Ο βάτος γνωστός και ως βατομουριά, αγριόβατος, βατσινιά, μοραντζίδα, χαμαίβατος και Βαβάτσινα στην Κύπρο (Αγγλικά: Common Blackberry, Black strawberry, Bramble, Dewberry, Goutberry, Elm’s blackberry).
Περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Rubus Fruticosus (Ρούβος ο θαμνώδης). Ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών. Είναι ο γνωστός μας θάμνος που φτάνει τα 6m με κλωνάρια γεμάτα με αγκάθια, στέλεχος κυρτό γωνιώδες και βλαστούς πυκνούς που σχηματίζουν πλέγμα. Τα ξέκλωνα κλωνάρια του που είναι γεμάτα αγκάθια και τα φύλλα του είναι τραχιά και πριονωτά.
Ο Βάτος ή Ρούβος είναι ένα βότανο πολύ διαδεδομένο στην Ευρώπη (υπάρχουν πάνω από 350 καταγεγραμμένα είδη). Πιο γνωστοί είναι οι καρποί του φυτού, τα γνωστά μας βατόμουρα (blackberries). Το στέλεχος του φυτού είναι κυρτό γωνιώδες.
Όπου ο κορμός του φυτού πιάσει χώμα, βγάζει ρίζες και γεννιέται ένα νέο φυτό. Η ρίζα του διακλαδίζεται και τα φύλλα είναι πριονοειδή, ωοειδή και τραχιά, τοποθετημένα αντίθετα με παράφυλλα και καλύπτονται από μαλακό τρίχωμα.
Ανθίζει τον Ιούνιο και Ιούλιο και τον συναντούμε σε φράκτες, δάση και ρυάκια. Τα άνθη του έχουν πέντε σέπαλα και πέταλα λευκά, ρόδινα ή κοκκινωπά ενώ και σπανιότερα κίτρινα. Όλα τα είδη διαθέτουν πολυάριθμους στήμονες και καρπόφυλλα, ενώ η δρύπη (καρπός) είναι μονόσπερμη, με σκληρό πυρήνα.
Οι καρποί είναι στρογγυλοί, βρώσιμοι και στην αρχή είναι κόκκινοποι με ξινή γεύση και όταν ωριμάσουν γίνονται μαύροι αποκτώντας ευχάριστη γεύση και άρωμα. Βρίσκεται σε θαμνώδεις, βραχώδεις πλαγιές, όχθες ποταμών ή χέρσες εκτάσεις, σε χαμηλά και μέσα υψόμετρα. Είναι ευρασιατικό φυτό, κοινό στην Ελλάδα.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Βάτος κατά την ελληνική μυθολογία ήταν έμπορος ρούχων ο οποίος έγινε φορτικός στις γυναίκες για να πουλήσει το εμπόρευμα του. Όταν αυτές παραπονέθηκαν στο Δία, αυτός τον μεταμόρφωσε στο γνωστό αγκαθωτό φυτό. Έτσι τα αγκάθια του σκίζουν τα ρούχα των ανθρώπων αναγκάζοντας τους να αγοράζουν καινούρια.
Η παρουσία απολιθωμάτων αποδεικνύουν ότι τα βατόμουρα ήταν μέρος της καθημερινής διατροφής των αρχαίων. Ο Αισχύλος (525-456 π.κ.χ.) αρχαίος Έλληνας συγγραφέας των αθάνατων τραγωδιών και ο Ιπποκράτης (460-375 π.κ.χ.) πατέρας της ιατρικής αναφέρουν το βατόμουρο.
Ο Διοσκουρίδης συνιστά το αφέψημα των κορυφών του φυτού κατά των κοιλιακών νοσημάτων, κατά των άφθων, για την στερέωση των ούλων (με το μάσημα των φύλλων), και κατά των κονδυλωμάτων σε καταπλάσματα. Πρότεινε ακόμη το χυμό των φύλλων αφού πυκνωθεί μετά την έκθεση στον ήλιο για όλα τα προαναφερόμενα νοσήματα, ενώ το χυλό του καρπού τον πρότεινε στα στομαχικά και κοιλιακά νοσήματα.
Ήταν παραδοσιακό δημοφιλές σπιτικό γιατρικό.
Χρησιμοποιούσαν το ξίδι που έβγαζαν από τους καρπούς για τον ερεθισμένο λαιμό και τον βήχα. Το έγχυμα των φύλλων το χρησιμοποιούσαν για την διάρροια και ως κατάπλασμα για τις αιμορροΐδες. Το σιρόπι από τους καρπούς το έπαιρναν για να προλαμβάνει την συσσώρευση τρυγίας στους αυχένες των δοντιών.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το αφέψημα ακόμη κατά της δυσεντερίας, αιματουρίας, λευκωματουρίας, κλπ. Την ρίζα του φυτού την χρησιμοποιούσαν σαν στυπτική, αντιαρθριτική, διουρητική και υποτασική.
Χρήσιμο μέρος
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα νεαρά βλαστάρια, οι καρποί και οι ρίζες. Τα βλαστάρια και τα φύλλα συλλέγονται την Άνοιξη και οι καρποί όταν ωριμάσουν (Σεπτέμβριο και Οκτώβριο).
Συστατικά-χαρακτήρας:
Η θεραπευτική ικανότητα του βρίσκεται στη ρίζα και στα φύλλα του, όπου είναι συγκεντρωμένα και τα θεραπευτικά συστατικά του. Περιέχουν στυπτικά, τη φραγκαρίνη, τανίνες και πολυπεπτίδια.
Οι καρποί περιέχουν βιταμίνες Α, Β, C και Ε, σάκχαρα, ανόργανες ουσίες, μηλικό και κιτρικό οξύ, ιμβερτοσάκχαρο, μέταλλα (ασβέστιο, σίδηρο) και πτητικό έλαιο.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Δρα ως στυπτικό, τονωτικό, δυναμωτικό, αντιπυρετικό, ελαφρώς διουρητικό, εφιδρωτικό και αποτοξινωτικό. Οι καρποί του βελτιώνουν την πέψη, ανοίγουν την όρεξη και αυξάνουν την περισταλτικότητα των εντέρων. Χρησιμοποιούνται για ασθένειες του στομάχου και του συκωτιού, φλεγμονές της χολής, γαστρίτιδα, γαστρορραγίες και σκουλήκια των εντέρων.
Το αφέψημα των φύλλων του λαμβάνεται στα κρυολογήματα, βήχα, ασθένειες των άνω αναπνευστικών οδών, ως διουρητικό στην κατακράτηση ούρων, ασθένειες των νεφρών και της ουρήθρας.
Το έγχυμα που προετοιμάζεται με φύλλα, άνθη ή κορυφές του βατόμουρου, χρησιμοποιείται υπό μορφή γαργάρων και για πλυσίματα ενάντια στον ερεθισμό και τις φλεγμονές του λαιμού, φάρυγγα, ούλων και στοματικής κοιλότητας. Ακόμα η ρίζα του βατόμουρου μαζί με την ρίζα του πεντάνευρου (πλαντάγκο) χρησιμοποιούνται σαν βοηθητικά ενάντια στο διαβήτη.
Χρησιμοποιείται δηλαδή ως φάρμακο κατά της φαρυγγίτιδας, της λαρυγγίτιδας, της διάρροιας, της ουλίτιδας και βοηθά στις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Τα φύλλα της βατομουριάς χρησιμοποιούνται σε έγχυμα κατά της δυσεντερίας και των εσωτερικών αιμορραγιών. Συχνά χρησιμοποιείται και για την επούλωση των πληγών. Το έγχυμα αυτό της βατομουριάς, πιστεύεται ότι βοηθά τις εγκύους στη γέννα.
Χρησιμοποιούμε αυτό το βότανο για
- Γαργάρες (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Πονόλαιμο (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Στοματίτιδα (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Φαρυγγίτιδα (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Ουλίτιδα (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Άφθες (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Πονόδοντο (φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια)
- Αντιδιαβητικό
- Διάρροια
- Διευκολύνει την γέννα
- Διουρητικό
- Πέτρα στα νεφρά
- Ολιγουρία
- Αρθριτικά
- Ρευματισμούς
- Αιμορροΐδες
- Δυσπεψία
- Ξινίλες
- Φλόγωση του στομάχου
- Τονωτικό
- Αναιμία
- Κυνάγχη
- Μητρορραγίες
- Δυσμηνόρροιες
Οι βάτοι μας δίνουν πολυάριθμους καρπούς που συλλέγονται προσεκτικά ένας ένας με το χέρι. H ιδανική περίοδος συλλογής των καρπών είναι το διάστημα από τα μέσα Σεπτέμβρη μέχρι τέλος Οκτώβρη – ανάλογα τον καιρό.
Αρχικά οι καρποί όταν είναι ακόμα άγουροι έχουν ανοιχτό έντονο πράσινο χρώμα, καθώς ωριμάζουν σταδιακά αποκτούν πορτοκαλί χρώμα που θα μετατραπεί αργότερα σε κόκκινο για να δώσει τελικά την θέση του στο κυανόμαυρο έντονο χαρακτηριστικό χρώμα, σημάδι ότι ο καρπός είναι πλέον ώριμος.
Όσο πιο μαύρα είναι τα άγρια βατόμουρα τόσο πιο ώριμα είναι, προσοχή όμως ένας υπερώριμος καρπός μπορεί να έχει αλλοιωμένη γεύση. Η γεύση του ώριμου καρπού είναι γλυκιά και ευχάριστη. Κατά την συλλογή των καρπών με το χέρι πρέπει να προσέξουμε τα αγκάθια των βάτων που βρίσκονται παντού καθώς και να μην λιώσουμε τα βατόμουρα καθώς όταν ο καρπός είναι ώριμος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος.
Δύσκολα θα βρεθεί άνθρωπος που θα δοκιμάσει άγρια βατόμουρα και δεν θα του αρέσουν, εκτός όμως από την ωραία γεύση τα βατόμουρα έχουν πολλές θρεπτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι ωφέλιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Θρεπτική αξία καρπού
Τα βατόμουρα περιέχουν βιταμίνες Α, Β ενώ είναι πλούσια σε βιταμίνη C, τανίνες και αντιοξειδωτικά (ανθοκυανίνες) επίσης σε κάλιο, φωσφόρο, μαγνήσιο και φυτικές ίνες που ως γνωστών βοηθούν στη σωστή λειτουργία του εντέρου, τη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους ενώ συμβάλλουν και στη μείωση της χοληστερίνης.
Πλούσια σε τανίνες δρουν κατά των αιμορραγιών και βοηθούν στην επούλωση πληγών. Οι ανθοκυανίνες είναι φυτικές χρωστικές με αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ορισμένες ανθοκυανίνες αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, περιέχουν φλαβονοειδή που δρουν κατά διάφορων μορφών καρκίνου όπως του δέρματος και του πνεύμονα.
Τα ώριμα βατόμουρα (κυανόμαυρα) έχουν καθαρτική δράση ενώ τα άγουρα (πράσινα) έχουν αντιδιαρροϊκή δράση. Ακόμα περιέχουν λουτείνη που προστατεύει τα μάτια, μαγγάνιο για δυνατά οστά και φυλλικό οξύ που παίζει σημαντικό ρόλο κατά την υγιή διαίρεση και ανάπτυξη των κυττάρων. Τέλος επιστημονικές μελέτες τείνουν στο συμπέρασμα ότι τα βατόμουρα βοηθούν και την λειτουργία του εγκεφάλου προστατεύοντας τα κύτταρα του.
Οι καρποί του βατόμουρου χρησιμοποιούνται σε λικέρ, σιρόπια, μαρμελάδα, κρασί και για να δίνουν άρωμα στο ξύδι. Το αιθέριο έλαιο των καρπών το προσθέτουν σε σαμπουάν και καλλυντικά μπάνιου.
Τρόπος χρήσης βατομουριάς
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε για ένα λεπτό δύο κουταλάκια του τσαγιού σε ένα φλιτζάνι νερό. Σβήνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 λεπτά ακόμη. Σουρώνουμε και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα πριν το φαγητό. Αν θέλουμε μπορούμε να το γλυκάνουμε με λίγο μέλι.
Δοσολογία
Η ημερήσια συνιστώμενη δόση που προτείνουν οι βοτανοθεραπευτές είναι 2-5gr (τρία ροφήματα των 1,5gr. την ημέρα) σε περιπτώσεις έντονης διάρροιας.
Προφυλάξεις
Δεν έχει αναφερθεί καμία ανεπιθύμητη ενέργεια ή τοξική εκδήλωση.
Βάτος και εμπόριο
Βατομουριά… Στην Ελλάδα το αντιμετωπίζουμε σαν ζιζάνιο το ξεριζώνουμε το καίμε το δηλητηριάζουμε για να βάλουμε στην θέση του άλλα φυτά που ο καρπός τους θα μας δώσει 2ε – 5ε το κιλό. Τους ρίχνουμε φάρμακα τα φροντίζουμε σταδιακά και αν κάποιος μας ρωτήσει τι δουλειά κάνουμε έχουμε το θράσος να του πούμε ότι είμαστε αγρότες!
Ο βάτος δεν θέλει τίποτα για να σου δώσει 30ε το κιλό. Γαλλία, Γερμανία και Αγγλία τον καλλιεργούν συστηματικά και δεν μιλάμε για φυτά σαν τα δικά μας… Μιλάμε για αρκετά αδύναμα φυτά που δεν μπορούν να καλύψουν την ζήτηση.
Σκέψου τον βιομηχανικό τομέα, μαρμελάδες σε καμία περίπτωση δεν μπορείς να ανταποκριθείς στην ζήτηση θα το πουλήσεις για να φτιάξουν το αρωματικό της ιστορίας και να φτάσει στον καταναλωτή το υποκατάστατο. Για αυτό και είναι λίγες η μαρμελάδες από πραγματικό βατόμουρο.
Μετά είναι η αρτοποιία οι ζελέδες η ζαχαροπλαστική, κρασί, ξύδι. Και το χειρότερο όλων είναι ότι ευδοκιμεί καλύτερα σε χωράφια που έχεις αφήσει ανεκμετάλλευτα γιατί είναι σχεδόν αδύνατον να φυτρώσει κάτι άλλο. Και όπως είπα και στην αρχή έχεις το θράσος να λέγεσαι αγρότης.
Φυτεύεις για τα λεφτά έτσι; 3 είναι αυτά που πρέπει να ψάξεις. Τι θα πουλήσεις ακριβά τι έχει ζήτηση και τι είναι εύκολο. Και αυτό τα συνδυάζει όλα όπως και πολλά άλλα και ευκολότερα ακόμα με μεγαλύτερο κέρδος που ξεριζώνεις για να φυτέψεις αυτό που δεν μπορείς να πουλήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου