Εντομοφαγία: Οι ξεκαρδιστικές απαντήσεις Ελλήνων καταναλωτών σε έρευνα 4 Πανεπιστημίων

Σύντομα θα δούμε στα ράφια και των ελληνικών σουπερμάρκετ βρώσιμα

έντομα ή τρόφιμα που περιέχουν σκόνη εντόμων. Πόσο έτοιμοι είναι όμως οι Έλληνες καταναλωτές; Διαβάστε τις απαντήσεις που έδωσαν, σε έρευνα 4 Ελληνικών Πανεπιστημίων.

Σύμφωνα με προβλέψεις ο παγκόσμιος πληθυσμός θα ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, επιδεινώνοντας την παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Για να ικανοποιηθεί η ανάγκη για τροφή,  η συνολική παραγωγή τροφίμων από τώρα έως το 2050 πρέπει να αυξηθεί έως και 70% ένα σενάριο σχεδόν ανέφικτο, λόγω της συρρίκνωσης της καλλιεργήσιμης γης και της μείωσης των αποθεμάτων γλυκού νερού. Επομένως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εντοπιστούν εναλλακτικές λύσεις αντί των παραδοσιακών πηγών ζωικής πρωτεΐνης.

 Πολλαπλές μελέτες υποδεικνύουν ότι τα βρώσιμα έντομα είναι η λύση σε όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα καθώς αποτελούν μια υγιεινή πηγή τροφής παρέχοντας μια βιώσιμη εναλλακτική στην παραδοσιακή ζωική πρωτεΐνη. Η θρεπτική αξία των εδώδιμων εντόμων είναι συγκρίσιμη με αυτή άλλων πηγών κρέατος και από διατροφική άποψη, η ισορροπία των μακρο και μικροσυστατικών τους, είναι ακόμη πιο ωφέλιμη σε ορισμένα σημεία σύμφωνα με τους επιστήμονες. Τα βρώσιμα έντομα αποτελούν τρόφιμα υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και βιταμίνη Β12 με σημαντική περιεκτικότητα σε υψηλής ποιότητας μικροθρεπτικά συστατικά, όπως ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος, ενώ η περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνη κυμαίνεται από 25% έως 65% ανά 100 gm.

Αν και τα βρώσιμα έντομα και οι τροφές με βάση τα έντομα δεν είναι ακόμη διαθέσιμα στις ελληνικές αγορές τροφίμων στο εγγύς μέλλον θα τα δούμε στα ράφια. Πόσο όμως είναι αποδεκτά από τους Έλληνες καταναλωτές; Σε αυτό το ερώτημα προσπάθησε να απαντήσει μελέτη του Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, του Τμήματος Αγροτικής Οικονομίας, Γεωπονική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,  και του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.  Η μελέτη διερεύνησε τις αντιλήψεις και τις στάσεις των καταναλωτών για την κατανάλωση εντόμων και όρισε τους κύριους παρακινητικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ευαισθητοποίηση του κοινού και την αποδοχή προς την εντομοφαγία. 

Στις συνεντεύξεις συμμετείχαν 70 άτομα, εκ των οποίων 30 ήταν άνδρες και 40 γυναίκες. Η ηλικία των ερωτηθέντων κυμαινόταν μεταξύ 18 και 72 ετών με μέση ηλικία τα 39 έτη. Όσον αφορά το μορφωτικό τους επίπεδο, το 47% ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίου, το 27% είχαν ολοκληρώσει τη βασική δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το 26% ήταν απόφοιτοι Τεχνικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος. Επιπλέον, το 77% των συμμετεχόντων διέμενε στην ηπειρωτική Ελλάδα και το υπόλοιπο 23% στα νησιά.

Η μεγάλη πλειοψηφία των συμμετεχόντων απάντησε θετικά στην ερώτηση «Έχετε ακούσει ποτέ για τον όρο εντομοφαγία;» αλλά η μελέτη διαπίστωσε ότι η εντομοφαγία δεν είναι ευρέως αποδεκτή από τους καταναλωτές στην Ελλάδα, καθώς μόνο ένα μικρό τμήμα των συμμετεχόντων είναι πρόθυμο να δοκιμάσει βρώσιμα έντομα, εύρημα που συνάδει με άλλες μελέτες που επικεντρώνονται στην αποδοχή της εντομοφαγίας τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες .  

