Γιατί το ταπεινό ελληνικό τσάι του βουνού, είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα αρωματικό ρόφημα – Μελέτη του ΕΜΠ

 

Επιστημονική μελέτη επιβεβαιώνει ότι το ελληνικό τσάι του βουνού θεωρείται θησαυρός υγείας

Το ελληνικό τσάι του βουνού, και ειδικά το είδος Sideritis scardica, είναι εδώ και αιώνες ένα από τα πιο αγαπημένα αφεψήματα της ελληνικής παράδοσης. Ωστόσο μια νέα εκτενής μελέτη από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και την Korres S.A. έρχεται να επιβεβαιώσει επιστημονικά αυτό που οι καταναλωτές γνωρίζουν εμπειρικά: το τσάι του βουνού δεν είναι απλώς νόστιμο και καταπραϋντικό, αλλά ένα πραγματικό φυσικό σκεύασμα πλούσιο σε ουσίες με σημαντική δράση για την υγεία. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Processes, αναλύοντας σε βάθος τη χημική του σύσταση και εφαρμόζοντας μια «πράσινη» μέθοδο εκχύλισης που αποκαλύπτει ακόμη περισσότερα για την αξία του φυτού.

Οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι το τσάι του βουνού αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πηγές φυσικών αντιοξειδωτικών στα ελληνικά αρωματικά φυτά. Οι φαινολικές ενώσεις και τα φλαβονοειδή που περιέχει—όπως χλωρογενικό οξύ, λουτεολίνη, απιγενίνη, ροσμαρινικό οξύ και δεκάδες ακόμη βιοδραστικά συστατικά—συνδέονται με αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και νευροπροστατευτική δράση. Η παραδοσιακή χρήση του για κρυολόγημα, πεπτικές ενοχλήσεις, πόνους και ενίσχυση της άμυνας φαίνεται πλέον να έχει σαφή επιστημονικό υπόβαθρο.

Μελετώντας το φυτό σε βάθος, η επιστημονική ομάδα του ΕΜΠ αξιοποίησε μια νέα κατηγορία «πράσινων» διαλυτών, τους φυσικούς ευτηκτικούς διαλύτες (NADES), οι οποίοι επιτρέπουν την εξαγωγή των ενεργών συστατικών χωρίς την ανάγκη συμβατικών οργανικών διαλυτών. Σύμφωνα με την ανάλυση, οι συνθέσεις NADES που βασίζονται στη βεταΐνη και σε πολυόλες ήταν οι πιο αποδοτικές, απομονώνοντας σχεδόν διπλάσιες συγκεντρώσεις φαινολικών και φλαβονοειδών σε σύγκριση με τα παραδοσιακά εκχυλίσματα με αιθανόλη-νερό. Αυτό σημαίνει ότι το φυτό περιέχει ακόμη μεγαλύτερο «απόθεμα» ωφέλιμων συστατικών από ό,τι αναδεικνύεται με τις κλασικές μεθόδους εκχύλισης.

Η έρευνα αξιολόγησε συστηματικά τη χημική σύσταση του εκχυλίσματος μέσω HPLC, δείχνοντας ότι η πράσινη μέθοδος εκχύλισης αποκαλύπτει ενώσεις που δεν ανιχνεύονται με τις συνηθισμένες τεχνικές. Ανάμεσά τους βρίσκονται συστατικά όπως το χλωρογενικό οξύ, το σιρινγκικό οξύ, το ρεσβερατρόλ και το βενζοϊκό οξύ, τα οποία συνδέονται διεθνώς με αντιγηραντική και αντιοξειδωτική δράση. Επιπλέον, τα εκχυλίσματα NADES φαίνεται να προστατεύουν καλύτερα τα ευαίσθητα συστατικά, κάνοντάς τα καταλληλότερα για χρήση σε τρόφιμα, συμπληρώματα και καλλυντικά.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η διαπίστωση ότι κάθε διαλύτης «αποκαλύπτει» διαφορετικό χημικό προφίλ. Για παράδειγμα, τα συμβατικά εκχυλίσματα εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα κουμαρικού και φερουλικού οξέος, ενώ τα NADES εκχυλίσματα περιείχαν μεγαλύτερες ποσότητες ναρινγίνης, σαλικυλικού οξέος και εσπεριδίνης. Αυτό δείχνει ότι το φυτό περιέχει πολλά περισσότερα βιοενεργά συστατικά απ’ όσα έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα, κάτι που υπογραμμίζει το διατροφικό και φαρμακευτικό του δυναμικό.

