Τι είναι ο σαμανισμός;

Μάγοι-γιατροί, προφήτες, σοφοί θεραπευτές...

Ο σαμανισμός γενικά συνδέεται με αυτόχθονες πληθυσμούς, ειδικότερα σε συνύπαρξη με ανιμιστικές ή τοτεμικές θρησκείες. Αυτή η συσχέτιση δεν είναι εντελώς ακριβής. Ο σαμανισμός μπορεί να ανιχνευτεί σε κάθε πολιτισμό, σε
κάθε κοινωνία σε όλη την ιστορία. Μπορεί ακόμη να βρεθεί ως μια πρακτική που περιλαμβάνεται σε κάθε θρησκεία, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων θρησκειών του κόσμου.

Η λέξη «σαμάν» κατάγεται από τις φυλές Tungus της Σιβηρίας. Σύμφωνα με την κοινότερη αντίληψη, σαμάνος είναι το κάθε πρόσωπο, που λειτουργεί ως ένας μάγος-γιατρός, προφήτης, ή ένας σοφός θεραπευτής. Ενώ υπάρχουν σαμάνοι που κάποιες φορές γίνονται πολύ δύσκολα αντιληπτοί ως τέτοιοι μέσα στον πολιτισμό όπου βρίσκονται, υπάρχουν επίσης συχνά σαμάνοι που είναι πλήρως ενσωματωμένοι και καταξιωμένοι ως μέλη μιας κοινωνίας.

Γενικά υπάρχουν τρεις τρόποι, μέσα από τους οποίους μπορεί ένα άτομο να γίνει σαμάνος:

κληρονομικότητα

κάλεσμα

σκόπιμη προσπάθεια.

Το άτομο που γίνεται σαμάνος μέσα από σκόπιμη προσπάθεια θεωρείται γενικότερα πολύ πιο αδύναμος από κάποιο άτομο, που δέχεται το κάλεσμα στο σαμανισμό και σε κάποιους πολιτισμούς ποτέ δεν γίνεται αποδεκτός ως ένας αληθινός σαμάνος. Ένα άτομο, που έχει γεννηθεί μέσα σε μια οικογένεια σαμάνων, ειδικότερα αν η γενεολογική γραμμή των σαμάνων πάει πίσω πολλές γενεές, παρουσιάζει συχνά μια φυσική ροπή και δέχεται το κάλεσμα για την πρακτική του σαμανισμού. Πολλοί σαμάνοι δέχτηκαν το κάλεσμα από κάποια άλλη δύναμη ώστε να αναλάβουν την πρακτική χωρίς να έχουν γεννηθεί μέσα σε μία οικογένεια σαμάνων, ή να αναζητούν ενεργά να γίνουν σαμάνοι.

Ο σαμανισμός δεν είναι θρησκεία από μόνος του. Ενεργεί συχνά ακολουθώντας τα θρησκευτικά πιστεύω του πολιτισμού, μέσα στον οποίο ζει ο σαμάνος, ή τα συγκεκριμένα πιστεύω που έχει ο ίδιος ο σαμάνος. Ενώ ο σαμάνος προσφέρει πνευματική καθοδήγηση σε αυτούς που τη ζητούν, οι σαμανικές πρακτικές είναι περισσότερο για την πνευματική ανάπτυξη και τους στόχους του ιδίου. Στο βαθμό που οι άλλοι αντιλαμβάνονται, ο σαμάνος είναι γενικά ο θεραπευτής τους (φυσικά, πνευματικά, ή και τα δύο), αλλά αυτό είναι περισσότερο ένα «υποπροϊόν» του χαρίσματος που έχει ο σαμάνος. Ο σαμάνος εύχεται να εξελιχθεί και να γίνει ένα περισσότερο διαφωτισμένο άτομο, για το λόγο αυτό, ο σαμανισμός είναι μια «ατραπός του γίγνεσθαι» για το σαμάνο. Ο σαμανισμός είναι μια μυστικιστική διαδικασία.