Εντύπωση δε, προκαλούν οι απαντήσεις των συμμετεχόντων μερικές εκ των οποίων είναι:

• -«Όχι, θεωρώ τα έντομα αηδιαστικά και δεν σκέφτομαι καν να τα φάω—εκτός κι αν ήμουν υπό συγκεκριμένη ιατρική περίθαλψη»
• -«Δεν με νοιάζει αν θα συμβεί αυτό στο μέλλον, αλλά νομίζω ότι είναι τρελό. Τα παντοπωλεία πληρώνουν πολλά για να διασφαλίσουν ότι τα καταστήματά τους απολυμαίνονται, οπότε γιατί να πουλάνε έντομα;»
• -«Αν βρισκόμασταν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά για να είμαι ειλικρινής, θα προτιμούσα να μετατραπώ σε vegan παρά να φάω έντομα»
• -«Θα προτιμούσα να μετακομίσω σε άλλη χώρα παρά να ψωνίσω από παντοπωλεία όπου πωλούνται ζωύφια»
• -«Είμαι θυμωμένος γιατί προσπαθούν να προωθήσουν την εντομοφαγία ως κάτι φυσικό ενώ δεν είναι. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να τρώνε έντομα»
• -«Τα βρώσιμα έντομα είναι μια ακατάλληλη τροφή για τον άνθρωπο» 
• -«Θα ήμουν συντετριμμένος αν συνέβαινε αυτό και θα μποϊκόταζα τις επιχειρήσεις που πωλούν βρώσιμα έντομα» 
• -«Ναι, αλλά εξαρτάται από τον τύπο του εντόμου. Για παράδειγμα, δεν μπορώ να καταλάβω την ιδέα να φάω έντομα που έχουν εξωσκελετό»
•  -«Ακόμη και αν η κυβέρνηση μας επιβάλει εντομοφαγία, νομίζω ότι δεν υπάρχουν καθόλου οφέλη και θα δημοσιευτούν πλαστά αποτελέσματα έρευνας για να μας πείσουν ότι υπάρχουν»
• -«Όχι, δεν νομίζω ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν καθόλου οφέλη»
• -«Θα λυπάμαι τον εαυτό μου αν φτάσουμε σε εκείνο το χαμηλό σημείο της ζωής όπου τα βρώσιμα έντομα θα είναι μέρος της διατροφής μας στην Ελλάδα»
• -«Είμαι αηδιασμένος αλλά ταυτόχρονα περίεργος για τη γεύση τους. Θα δοκίμαζα βρώσιμα έντομα γιατί μου αρέσουν οι προκλήσεις»
• -«Δεν γνωρίζω πιθανά οφέλη, αλλά ακόμα κι αν υπήρχαν, η εντομοφαγία είναι μια τόσο περίεργη και άγνωστη ιδέα για μένα που αυτά τα οφέλη δεν θα με έπειθαν ποτέ να υιοθετήσω την εντομοφαγία και να συμπεριλάβω βρώσιμα έντομα στην καθημερινή μου διατροφή» 
• -«Δεν θα έτρωγα ποτέ έντομα, επομένως, δεν έψαξα ποτέ για πιθανά οφέλη που μπορεί να έχουν. Για παράδειγμα, δεν μου αρέσουν τα πράσινα μπιζέλια, οπότε ποιο είναι το νόημα να ερευνήσω τα οφέλη τους αν δεν πρόκειται να τα φάω»
• -«Είμαι πρόθυμος να φάω βρώσιμα έντομα εάν το έντομο είναι κρυμμένο και δεν φαίνεται. Κατά προτίμηση, εάν το έντομο ήταν αλεσμένο, θα διευκόλυνε τη μετάβαση σε μια διατροφή με βρώσιμα έντομα»
• -«Είμαι περίεργος για τη γεύση τους. Στη Γαλλία, οι άνθρωποι τρώνε βατραχοπόδαρα και σαλιγκάρια, κάτι που δεν διαφέρει πολύ από το να τρώμε βρώσιμα έντομα, σωστά;»
• -«Αν κάτι είναι ωφέλιμο για την ανθρώπινη υγεία, τότε δεν βλέπω λόγο να μην το δοκιμάσουμε. Ωστόσο, η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου η πλειοψηφία των πολιτών της είναι δεισιδαίμονες και δεν πιστεύουν στην επιστήμη, οπότε νομίζω ότι θα είναι δύσκολο να τους πείσουμε να φάνε ζωύφια, ακόμη και σε περίπτωση που υπήρχαν πραγματικά οφέλη για την υγεία»
• -«Σκέφτομαι κάτι αλμυρό, τραγανό και νόστιμο σαν πατατάκια. Κάτι για να σας ανοίξει την όρεξη. Θα ταίριαζε δυνητικά με κοκτέιλ»
• -«Είμαι πρόθυμος να δοκιμάσω βρώσιμα έντομα εάν εγκρίνονται και πιστοποιούνται ως επιλογή τροφίμων»
• -«Ναι, έχω φάει έντομα σε μπάρες δημητριακών. Δεν μπορείτε να ξεχωρίσετε τη διαφορά στη γεύση, ήταν νόστιμα»
• -«Καλή πηγή πρωτεΐνης. Έχω δει ντοκιμαντέρ που έδειχναν γορίλες να τρώνε μυρμήγκια για αυτόν ακριβώς τον λόγο»

