Το μικρό «γαλατικό χωριό» της Καραϊβικής που χάνεται μέρα με τη μέρα

Οι φυλές που ζουν εκεί συνεχίζοντας την παράδοση των προγόνων τους θα κληθούν να το εγκαταλείψουν

Εμπειρίες που θυμίζουν Ροβινσώνα Κρούσο γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να ζήσει κανείς στον πλανήτη μας, που ελάχιστες γωνιές του έχουν μείνει ανεξερεύνητες ή ανέγγιχτες από τον τουρισμό - και τον «πολιτισμό».

Μια τέτοια γωνιά είναι το San Blas, αρχιπέλαγος με 350 νησάκια στην Καραϊβική. Ένα από αυτά τα μέρη που, αν είσαι τυχερός, ζεις το σπάνιο συναίσθημα να είσαι εσύ και η φύση, εσύ και η θάλασσα, εσύ και τα νησάκια. Εσύ και οι Guna, οι κάτοικοί τους που έχουν το αρχιπέλαγος και τα νησιά του για πατρίδα τους εδώ και αιώνες.

Το San Blas -Guna Yala για τους ντόπιους- είναι αυτόνομη περιοχή που ελέγχεται από τους Guna. Η φυλή εξεγέρθηκε ενάντια της κυβέρνησης του Παναμά το 1925 και κέρδισε την κυριαρχία της γης της, έτσι έχει το δικό της σύνταγμα και τη δική της κυβέρνηση.



Σύμφωνα με το BBC, οι Guna κατοικούν σε λιγότερα από εκατό από τα νησιά του αρχιπελάγους αλλά τα προστατεύουν όλα με σθένος, παρακολουθώντας στενά κάθε τουριστική δραστηριότητα -πρέπει, για παράδειγμα, να έχεις μαζί σου διαβατήριο, ακόμα και για ημερήσια επίσκεψη- και κάθε χρήση της γης. Έτσι ο ταξιδιώτης δε θα δει εδώ κατασκευές μεγάλης κλίμακας ή γιγάντια θέρετρα που τα παρέχουν όλα.

Φτάνοντας στο San Blas, τα νησάκια εμφανίζονται στον ορίζοντα σαν όαση στην έρημο, το κάθε ένα μοιάζει να έχει φτιαχτεί με γνώμονα την τελειότητα πάνω στα κρυστάλλινα, τιρκουάζ νερά, με παραλίες με φοίνικες και ξανθή άμμο.



Δεν υπάρχουν κτίρια παρά μόνο μικρές καλύβες μόνο με τα στοιχειώδη, φτιαγμένες από φυσικά υλικά. Έτσι, η θέα από νησί σε νησί είναι ανεμπόδιστη και απολαυστική.



Ένα από τα νησάκια του αρχιπελάγους είναι το Aroma. Φτάνοντας εκεί, ο οδηγός-ξεναγός δίνει στους ταξιδιώτες μάσκες, αναπνευστήρες, μπουκάλια με νερό και, για εκείνους που θέλουν να νιώσουν πιο κοντά στο π νεύμα των νησιών, μικρά δοχεία με ρούμι, το οποίο ρίχνεται πάνω σε φρεσκοκομμένες καρύδες και έτσι φτιάχνεται μια λιχουδιά των Gunas, το λεγόμενο «coco locο».

Το Aroma Island είναι ένα από τα λίγα στα οποία οι ταξιδιώτες μπορούν να διανυκτερεύσουν. Δεν περιμένει βέβαια κανείς μεγάλες ανέσεις ξενοδοχειακού τύπου: οι επισκέπτες πρέπει να φέρουν μαζί τους κατασκηνωτικό εξοπλισμό ή να διανυκτερεύσουν σε μια από τις ταπεινές καλύβες των ντόπιων - χωρίς ρεύμα οι περισσότερες κι όλες χωρίς νερό. Οι τουρίστες είναι ευπρόσδεκτοι στο να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των Guna, αφού άλλωστε θα δειπνήσουν και θα περάσουν το βράδυ με την οικογένεια του οδηγού-ξεναγού τους.

Αγαπημένος προορισμός είναι επίσης και το Dog Island, όπου μπορεί κανείς να γευματίσει. Φυσικά δεν υπάρχει μενού. Στο τραπέζι μπαίνει ό,τι έχει περιλαμβάνει η πρωινή ψαριά.



