Μια «τραυματική» πλην χιουμοριστική ιστορία, έντονες δόσεις νοσταλγίας που... κληροδότησαν ντοκουμέντα μιας άλλης εποχής, οι εικόνες και οι λέξεις, το πρώτο τυποποιημένο παγωτό και στέκια που άφησαν και εξακολουθούν να γράφουν ιστορία, όλα συνωμοτούν ευλαβικά σε ένα πάθος αθεράπευτο. Και το όνομα αυτού; ΠΑΓΩΤΟ!Από τον Γιώργο Λ. Παπαχατζή
Είναι κάτι μεσημέρια που μια ανίατη εξάρτηση ξυπνά μέσα σου για τα καλά και λες «να 'χαμε ένα παγωτό...». Και μη μου πείτε ότι δίνετε σημασία μονάχα στη γεύση του; Όπως και να το κάνεις, είναι και οι αναμνήσεις που ξυπνά μέσα σου η σκανδαλιστική δροσιά του. Από τα χρόνια της... πιτσιρικαρίας στα παρκάκια της γειτονιάς μετά το σχολείο, η ανεμελιά και το παγωτό χωνάκι που στάζει στο χέρι θα μείνουν για πάντα ανεξίτηλα στη μνήμη σου, όπως το πρώτο φιλί. Το απόλυτο must του καλοκαιριού, το παγωτό, είναι αναμφίβολα η πρώτη επένδυση της ζωής μας, τότε που παίρναμε τo χαρτζιλίκι των παππούδων και πεταγόμασταν ανυπόμονα στο πλησιέστερο περίπτερο για... ανασκαφή στους παγωτοκαταψύκτες!
Στα χρόνια του παγωτατζή...
«Ο παγωτατζής...», «Στο ξυλάκι το ‘χω», «Πάρτε γιάτσο σαν το χιόνι που το τρώνε οι βαρόνοι», «Μια πεντάρα το χωνάκι κρύο σαν το πεπονάκι» φώναζε η ασπροφορεμένη φιγούρα του καλοκαιριού με την ποδιά και το καπελάκι, ο παγωτατζής. Τι κι αν σήμερα όλα αυτά αποτελούν στιγμιότυπα από ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες ή αναλαμπές στη μνήμη των μεγαλυτέρων, το πόσα πιτσιρίκια σκίρτησαν στο άκουσμα αυτών των διαλαλήσεων δεν λέγεται... Και στο άκουσμα της φωνής του ή του κουδουνίσματος που ηχούσε από το καρότσι του πριν από την έλευση του καλοκαιριού, ξεπετάγονταν από τα σπίτια, τις ολάνθιστες αυλές, τους δρόμους, τα πανηγύρια και τα παζάρια, τους κινηματογράφους, τις παραλίες και όπου αλλού και συνωστίζονταν με τα λεφτά στο χέρι γύρω από το τρίτροχο και μεταγενέστερα μηχανοκίνητο καροτσάκι με το σκέπαστρο, για να πάρουν το «γιάτσο» τους, όπως ονόμαζαν το παγωτό. Αυτό το τροχήλατο καρότσι έμοιαζε με την πιο γλυκιά ανακούφιση μέσα στην αφόρητη ζέστη του καλοκαιριού και για τους μικρούς και για τους μεγάλους.
Όσο για το τι έκρυβε μέσα του και πώς διατηρούνταν δροσερό; Μέσα στον ξύλινο κάδο ο παγωτατζής σύμφωνα με τις δικές του μυστικές αναλογίες έριχνε το φρέσκο γάλα, το οποίο το αναμείγνυε με μαστοριά μαζί με αυγά, ζάχαρη, βανίλια ή κακάο, σαλέπι κ.ά. και έβραζε εκεί μέσα το μείγμα ανακατεύοντας για να πήξει. Ύστερα το άδειαζε σε έναν μεταλλικό κάδο που υπήρχε μέσα στο ξύλινο βαρέλι. Για να παγώσει το παγωτό έβαζαν τα πρώτα χρόνια χιόνι και μεταγενέστερα κομμάτια πάγου μαζί με αλάτι ανάμεσα στο κενό που χώριζε το ξύλινο βαρέλι και τον μεταλλικό κάδο. Και επειδή τώρα ευλόγως θα αναρωτηθείτε το χιόνι από πού το έφερναν, η απάντηση είναι από την Πάρνηθα και μάλιστα σε αυτό εξειδικεύονταν κάτοικοι του Μενιδίου που φημίζονταν για το εμπόριό του μέχρι να έρθει ο πάγος, γύρω στο 1891. Όσο για το επάγγελμα του παγωτατζή, ήταν εποχικό καθώς οι περισσότεροι ήταν αυτοί που το χειμώνα πουλούσαν στους δρόμους ψητά κάστανα.
