Αρχαιολόγος Φωτεινή Αναστασοπούλου: ΝΕΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ για τον Τύμβο της Αμφίπολης - Για ποιόν ήρωα, στρατηγό ή βασιλιά, το ίδιο το μακεδονικό κράτος θα αναλάμβανε τέτοια δαπάνη; - Σοβαρόςυποψήφιος ο Μέγας Στρατηλάτης της Ελληνικής Ψυχής μας, ο κοσμοξακουσμένος Αλέξανδρος ο Γ’ ο Μέγας
Η αρχαιολόγος Φωτεινή Αναστασοπούλου, μας παρουσιάζει μια εργασία περί της χρονολόγησης του Ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά:
Αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας κάποια στοιχεία σχετικά με τη χρονολόγηση και τις μεθόδους που ακολουθεί η επιστήμη της αρχαιολογίας για να το επιτύχει. Δεν θα μπω σε τεχνικές λεπτομέρειες (που άλλωστε δεν γνωρίζω). Αν κάποιος επιθυμεί να εντρυφήσει στην Αρχαιομετρία συστήνω το βιβλίο του Γιάννη Λυριτζή «Αρχαιομετρία»- εκδόσεις Καρδαμίτσα.
Θα διαπραγματευθώ όλα όσα αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη και θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ασφαλή χρονολόγηση του ταφικού μνημείου. Θέλω όμως να σημειώσω ότι προσωπικά συμφωνώ απόλυτα με την εκτίμηση της κυρίας Περιστέρη για το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. και θα εξηγήσω παρακάτω γιατί.
«Όστρακα» μελαμβαφών αγγείων: Όταν λέμε όστρακα στην αρχαιολογία, εννοούμε τα θραύσματα από αγγεία ή άλλα τεχνουργήματα από πηλό. Τέτοια όστρακα, από μελαμβαφή αγγεία, έχουν βρεθεί στο ταφικό μνημείο της Αμφίπολης που τώρα μελετάμε. Απ’ ότι ανέφερε η κυρία Περιστέρη στην επίσημη παρουσίαση της ανασκαφής που έγινε στην Αθήνα στις 29/11, έχουν βρεθεί όστρακα μελαμβαφών αγγείων σε χώρους του μνημείου (αλλά όχι στον ταφικό θάλαμο).
Όταν λέμε μελαμβαφή αγγεία εννοούμε τα αγγεία που έχουν μαύρη απόχρωση η οποία δεν είναι χρώμα αλλά διάλυμα πηλού που απλώθηκε στο αγγείο πριν το ψήσιμο και με την όπτηση παίρνει μαύρο χρώμα. Αν το αγγείο έχει στιλβωθεί πριν, πράγμα που επιτυγχάνεται με τρίψιμο με λείο βότσαλο ή οστό τότε το μαύρο χρώμα είναι στιλπνό. Η διακόσμηση των μελαμβαφών αγγείων δεν περιλαμβάνει μορφές αλλά φυτικές γιρλάντες («στεφάνι») στο λαιμό κυρίως του αγγείου. Η κόσμηση γίνεται με αραιωμένο πηλό καστανής ή κιτρινωπής απόχρωσης. Αυτό το είδος αγγείου ονομάζεται τύπου «δυτικής κλιτύος» και συνηθίζεται στη Μακεδονία από τον 4ο ως τον 1ο αι. π.Χ.
Τα ανευρεθέντα όστρακα θα βοηθήσουν να διαπιστωθεί η χρονολόγηση του μνημείου με δύο τρόπους.
Πρώτα πρώτα θα συγκριθεί ο τύπος τους με άλλα αγγεία της ευρύτερης περιοχής που μοιάζουν ως προς τον τύπο και έχουν με βεβαιότητα χρονολογηθεί.
Για να είναι πιο βέβαιη η χρονολόγηση, ακολουθεί η εργαστηριακή χρονολόγηση με τη μέθοδο της θερμοφωταύγειας. Κατ’ αυτή τη μέθοδο μετράται το αποτέλεσμα της ραδιενεργού ακτινοβολίας στο υπό εξέταση υλικό της οποίας ακτινοβολίας το μέγεθος αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου.
(Μελανομβαφές αγγείο από το Μουσείο Αμφίπολης)
Οστά Ως γνωστόν στον ταφικό θάλαμο του μεγαλόπρεπου μνημείου στον τύμβο Καστά βρέθηκαν μέσα στο ταφικό όρυγμα τα οστά νεκρού/νεκρής. Δυστυχώς ο σκελετός είναι διαμελισμένος και θα πρέπει πρώτα να «συναρμολογηθεί». Θα ακολουθήσει εξέταση από ειδικούς επιστήμονες (κυρίως ανθρωπολόγοι αλλά και άλλες ειδικότητες) οι οποίοι βάσει της δομής κάποιων οστών θα συμπεράνουν αν πρόκειται για άνδρα ή γυναίκα, το ύψος και την ηλικία του θανόντος καθώς και την χρονολογία θανάτου. Στη διαπίστωση του τελευταίου θα βοηθήσει η εργαστηριακή μέθοδος χρονολόγησης μέσω του ραδιάνθρακα 14 (C14). Ο ραδιάνθρακας 14 είναι μία από τις τρεις ισοτοπικές μορφές του χημικού στοιχείου C12.