Πολύ κοντά στην ακτή του νησιού υπάρχει ένα μικρό ναυάγιο. Στην άμπωτη μπορεί κανείς να δει την πλώρη του καραβιού να εξέχει από τα ρηχά νερά. Βουτώντας εκεί, ο ταξιδιώτης θα βρεθεί στον παράδεισο του ωκεανού, με το ναυάγιο να έχει καταληφθεί από άλγη και κοράλλια και να αποτελεί πια το σπίτι πλήθους ψαριών.

Όπως γράφει το BBC, οι Guna επιδίδονται εδώ και χρόνια στη συλλογή των κοραλιών γύρω από τα νησιά τους, μια πρακτική που καταγγέλλεται ως πολύ σοβαρά επιβλαβής για τους υφάλους. Για τους Guna όμως, η εξόρυξη αυτή είναι το μέσο να αποκτήσουν φυσικά υλικά όπως ο ασβεστόλιθος για να «χτίζουν» πάνω στα νησάκια τους, επεκτείνοντας τόσο την γη τους όσο και τον πληθυσμό τους. Με το πέρασμα των χρόνων όμως, η πρακτική αυτή έχει φέρει τους Guna σε πολύ δυσχερή θέση.

Σύμφωνα με το Smithsonian Tropical Research Institute, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας στο San Blas έχει επιταχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό, σε συνδυασμό με την κακή διαχείριση των φυσικών πόρων, έχει οδηγήσει σε μεγάλου βαθμού παράκτια διάβρωση. Το μέλλον του San Blas βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο καθώς ολόκληρο το αρχιπέλαγος είναι αντιμέτωπο με το ενδεχόμενο να βρεθεί κάτω από το νερό μέσα σε λίγες δεκαετίες.

Τελικά οι Guna θα αναγκαστούν να φύγουν από τα νησιά τους. Δεν μιλάμε πια για το εάν θα συμβεί αυτό αλλά για το πότε.



Η ΜΚΟ Displacement Solutions, που βοηθά ανθρώπους που γίνονται μετανάστες λόγω κλίματος, εκτιμά πως τουλάχιστον 28.000 άνθρωποι θα χρειαστεί να μετακινηθούν από τα νησιά στον Παναμά. Οι ερευνητές εκτιμούν πως η διαδικασία αυτή θα πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατό καθώς οι Guna είναι εκτεθειμένοι σε μεγάλο κίνδυνο εάν η περιοχή χτυπηθεί από ακραία καιρικά φαινόμενα.

Αλλά, παρότι η κυβέρνηση του Παναμά έχει συμφωνήσει να εργαστεί με τους Guna σε αυτή τη δύσκολη διαδικασία, οι ίδιοι οι Guna δεν κρύβουν τον φόβο τους. Μόνο μια νησιωτική κοινότητα, οι Gardi Sugdub, έχουν ζητήσει κυβερνητική βοήθεια για να μετεγκατασταθούν. Δεν ήταν όμως δρόμος στρωμένος με ροδοπέταλα: τα σχέδια για στέγαση και παροχή οικονομικής βοήθειας, που εκπονήθηκαν το 2010, ακόμα δεν έχουν γίνει πράξη.



Παραμένει άγνωστο και το τι θα σημαίνει η κίνηση αυτή για την κυβερνητική αυτονομία των Guna αλλά και για την οικονομία τους, καθώς σήμερα οι Guna εξαρτώνται από τον τουρισμό και την αλιεία για να επιβιώσουν. Παραμένει αναπάντητο και το εάν η φυλή θα πρέπει να συνεχίσει να έχει πρόσβαση στα νησιά όταν ολοκληρωθεί η μετεγκατάσταση, αφού η παρατεταμένη ανθρώπινη παρουσία θα συνεχίσει να επιβαρύνει τις λιγοστές πιθανότητες επιβίωσης των νησιών.



Οι Guna όμως νιώθουν σε απόλυτο συγχρονισμό με το San Blas, αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της παραδεισένιας κόχης του κόσμου. Το αρχιπέλαγος δεν είναι μόνο η πατρίδα τους. Είναι η γη τους για την οποία πάλεψαν σκληρά. Την έκαναν σπίτι τους, έμαθαν κάθε γωνιά της και σύντομα θα χρειαστεί να την εγκαταλείψουν.