ΕΕ: Και σε ελληνικά ράφια μολυσμένο συστατικό αρτοποιίας – Πωλείται σε 12 χώρες

Στη λίστα των «μολυσμένων» παρτίδων και η Ελλάδα – Οι οδηγίες

της EFSA και τι πρέπει να προσέξουν οι καταναλωτές

Ένα εξαιρετικά δημοφιλές συστατικό στην αρτοποιία και τη ζαχαροπλαστική, φαίνεται να κρύβει σημαντικούς κινδύνους όταν οι διαδικασίες παραγωγής και ελέγχου αστοχούν. Η πρόσφατη ειδοποίηση μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ταχείας Ειδοποίησης για Τρόφιμα και Ζωοτροφές (RASFF) με κωδικό 2025.10189 αναδεικνύει ένα σοβαρό πρόβλημα που αγγίζει άμεσα την ελληνική αγορά, καθώς η Ελλάδα περιλαμβάνεται στις 12 χώρες όπου διανεμήθηκε παρτίδα με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή του οπίου. Η ειδοποίηση αυτή, που ξεκίνησε από την Πολωνία και αφορά προϊόν προέλευσης Τσεχίας, έρχεται να προστεθεί σε μια μακρά λίστα παρόμοιων περιστατικών που υπογραμμίζουν τα κενά στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.

 Το προϊόν είναι μπλε παπαρουνόσπορος και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι εργαστηριακές αναλύσεις έδειξαν ότι το επίπεδο των αλκαλοειδών οπίου στο προϊόν με την εμπορική ονομασία Mak Niebieski (Blue Poppy Seeds) ανήλθε στα 29,2 mg/kg, υπερβαίνοντας το αυστηρό ευρωπαϊκό όριο των 20 mg/kg. Το συγκεκριμένο προϊόν διατίθεται σε συσκευασίες του ενός κιλού, με ημερομηνία λήξης την 30η Σεπτεμβρίου 2026 και γραμμωτό κώδικα 25 0087 17. Η χώρα μας έχει λάβει από το RASFF, την επισήμανση για ενέργειες παρακολούθησης και follow-up. Αυτό σημαίνει ότι οι ελληνικές αρχές ελέγχου και οι επαγγελματίες του κλάδου των τροφίμων πρέπει να προβούν σε άμεση ιχνηλάτηση των παρτίδων που έχουν εισαχθεί, ώστε να διασφαλιστεί ότι το ακατάλληλο προϊόν θα αποσυρθεί εγκαίρως από τα ράφια και τα εργαστήρια αρτοποιίας.

Στην Ελλάδα ο παπαρουνόσπορος έχει εδραιωθεί τα τελευταία χρόνια ως ένα ιδιαίτερα δημοφιλές συστατικό, ξεφεύγοντας από τα στενά όρια των τοπικών συνταγών της Βόρειας Ελλάδας και εισβάλοντας δυναμικά στη σύγχρονη αρτοποιία και ζαχαροπλαστική. Η πιο διαδεδομένη χρήση του εντοπίζεται στα αρτοποιεία της γειτονιάς, όπου χρησιμοποιείται κατά κόρον ως επικάλυψη στο παραδοσιακό κουλούρι Θεσσαλονίκης, είτε σε συνδυασμό με το σουσάμι είτε ως εναλλακτική επιλογή για μια πιο ιδιαίτερη εμφάνιση και γεύση. Παράλληλα, αποτελεί βασικό συστατικό στα πολύσπορα ψωμιά και τις φραντζόλες ολικής άλεσης, καθώς προσδίδει την επιθυμητή τραγανή υφή που αναζητούν οι καταναλωτές στα προϊόντα υγιεινής διατροφής.

Στον τομέα της ζαχαροπλαστικής, ο παπαρουνόσπορος πρωταγωνιστεί σε κλασικές πλέον συνταγές που συναντάμε σε όλα τα cafe και τα bakery shops της χώρας, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το κέικ λεμόνι με παπαρουνόσπορο. Επίσης, χρησιμοποιείται συχνά σε muffins, μπισκότα βρώμης και διάφορα βουτήματα, ενώ δεν σπανίζει η χρήση του ως γέμιση ή διακόσμηση σε τσουρέκια και brioche, δίνοντας μια ευρωπαϊκή νότα στα ελληνικά αρτοσκευάσματα. Στην κατηγορία των σνακ, τα κριτσίνια και τα χειροποίητα crackers που πωλούνται με το κιλό είναι από τα προϊόντα που περιέχουν συχνά μεγάλες ποσότητες του σπόρου στην εξωτερική τους επιφάνεια.

Η χρήση του επεκτείνεται και στον χώρο της εστίασης, όπου πολλοί σεφ τον εντάσσουν σε σύγχρονα πιάτα. Τον συναντάμε συχνά σε βινεγκρέτ για πράσινες σαλάτες, καθώς και σε πρωτότυπα παναρίσματα για τυριά, όπως η τηγανητή φέτα με μέλι, ή σε κρούστες ψαριών όπως ο σολομός και ο τόνος. Επιπλέον, στο πλαίσιο της τάσης για superfoods, πολλοί καταναλωτές τον χρησιμοποιούν στο σπίτι προσθέτοντάς τον απευθείας στο γιαούρτι, σε smoothies ή πάνω από το avocado toast, θεωρώντας τον μια θρεπτική προσθήκη στο καθημερινό τους διαιτολόγιο.

Το φαινόμενο της μόλυνσης παπαρουνόσπορου με όπιο αυτό δεν είναι μεμονωμένο, καθώς η ευρωπαϊκή ειδοποίηση 2025.9738 πριν από λίγες ημέρες, κατέδειξε ακόμη σοβαρότερες παραβάσεις. Σε εκείνη την περίπτωση, παπαρουνόσποροι πολωνικής προέλευσης βρέθηκαν να περιέχουν συγκεντρώσεις μορφίνης και κωδεΐνης έως και 82 mg/kg, ποσότητα υπερτετραπλάσια του επιτρεπτού ορίου. Η ανάκληση στη Γερμανία αφορούσε το προϊόν HOSYAUSHKA Mohn 250 g της εταιρείας MONOLITH MITTE GmbH. Τα περιστατικά αυτά συνθέτουν μια ανησυχητική εικόνα για την ασφάλεια ενός συστατικού που καταναλώνεται καθημερινά από εκατομμύρια πολίτες σε ψωμιά, κουλούρια και γλυκίσματα.

Η ιστορική αναδρομή των τελευταίων ετών επιβεβαιώνει ότι η αγορά παπαρουνόσπορου στην Ευρώπη παραμένει ευάλωτη. Το 2024, δέκα κράτη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, είχαν ενημερωθεί για σπόρους τσεχικής προέλευσης με την απαράδεκτη συγκέντρωση των 208 mg/kg, επίπεδο που ήταν δέκα φορές πάνω από το νόμιμο όριο. Επίσης, τον Αύγουστο του 2025, οι ολλανδικές αρχές εντόπισαν ισπανικούς παπαρουνόσπορους με αυξημένη μορφίνη. Η επαναλαμβανόμενη αυτή κατάσταση οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση στη θέσπιση αυστηρότερων κανονισμών με την απόφαση 2021/2142. Πλέον, το όριο για τους σπόρους που φτάνουν στον καταναλωτή είναι τα 20 mg/kg, ενώ για τα έτοιμα αρτοσκευάσματα που τους περιέχουν, το όριο είναι εξαιρετικά χαμηλό, μόλις 1,5 mg/kg.

Η αυστηρότητα των ορίων αυτών βασίζεται σε επιστημονικές γνωμοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), η οποία έχει ορίσει την οξεία δόση αναφοράς στα 10 μg μορφίνης ανά κιλό σωματικού βάρους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμα και μια μικρή ποσότητα μολυσμένων σπόρων μπορεί να οδηγήσει σε υπέρβαση της ασφαλούς πρόσληψης, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Τα συμπτώματα από την κατανάλωση υψηλών επιπέδων μορφίνης μέσω των τροφίμων περιλαμβάνουν υπνηλία, ναυτία, σύγχυση, ερυθρότητα, ακόμη και κατακράτηση ούρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Γαλλία το 2019 εκδόθηκε προειδοποίηση για συγκεκριμένα είδη ψωμιού, ενώ στην Αυστραλία το 2022 σημειώθηκαν μαζικές δηλητηριάσεις από παπαρουνόσπορο με αυξημένη θεβαΐνη, γεγονός που οδήγησε σε εκτεταμένες ανακλήσεις από εννέα διαφορετικές εταιρείες.

Πέρα από τους κινδύνους για την υγεία, η κατανάλωση τέτοιων προϊόντων έχει και σοβαρές κοινωνικές και νομικές προεκτάσεις. Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει εκδώσει οδηγία προς τους στρατιωτικούς να αποφεύγουν τρόφιμα με παπαρουνόσπορο, καθώς η κατανάλωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς θετικά αποτελέσματα σε τεστ ανίχνευσης ναρκωτικών ουσιών. Υπάρχουν καταγεγραμμένες περιπτώσεις μητέρων που έχασαν προσωρινά την επιμέλεια των μωρών τουςή εργαζομένων που απολύθηκαν, για να δικαιωθούν πολύ αργότερα όταν αποδείχθηκε ότι η παρουσία οπιοειδών στον οργανισμό τους οφειλόταν αποκλειστικά σε αρτοσκευάσματα που περιείχαν μολυσμένους σπόρους.

Η αιτία της υψηλής συγκέντρωσης αλκαλοειδών εντοπίζεται στη φυσιολογία του φυτού της παπαρούνας. Ενώ οι ίδιοι οι σπόροι δεν περιέχουν οπιοειδή, αυτά βρίσκονται στον γαλακτώδη χυμό του περικαρπίου. Εάν κατά τη συγκομιδή ή την επεξεργασία παραμείνουν φυτικά υπολείμματα προσκολλημένα στους σπόρους, οι συγκεντρώσεις εκτοξεύονται. Η ελλιπής διαδικασία καθαρισμού και η επιλογή συγκεκριμένων ποικιλιών με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή αποτελούν τις κύριες αιτίες του προβλήματος. Αν και η θερμική επεξεργασία κατά το ψήσιμο μειώνει σε κάποιο βαθμό τα επίπεδα των ουσιών αυτών, η μείωση δεν επαρκεί όταν η αρχική μόλυνση είναι πολύ υψηλή. Ένα μέσο κομμάτι κέικ μπορεί να περιέχει σημαντική ποσότητα σπόρων, καθιστώντας την κατανάλωση επικίνδυνη ειδικά για ευάλωτες ομάδες όπως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνια νοσήματα.

Οι χώρες που διανεμήθηκε ο παπαρουνόσπορος