Λοτφί Ζαντέχ: Ο «πατέρας» της Ασαφούς Λογικής

Ο Λοτφί Ζαντέχ (Lotfi Zadeh) ήταν παγκοσμίου φήμης αμερικανός ιρανο-αζέρικης

καταγωγής μαθηματικός και πανεπιστημιακός δάσκαλος, που εισήγαγε στα μαθηματικά την έννοια της «Ασαφούς Λογικής» («Fuzzy Logic»).

Ο Λοτφί Αλιασκερζαντέχ γεννήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1921 στο Μπακού της τότε Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Ήταν γιος του δημοσιογράφου Ραχίμ Αλιασκερζαντέχ και της ρωσοεβραίας παιδιάτρου Φένιας Κόρενμαν. Σε ηλικία 10 ετών μετακόμισε με την οικογένειά του στην πατρίδα του πατέρα του, το Ιράν. Τα εξαιρετικά ακαδημαϊκά του επιτεύγματα τον έφεραν στις ΗΠΑ για μεταπτυχιακές σπουδές στο περίφημο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ).

Συνέχισε με το διδακτορικό του στην Ηλεκτρολογία το 1949 και αργότερα δίδαξε θεωρία συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Το 1959 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και πιθανώς να γνωρίστηκε με τον Ανδρέα Παπανδρέου, που εκείνη την περίοδο ήταν καθηγητής οικονομικών στο ίδιο πανεπιστήμιο. Το Μπέρκλεϊ παρέμεινε το ακαδημαϊκό του σπίτι έως το τέλος της καριέρας του κι εκεί έκανε τη διάσημη ανακάλυψή του.

Στις 30 Νοεμβρίου 1964 δημοσίευσε την πρωτοποριακή του εργασία «Ασαφή Σύνολα» («Fuzzy Sets»), με τις ετεροαναφορές της να προσεγγίζουν τις 100.000. Η θεωρία που παρουσίασε προσέφερε μία εναλλακτική λύση στις άκαμπτες «ασπρόμαυρες» παραμέτρους της παραδοσιακής αριστοτέλειας λογικής και αντ' αυτής πρόσφερε πιο διφορούμενα ή «ασαφή» όρια που μιμούνται περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο.

Μία πρόταση μπορεί να είναι αληθής «με κάποιο βαθμό αληθείας», και όχι απλά αληθής ή ψευδής. Με απλά λόγια, η ασαφής λογική λέει ότι τα πράγματα συχνά δεν είναι «άσπρο-μαύρο» αλλά «αποχρώσεις του γκρι». Η ιδέα αυτή απετέλεσε επανάσταση στη θεωρία της λογικής, γιατί ξέφυγε από το μοντέλο που κυριαρχούσε εδώ και 2.500 χρόνια, δηλαδή το μοντέλο του «αληθές-ψευδές» και «0-1».

Η ασαφής λογική (fuzzy logic) αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες της υπολογιστικής νοημοσύνης (computational intelligence), η οποία με τη σειρά της υπάγεται στο ευρύ πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence). Η θεωρία του Ζαντέχ έχει εφαρμοστεί από τότε σε μία τεράστια γκάμα τεχνολογικών εφαρμογών, από ένα ιαπωνικό σύστημα μετρό έως τους αντιολισθητικούς αλγόριθμους που κρατούν τα αυτοκίνητα ασφαλή στο δρόμο.

Ο Λοτφί Ζαντέχ, που τιμήθηκε με πλήθος βραβείων, πέθανε στις 6 Σεπτεμβρίου 2017 στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, σε ηλικία 96 ετών.