Το τσάι του βουνού, πέρα από την παράδοση, αποτελεί σήμερα αντικείμενο έρευνας για τις πιθανές του νευροπροστατευτικές ιδιότητες. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ενώσεις του ενδέχεται να συμβάλλουν στην προστασία των εγκεφαλικών κυττάρων, ενώ εξετάζεται η πιθανή επίδρασή του σε παθήσεις όπως η άνοια, χάρη στην ισχυρή αντιοξειδωτική του δράση. Η παρούσα έρευνα έρχεται να ενισχύσει την επιστημονική βάση για περαιτέρω κλινικές εφαρμογές.

Οι συνθήκες εκχύλισης βελτιστοποιήθηκαν ώστε να εξασφαλίζουν τη μέγιστη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών, αναδεικνύοντας την ιδανική αναλογία νερού, χρόνου και ποσότητας φυτικού υλικού. Το αποτέλεσμα ήταν ένα εκχύλισμα με έως και 131% υψηλότερη περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή σε σχέση με τις κλασικές μεθόδους, κάτι που αποδεικνύει ότι η σωστή τεχνική δεν αναβαθμίζει απλώς την ποιότητα του προϊόντος, αλλά και την αποτελεσματικότητά του για τον τελικό καταναλωτή.

Η μελέτη υπογραμμίζει επίσης την περιβαλλοντική αξία των NADES, καθώς πρόκειται για διαλύτες χαμηλής τοξικότητας, χωρίς πτητικές οργανικές ενώσεις και με δυνατότητα άμεσης ενσωμάτωσης στο τελικό προϊόν. Αυτό σημαίνει ότι η βιομηχανία μπορεί να στραφεί σε πιο βιώσιμες διαδικασίες, ενισχύοντας παράλληλα τη δραστικότητα των φυτικών εκχυλισμάτων—ένα σημαντικό βήμα για την ελληνική παραγωγή και τα φυτικά προϊόντα υψηλής ποιότητας.

Οι επιστήμονες του ΕΜΠ τονίζουν ότι τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν τη διερεύνηση της σταθερότητας των εκχυλισμάτων, την κλινική αξιολόγηση των ιδιοτήτων τους και την εφαρμογή της ίδιας τεχνολογίας σε άλλα ελληνικά αρωματικά φυτά. Η δυναμική που διαφαίνεται είναι μεγάλη και μπορεί να οδηγήσει σε νέα διατροφικά προϊόντα, καλλυντικά και συμπληρώματα με υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία. Σε μια εποχή που οι καταναλωτές αναζητούν φυσικές λύσεις με πραγματική επιστημονική τεκμηρίωση, η νέα μελέτη υπενθυμίζει ότι το ταπεινό ελληνικό τσάι του βουνού είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα αρωματικό ρόφημα. Είναι μια συμπυκνωμένη φυσική πηγή ευεργετικών ουσιών, βαθιά ριζωμένη στην ελληνική παράδοση αλλά πλέον και επιστημονικά κατοχυρωμένη ως ένα από τα πιο πολύτιμα φυτά της ελληνικής χλωρίδας

Αναφορά: Καραδένδρου Μαρία-Άννα, Άννα Καραντώνη, Ιωάννα Πιττέρου, Κυριακή Σαφάρι, Γεώργιος Σταυρόπουλος, Ανδρομάχη Τζάνη, και Αναστασία Δέτση. 2025. «Ανάπτυξη και Βελτιστοποίηση Διαδικασίας Πράσινης Εκχύλισης Ελληνικού Τσαγιού του Βουνού (Sideritis scardica )» Διαδικασίες 13, αρ. 12: 3945. https://doi.org/10.3390/pr13123945