Η ιστορία της Φυλλίδας που ιππεύει τον Αριστοτέλη

 

 

Στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, υπάρχει μια χάλκινη aquamanile, δηλαδή μια κανάτα νερού, που χρονολογείται από τα τέλη του 14ου ή τις αρχές του 15ου αιώνα. Η aquamanile απεικονίζει μια γυναίκα να ιππεύει έναν ηλικιωμένο άνδρα, με τον άνδρα στα τέσσερα και τη γυναίκα να κάθεται ανάσκελα. Με το δεξί της χέρι, πιάνει μια τούφα από τα μαλλιά του άνδρα. Η γυναίκα στο γλυπτό αναγνωρίζεται ως η Φυλλίς και ο γέρος δεν είναι άλλος από τον μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη. Πώς όμως ο Αριστοτέλης, ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές της κλασικής αρχαιότητας, κατέληξε σε αυτήν την παράξενη θέση;

 

 

Σύμφωνα με ένα ελάχιστα γνωστό παραμύθι, ένας από τους αγαπημένους μαθητές του Αριστοτέλη, ο Μέγας Αλέξανδρος, ερωτεύτηκε μια όμορφη νεαρή γυναίκα, την Φυλλίδα. Ο Αριστοτέλης, ανησυχώντας ότι η αγάπη του Αλέξανδρου για την κοπέλα του αποσπούσε την προσοχή από τα βασιλικά του καθήκοντα, τον προειδοποίησε και τον συμβούλεψε να περνά λιγότερο χρόνο μαζί της. Σε ορισμένες εκδοχές της ιστορίας, η Φυλλίς είναι η ερωμένη του πατέρα του Αλέξανδρου, ενώ σε άλλες του Αλέξανδρου.

Η Φυλλίς πληγώθηκε όταν ο Αλέξανδρος άρχισε να την αποφεύγει και αναστατώθηκε όταν έμαθε ότι, γι' αυτό ήταν υπεύθυνος ο φιλόσοφος. Για να πάρει εκδίκηση, η Φυλλίς άρχισε να φλερτάρει με τον Αριστοτέλη ξεγελώντας τον με την ομορφιά της. Εκείνος, μη μπορώντας να καταπνίξει τη σαρκική του επιθυμία, την παρακάλεσε να περάσουν μια νύχτα μαζί. Η Φυλλίς του απάντησε, "Σίγουρα, αλλά υπό έναν όρο".

Η Φυλλίς απαίτησε από τον Αριστοτέλη να φορέσει μια σέλα και ένα χαλινάρι και να τη μεταφέρει στον κήπο σαν άλογο. Εν τω μεταξύ, η ίδια είπε στον Αλέξανδρο να κρυφτεί και να κοιτάει στον κήπο. Όταν ο Αλέξανδρος είδε τον αξιοπρεπή γέρο δάσκαλό του να τον ιππεύει η Φυλλίς, σοκαρίστηκε, και, όταν ήρθε αντιμέτωπος με τον δάσκαλό του, εκείνος δικαιολογήθηκε λέγοντας, "Αν αυτό συμβαίνει σε μένα, έναν γέρο πολύ σοφό, που με εξαπάτησε μια γυναίκα, μπορείς να καταλάβεις ότι σε δίδαξα καλά, τι θα μπορούσε να συμβεί σε εσένα, έναν νέο άνδρα".

 

 

Η ιστορία της Φυλλίδας και του Αριστοτέλη ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στο Μεσαίωνα. Σκηνές από την ιστορία, ειδικά η ταπεινωτική κυριαρχία επί του Αριστοτέλη, ήταν ζωγραφισμένη, σκαλισμένη και λαξευμένη σε κάθε είδους αντικείμενα, από παγκάκια εκκλησιών μέχρι μαρμάρινες κολώνες και κιβώτια από ελεφαντόδοντο.

 

Η ιστορία είναι ένα παράδειγμα του "Δύναμη των Γυναικών", όπου οι σοφοί και ισχυροί άνδρες απεικονίζονταν νικημένοι από γυναίκες. Παρόμοιες ιστορίες που γελοιοποιούν μορφωμένους άνδρες και απεικονίζουν γυναίκες να τους νικούν απαντώνται άφθονες στη μεσαιωνική εικονογραφία και λογοτεχνία. Σε ένα παράδειγμα, ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος ερωτεύτηκε μια όμορφη γυναίκα, την Λουκρητία, που μερικές φορές περιγράφεται ως κόρη ή ερωμένη του αυτοκράτορα. Εκείνη τον ξεγέλασε και συμφώνησε σε ένα ραντεβού στο σπίτι της. Ο Βιργίλιος μπήκε κρυφά τη νύχτα και σκαρφάλωσε σε ένα μεγάλο ψάθινο καλάθι που η Λουκρητία κατέβασε από ένα παράθυρο για να μπορέσει να τον ανεβάσει στο δωμάτιό της. Ακριβώς στα μισά της διαδρομής όμως, η κοπέλα άφησε τον Βιργίλιο παγιδευμένο και εκτεθειμένο στη δημόσια χλεύη το επόμενο πρωί.

 

Αυτές οι ιστορίες έγιναν εξαιρετικά δημοφιλείς τον 15ο και 16ο αιώνα, όταν πολλές γυναίκες ανέβαιναν στην εξουσία σε όλη την Ευρώπη. Η ικανότητα των γυναικών με επιρροή να ανατρέψουν τα αποδεκτά κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα προκάλεσε τρόμο και ανησυχία στους πολίτες. Τέτοιες ανησυχίες με τη σειρά τους μπορεί να ενίσχυσαν τις ανησυχίες για τη μαγεία, η πεποίθηση της οποίας ήταν διαδεδομένη σε όλη την Ευρώπη.

Η ιστορία της Φυλλίδας και του Αριστοτέλη είναι μια εποικοδομητική ιστορία, αλλά όντως συνέβη; Φυσικά και όχι. Η ιστορία ήταν μια μεσαιωνική εφεύρεση και δεν έχει καμία σχέση με τον ιστορικό Αριστοτέλη. Κυκλοφόρησε από έναν κληρικό του 13ου αιώνα ονόματι Jacques de Vitry, και τους επόμενους αιώνες, εμφανίστηκαν αμέτρητες εικόνες σε πολλές παραλλαγές και σε διαφορετικά μέρη.