Συμπερασματικά, παρά τις συνεχείς προσπάθειες των ειδικών να προωθήσουν τα βρώσιμα έντομα ως φιλική προς το περιβάλλον πηγή πρωτεΐνης, οι Έλληνες καταναλωτές εξέφρασαν αισθήματα αποστροφής και αηδίας που οδηγούν σε απόρριψη των βρώσιμων εντόμων λόγω φόβου τροφικής δηλητηρίασης, ασθένειας και δυσάρεστης κατάστασης, με τους συμμετέχοντες να ισχυρίζονται ότι τα παράσιτα είναι φορείς ασθενειών. Σε γενικές γραμμές, η ιδέα της υιοθέτησης της εντομοφαγίας, ήταν είτε ανησυχητική είτε προκαλούσε συναισθήματα άρνησης.

Σύμφωνα πάντως με τους ερευνητές το βασικό βήμα για την καθιέρωση της εντομοφαγίας στην Ελλάδα, είναι να γίνει γνωστό στο κοινό ότι τα βρώσιμα έντομα είναι ασφαλή για ανθρώπινη κατανάλωση. Η διαβεβαίωση των καταναλωτών ότι δεν υπάρχουν επιβλαβείς επιπτώσεις από την κατάποση βρώσιμων εντόμων είναι ζωτικής σημασίας για την αποδοχή της εντομοφαγίας στην Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω διαφανών κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων που υπογραμμίζουν τα διατροφικά οφέλη της δίαιτας με βάση τα έντομα. 

Η παρέμβαση ακαδημαϊκών, ειδικών υγείας, γιατρών και διαιτολόγων για να μεταδώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τα οφέλη της κατανάλωσης βρώσιμων εντόμων και τα πλεονεκτήματα στην υγεία και τα περιβαλλοντικά οφέλη της κατανάλωσης εναλλακτικών πρωτεϊνών, είναι ένα ακόμη βήμα για τη δημιουργία του πρώτου τμήματος των καταναλωτών που θα υιοθετούσαν την εντομοφαγία. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες, όπως η διδασκαλία σχετικών μαθημάτων στα σχολεία, η διανομή αφισών με διατροφικά στοιχεία σε όλα τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας της χώρας και με συνταγές που περιλαμβάνουν βρώσιμα έντομα ως κύριο συστατικό τους, διαθέσιμες στις αγορές τροφίμων. Για να κινήσουν την περιέργεια, δωρεάν δείγματα τροφίμων που περιλαμβάνουν βρώσιμα έντομα ως ένα από τα συστατικά τους θα μπορούσαν επίσης να μοιράζονται στους καταναλωτές σε σούπερ μάρκετ. Αυτές οι δοκιμές θα μπορούσαν να είναι ένας τρόπος μετατροπής των ανθρώπων σε πιστούς πελάτες του προϊόντος.