Το κάλεσμα στο σαμανισμό συχνά ξεκινά με όνειρα θανάτου και αποσυναρμολόγησης. Αυτά τα όνειρα είναι κάπως τραυματικά για το άτομο. Αποτελούν επίσης την εισαγωγή, που προηγείται ενός ασυνήθιστου ονείρου. Για το σαμάνο υπάρχουν δύο είδη ονείρων. Συνηθισμένα όνειρα είναι τα κανονικά όνειρα στερημένα από νόημα, ή όπως τα περισσότερα όνειρα που έχουν οι άνθρωποι σε καθημερινή βάση. Το ασυνήθιστο όνειρο είναι αναμφισβήτητο όσον αφορά τη σπουδαιότητα του μηνύματός και του περιεχομένου του, καθώς και μιας αίσθησης επιτακτικότητας με την οποία η πληροφορία χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί με κάποιον τρόπο, που ο σαμάνος οφείλει να διακρίνει.


Ο σαμάνος χρησιμοποιεί ονειρικά μονοπάτια για να προσεγγίσει πληροφορίες. Σε πολλές περιπτώσεις ο σαμάνος ακόμη προκαλεί την ψυχή του να αφήσει το σώμα για να περπατήσει τα ψυχικά μονοπάτια και να αναζητήσει πληροφορίες. Αυτές οι δύο πρακτικές είναι σήμερα περισσότερο γνωστές ως συνειδητό ονείρεμα και αστρική προβολή. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι για το σαμάνο, τα συμβάντα σε ένα όνειρό του και τα ψυχικά μονοπάτια είναι τόσο πραγματικά, αν όχι περισσότερο, όπως και τα συμβάντα της φυσικής πραγματικότητας. Ένας άλλος τρόπος που χρησιμοποιείται από το σαμάνο για να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες, είναι μέσω της έκστασης. Έκσταση είναι η μετάβαση σε μια αλλαγμένη κατάσταση της συνείδησης. Η πιο κοινή μέθοδος για να επιτευχθεί μια αλλαγμένη κατάσταση συνείδησης είναι μέσα από τη χρήση ρυθμικής τυμπανοκρουσίας ή μέσα από ψαλμωδίες. Κάποιες σαμανικές τεχνικές ακόμη χρησιμοποιούν παραισθησιογόνες ουσίες ώστε να εισέλθουν σε μία άλλη κατάσταση. Κατά τη διάρκεια της έκστασης ο σαμάνος μπορεί να δει μια ασυνήθιστη πραγματικότητα και εκείνη τη στιγμή είναι πιθανό κάποια πνεύματα ή θεότητες να καταλάβουν το σώμα του σαμάνου και να τον βοηθήσουν.

Συνήθως η επόμενη μεγάλη δοκιμασία του σαμάνου είναι να μεταστοιχειώσει κάποιο δηλητήριο. Αυτό περιλαμβάνει την πρόσληψη δηλητηρίου στο σώμα και έπειτα την μετάλλαξή του σε κάποια αβλαβή ουσία. Αν ο σαμάνος αποτύχει, μπορεί να πεθάνει. Αυτή η δοκιμασία μπορεί ακόμη να συμβεί στα ψυχικά μονοπάτια, καθώς ο ονειρικός και ο ψυχικός κόσμος είναι εξίσου πραγματικοί για το σαμάνο. Αν ο σαμάνος αποτύχει, αυτή η δοκιμασία μπορεί να μην αποβεί με φυσικό τρόπο μοιραία στο ψυχικό πεδίο, αλλά το άτομο θεωρείται τότε πολύ αδύναμο για να γίνει ένας αληθινός σαμάνος.

Οι σαμάνοι εργάζονται σε συνεργασία με τα πνεύματα. Τα πνεύματα μπορεί να περιλαμβάνουν θεότητες, προγόνους, νεκρούς σαμάνους, ζώα, φυτά, έντομα, ή διάφορα άλλα είδη πνευμάτων, όπως πέτρες, σύννεφα, ή ποτάμια. Αυτή η πίστη, ότι οτιδήποτε μέσα στο σύμπαν έχει ένα πνεύμα, ονομάζεται «ανιμισμός». Η έκσταση χρησιμοποιείται για να καλέσει αυτά τα πνεύματα να συνεργαστούν με το σαμάνο, ωστόσο αυτή η μέθοδος δεν είναι η μοναδική που χρησιμοποιείται. Η μίμηση ενός πνεύματος, ή η μεταμφίεση στη μορφή ενός πνεύματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόσκληση ενός συγκεκριμένου πνεύματος ώστε να βοηθήσει το σαμάνο. Ένα πνεύμα μπορεί ακόμη να εμφανιστεί αυθόρμητα στο σαμάνο σε μια ασυνήθιστη συνάντηση στο φυσικό κόσμο ή στα ψυχικά πεδίο, για να κάνει το σαμάνο να αντιληφθεί ότι χρειάζεται να εργαστεί περισσότερο σε μια όψη της ατομικής του εξέλιξης. Αυτά τα πνεύματα ακόμη συχνά βοηθούν το σαμάνο, όταν εργάζεται στη θεραπεία ενός άλλου ατόμου.


Όταν ένα πνεύμα συμφωνεί να εργαστεί με ένα σαμάνο, αυτό μπορεί να συμβεί για ένα μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα που εξαρτάται από την ανάγκη. Τα πνεύματα μεγάλης διάρκειας είναι κοινώς αντιληπτά κυρίως ως «τοτέμ». Η μακρόχρονη σχέση με ένα τοτέμ έχει ιδιαίτερη σημασία για το σαμάνο. Περιλαμβάνει σεβασμό και εμπιστοσύνη μεταξύ του πνεύματος και τους σαμάνου. Ένας αρκετά βαθύς δεσμός με ένα τοτέμ εξασφαλίζει στο σαμάνο το δώρο της μεταμόρφωσης. Σε αυτό το σημείο ο σαμάνος δεν μιμείται απλά ή μεταμφιέζεται στη μορφή ενός πνεύματος, αλλά το πνεύμα παραχωρεί στο σαμάνο τις δυνάμεις του. Για όλες τις προθέσεις και τους σκοπούς, εκείνη την στιγμή δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ του σαμάνου και του πνεύματος. Πραγματική αλλαγή της μορφής κυρίως συμβαίνει στον πνευματικό κόσμο, ωστόσο υπάρχουν θρύλοι σε πολλούς πολιτισμούς φυλών, για σαμάνους που υπήρξαν τόσο σπουδαίοι και δυνατοί, που μπορούσαν να μεταμορφωθούν σε οποιοδήποτε ζώο από το φυσικό βασίλειο.

Οι σαμάνοι αναγνωρίζονται ως σπουδαίοι θεραπευτές και σοφοί διδάσκαλοι. Εξαιτίας των επαφών τους με άλλους κόσμους οι σαμάνοι έχουν πρόσβαση στη διδασκαλία και τη γνώση, που ίσως δε θα μπορούσαν να κατέχουν με άλλο τρόπο. Οι σαμάνοι μπορεί να χρησιμοποιούν φυσικούς ή πνευματικούς τρόπους για να θεραπεύσουν κάποιον, κάτι που αποφασίζεται ανάλογα με την περίπτωση. Τα πνεύματα μπορούν να διδάξουν ένα σαμάνο, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να περάσει αυτή τη γνώση σε άλλους.

Ακόμη και μετά τις δοκιμασίες που περνά ο σαμάνος, του θανάτου, της μεταστοιχείωσης του δηλητηρίου, μετά επίσης και την εκμάθηση της συνεργασίας με πνεύματα και της πορείας στα πνευματικά μονοπάτια, κάποιος δε θεωρείται σαμάνος. Πράγματι, κάποιος μπορεί να επιτύχει θαυμάσια στις δοκιμασίες και να μάθει όλα τα εργαλεία που χρειάζεται να μάθει ένας σαμάνος, και να είναι και σπουδαίος και δυνατός, αλλά όλα αυτά δεν εξασφαλίζουν αναγκαία σε κάποιον τη δυνατότητα να αυτοαποκαλείται σαμάνος. Στην ουσία, στις περισσότερες περιπτώσεις, αν κάποιος αυτοαποκαλείται σαμάνος, πιθανότατα δε θα τον πάρουν στα σοβαρά, ή δε θα θεωρηθεί σαμάνος από τα μέλη της κοινότητας. Το πιο σημαντικό πράγμα για να γίνει κάποιος αληθινά ένας σαμάνος, είναι να αναγνωρίσουν οι άλλοι το άτομο αυτό και να του απονείμουν τον τίτλο του σαμάνου.