Κατά τη μέθοδο του υπολογισμού της ηλικίας με ραδιάνθρακα μετράται η συνεχώς μειούμενη ραδιενέργεια που ελαττώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Νομίσματα Όπως δήλωσε κατά την επίσημη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ανασκαφής στις 29/11 η κυρία Περιστέρη έχουν ανευρεθεί νομίσματα από τον 2π.Χ. αι. και από τον 3ο μ.Χ. αι. στον πρώτο και δεύτερο χώρο του ταφικού μνημείου. Τις μόνες ενδείξεις που δίνουν τα νομίσματα αυτά είναι η περίοδος που το ταφικό μνημείο ήταν ανοιχτό και επισκέψιμο. Η θέση της κυρίας Περιστέρη είναι ότι βεβηλώθηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο πιθανόν κατά τον 3ο αι. μ. Χ. και σφραγίστηκε από τους τελευταίους εναπομείναντες Μακεδόνες.
Το ταφικό μνημείο Το ίδιο το ταφικό μνημείο, με τη λαμπρότητά του, την αρχιτεκτονική του αρτιότητα, τον θαυμαστό διάκοσμο με εξαίσιας τέχνης γλυπτά, τον πανέμορφο βοτσαλωτό πίνακα με την αρπαγή της Περσεφόνης, το ζωγραφικό διάκοσμο στα «επιστύλια», την χρήση του πανάκριβου για την εποχή μαρμάρου από το ορυχείο Αλυκής Θάσου, σίγουρα έγινε κατά την περίοδο ακμής και ισχύος του μακεδονικού βασιλείου, με κρατική ανάθεση και δαπάνη. Οπωσδήποτε το έργο ανέλαβε να το σχεδιάσει και να το εκτελέσει ένας από τους καλύτερους αρχιτέκτονες της εποχής με το επιτελείο του από επιδέξιους καλλιτέχνες και τεχνίτες. Το ψηφιδωτό, -που όσον αφορά την τεχνοτροπία ταιριάζει με αυτά που έχουν ανευρεθεί παλαιότερα στην Πέλλα (όπως το πασίγνωστο Κυνήγι Λιονταριού) αλλά και με το βοτσαλωτό ψηφιδωτό που απεικονίζει Κενταυρίνα να ετοιμάζεται να προσφέρει σπονδή μπροστά σε είσοδο σπηλαίου και που αποκαλύφθηκε πριν μερικά χρόνια στην Πέλλα- τα οποία χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π. Χ. με ασφάλεια μπορεί να τοποθετηθεί η κατασκευή του την ίδια περίοδο.
Και μόνο να σκεφθεί κάποιος την ποσότητα του μαρμάρου που έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του περιβόλου και του ταφικού μνημείου, μαρμάρου που το έφεραν από τη Θάσο με πλοία ημικατεργασμένο, το μετέφεραν με σχεδίες μέσω του ποταμού Στρυμώνα κοντά στο σημείο κατασκευής του τύμβου και του περίλαμπρου τάφου όπου έγινε η τελική του επεξεργασία, μόνο να αναλογιστούμε τις εργατοώρες που χρειάστηκαν, κατανοούμε ότι δεν θα μπορούσε αυτό το εγχείρημα να γίνει για οποιονδήποτε
Για ποιόν ήρωα, στρατηγό ή βασιλιά, το ίδιο το μακεδονικό κράτος θα αναλάμβανε τέτοια δαπάνη; Για να τιμήσουν ποιόν νεκρό θα έρχονταν επισκέπτες στην Αμφίπολη; Φίλοι μου, προσωπικά δεν νομίζω ότι ειδικά το δεύτερο θα μπορούσε να γίνει για τον Ηφαιστίωνα ή κάποιον άλλο στρατηγό. Πιστεύω ότι σοβαρός υποψήφιος για να του αποδοθεί αυτό το ταφικό μνημείο είναι ο Μέγας Στρατηλάτης της Ελληνικής Ψυχής μας, ο κοσμοξακουσμένος Αλέξανδρος ο Γ’ ο Μέγας.
Αλλά, ακόμα κι αν η εκτίμησή μου αποδειχθεί λανθασμένη δεν πρόκειται να στεναχωρηθώ. Ήδη η αρχαιολογική σκαπάνη έχει εμπλουτίσει την εθνική μας ιστορία με ένα λαμπρό κεφάλαιο κι αυτός είναι ένας θησαυρός που μένει αναλλοίωτος στους αιώνες, ένας θησαυρός που είναι πολυτιμότερος κι από τα χρυσά κτερίσματα. Γι’ αυτό και υπάρχουν κράτη που επειδή δεν έχουν ιστορία προσπαθούν να την υποκλέψουν… και για τα οποία προσωπικά αισθάνομαι βαθύ οίκτο.
Όπως και να ’χει, αρκετά από τα ερωτήματα θα έχουν απαντήσεις με επιστημονικό τρόπο μέσα στον Ιανουάριο του 2015 αλλά και πάλι πιθανόν να ανακύψουν άλλα. Η αλήθεια είναι ότι αυτό το μνημείο θα είναι αντικείμενο μελέτης για χρόνια όχι μόνο από Έλληνες επιστήμονες (και πρέπει να αισθανόμαστε περήφανοι που μέχρι στιγμής μόνο Έλληνες επιστήμονες έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλους τους τομείς) αλλά και από ξένους παγκοσμίου φήμης ειδικούς. Τα επικείμενα αποτελέσματα των διασκοπήσεων πιθανόν να ανοίξουν κι άλλους δρόμους για νέες ανασκαφικές έρευνες στον τύμβο Καστά οι οποίες πιθανόν θα αποκαλύψουν εξίσου λαμπρά ευρήματα.
Το κείμενο αυτό το έγραψα στην περιοχή της αρχαίας Λυγκηστίδος που ήταν είναι και θα είναι Μακεδονία.
Φωτεινή Αναστασοπούλου
Πηγή: empedotimos.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου