Η Ευρώπη-φρούριο είναι εδώ

Κώστας Κουτσουρέλης

«Όχι σε μια Ευρώπη-φρούριο!», κάπως έτσι επιγραφόταν ένα άρθρο του Γιούργκεν Χάμπερμας που αναδημοσίευε το περιοδικό Αντί το 1993 – αν θυμάμαι καλά τη χρονιά. Η
μετάφραση ήταν δική μου, από τις πρώτες μου συνεργασίες στον ελληνικό τύπο. Το περιεχόμενο του άρθρου εύκολα μπορεί κανείς να το ανασυγκροτήσει από τον τίτλο.

Η Ευρώπη, έλεγε εκεί ο Γερμανός φιλόσοφος (και ο φοιτητής που ήμουν τότε συμφωνούσε απολύτως μαζί του), δεν πρέπει να κλείσει τα σύνορά της στους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Χρέος της ηθικό, απότοκο της διαφωτιστικής της κληρονομιάς, είναι να τους καταστήσει κοινωνούς της δικής της ευμάρειας και, συνάμα, φορείς των χειραφετητικών ιδεωδών της. Όσοι θέλουν μια Ευρώπη-φρούριο προδίδουν την ιστορία και το πνεύμα του πολιτισμού της.

Σήμερα, είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, o Χάμπερμας δεν άλλαξε βέβαια θέσεις, αν και κι αυτός ακόμη σαν νά ’βαλε νερό στο κρασί του, όπως δείχνουν οι τελευταίες του παρεμβάσεις. Όμως η Ευρώπη-φρούριο που εξόρκιζε, είναι ίσως το μόνο πράγμα στο οποίο οι κυβερνήσεις της συμπίπτουν. Αν τα κρατητήρια για τους νεοεισερχομένους (hot spots κατά το βρυξελλιώτικο Newspeak) θα είναι εντός ή εκτός ενωσιακού εδάφους (λ.χ. στη διαλυμένη Λιβύη), αυτό μένει απλώς να διευθετηθεί. Και το αν η FRONTEX θα στελεχώνεται και από στρατιώτες. «Αν δεν βρεθεί τρόπος να ανακόψουμε το μεταναστευτικό και προσφυγικό ρεύμα», δηλώνει πλέον ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, και δεν υπερβάλλει διόλου, «το σχέδιο της Ενωμένης Ευρώπης είναι καταδικασμένο». Στερνή μου γνώση…



Και όμως, και τι δεν δοκίμασε η Ευρώπη όλες αυτές τις δεκαετίες για να κάνει τον ιδεαλισμό του φιλοσόφου πράξη! Τι μέτρα θετικής διάκρισης, τι πολυπολιτισμικά κηρύγματα, τι πλουσιοπάροχα επιδόματα, τι κοινωνικό κράτος, τι αναθεματισμούς τελετουργικούς του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, τι «κουλτούρες του καλωσορίσματος», τι φίμωτρα πολιτικής ορθοέπειας, τι σαλπίσματα αισιοδοξίας του τύπου «Θα τα καταφέρουμε!» – τίποτε δεν βοήθησε. H ενσωμάτωση των μωαμεθανικών μαζών απέτυχε πλήρως. Σχεδόν το 66% των Τούρκων της Γερμανίας ψήφισε πρόσφατα φανατικά τον Ερντογάν. Ακόμη και ένας καλοπληρωμένος ποδοσφαιρικός αστέρας, όπως ο Μεσούτ Οζίλ, δεν δίστασε να τον στηρίξει δημόσια, με τις γνωστές συνέπειες.
Υπηρέτες δύο αφεντάδων

Όμως δεν μπορεί να είναι κανείς υπηρέτης δύο αφεντάδων. «Ζητωκραυγάζοντας τον μονάρχη τους, αποδοκίμασαν τη φιλελεύθερη δημοκρατία μας», διέγνωσε σωστά ο Τζεμ Εζντεμίρ, πρώην πρόεδρος των Πρασίνων, Τουρκογερμανός ο ίδιος. Αντί για μεμονωμένα και αφομοιώσιμα άτομα, όπως πίστευε, η Ευρώπη διαπιστώνει πια πως έχει εγκαταστήσει στο εσωτερικό της συμπαγείς εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες. Η αγνόηση της πραγματικότητας, η αψήφιση των νόμων που διέπουν τη συνύπαρξη των σύνοικων πληθυσμών, η περιφρόνηση των δημογραφικών και πολιτισμικών δεδομένων, μας έφεραν ώς εδώ.

Και μακάρι να μείνουμε εδώ. Η επικράτηση δημοκόπων όπως ο Σαλβίνι δείχνει ότι η αντίδραση στην άμετρη και αλόγιστη μετανάστευση θα είναι εξίσου άμετρη και αλόγιστη. Έτσι είναι όμως με αυτά τα πράγματα. Οι ουτοπίες είναι καλές μόνον ως ρυθμιστικά ιδεώδη. Όταν τις παίρνει κανείς κατά γράμμα, εκδικούνται. Πυροδοτούν ανακλαστικά αντίρροπα που οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα. Όπως το εξισωτικό όραμα των κομμουνιστών οδήγησε στην επανενθρόνιση του πιο άνισου καπιταλισμού, και όπως η χριστιανική αγάπη έθρεψε το μισαλλόδοξο τέρας της Ιεράς Εξέτασης, έτσι και η πολυπολιτισμική ουτοπία εκβάλλει τώρα σε μια Λέρνη με δικέφαλη ύδρα: τον ισλαμικό σκοταδισμό και τον αναζωπυρωμένο εθνικισμό.

Τον μέγιστο κίνδυνο επέσειε ο Χάμπερμας. Και, αυτοεκπληρούμενος προφήτης, αυτός και οι ομοϊδεάτες του συνέβαλαν στο να γίνει πραγματικότητα όσο λίγοι. Ο δρόμος προς την Κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Τόσο που πίσω απ’ την ευγενική μορφή του διδασκάλου της Φρανκφούρτης να ξεπροβάλλει σαρδόνιο το χαμόγελο ενός Ζαν-Μαρί Λε Πέν.