ατλαντικής πύλης κατά τη διάρκεια της τέταρτης και της τρίτης χιλιετίας π.Χ. — και, την πιθανότητα της κίνησης και προς τις δύο κατευθύνσεις, ώστε να δούμε ότι πρόκειται για μια αμιγώς αφρικανικής καταγωγής κοινότητα που συνέβαλε ουσιαστικά στη διαμόρφωση αυτού του κοινωνικού κόσμου».

Αυτή η έρευνα επιτάσσει μια εκ νέου αξιολόγηση του ρόλου του Μαγκρέμπ στη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, υποδεικνύοντας ότι η Βόρεια Αφρική όχι μόνο δεν ήταν στο περιθώριο, αλλά αντίθετα, συνέβαλε σημαντικά στις πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις και εξελίξεις σ’ ολόκληρη την Μεσόγειο.