Το πρώτο παγωτό των Αθηναίων άφησε πικρή γεύση!
Αν όμως θέλουμε ένα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την ακαταμάχητη απόλαυση του καλοκαιρού... ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές το πρώτο παγωτό στην Αθήνα έκανε την εμφάνισή του μόλις το 1835 και ήταν μια εμπειρία που μόνο γλυκιά γεύση δεν άφησε στους ουρανίσκους της αριστοκρατίας που το γεύτηκε. Συγκεκριμένα, επί Όθωνα, η σύζυγος του Βαυαρού Αντιβασιλέα, Ιωσήφ Λουδοβίκου Κόμη του Άρμανσπεργκ, επρόκειτο να παραθέσει μια δεξίωση στην αριστοκρατία της εποχής. Τότε ένας φίλος της ζαχαροπλάστης, ονόματι Κάλβος, γεμάτος φιλοδοξία και θέλοντας να διαφημίσει τη ζαχαροπλαστική τέχνη του πρότεινε στην κόμισσα να φτιάξει παγωτά για τους προσκεκλημένους της.
Η ίδια, ούσα γενναιόδωρη και θετική απέναντι σε κάτι τόσο πρωτοποριακό, απάντησε καταφατικά. Έτσι, στην οικία του πρωθυπουργικού ζεύγους στην αρχή της οδού Πειραιώς, που σήμερα στεγάζεται το Μέγαρο Βλαχούτση, οι καλεσμένοι έφαγαν μετά χαράς τα εντυπωσιακά παγωτά τα οποία περιείχαν χημικά χρώματα! Δεν πέρασε πολλή ώρα μέχρι να επικρατήσει ο πανζουρλισμός εξαιτίας των στομαχικών διαταραχών που προκάλεσε η ομαδική δηλητηρίαση των καλεσμένων και ο Κάλβος δεν ήξερε πού να κρυφτεί!
Η καθιέρωση του παγωτού στην ελληνική ζαχαροπλαστική
Χάρη στον ζαχαροπλάστη Καρδαμάνη, περί το 1841 και το καφενείο που διατηρούσε μεταξύ των οδών Αιόλου και Αγίου Μάρκου «σώθηκε» η χαμένη τιμή του παγωτού, καθώς ήταν ο πρώτος που έφτιαχνε και πουλούσε παγωτό στην Αθήνα. Ωστόσο στη διάδοσή του συνέβαλλαν μετά τη δεκαετία του ‘50 και πολλοί Επτανήσιοι που είχαν μάθει την ιταλική τέχνη του παγωτού στα πάτρια εδάφη τους και έφεραν τις γνώσεις τους στην Αθήνα, με αποτέλεσμα στην ανατολή του 20ού αιώνα το παγωτό να κάνει πλέον θραύση στα γαλακτοπωλεία και τα ζαχαροπλαστεία και η καθιέρωση της απόλυτης καλοκαιρινής απόλαυσης στην ελληνική ζαχαροπλαστική να είναι πλέον γεγονός.
Τα πρώτα τυποποιημένα παγωτά
Όταν αναφερόμαστε στην ιστορία του ελληνικού παγωτού δεν μπορούμε να μην κάνουμε μια μεγάλη στάση στην ΕΒΓΑ, το πρώτο εργοστάσιο που παρασκεύασε τυποποιημένο παγωτό στην Ελλάδα το 1936, και έγινε διάσημο μέσα από την ευρεσιτεχνία του παγωτού ξυλάκι. Επίσης, εξαιρετικά δημοφιλή παγωτά ΕΒΓΑ ήταν και το παγωτό σε κυπελάκι και το χωνάκι με σοκολάτα και αμύγδαλο. Μάλιστα οι παγωτατζήδες που έβγαιναν με το τροχήλατο καροτσάκι της ΕΒΓΑ ονομάζονταν και «εβγατζήδες». Αφήστε που και τα ψιλικατζίδικα είχαν ταυτιστεί με την ονομασία ΕΒΓΑ. Εκτός από την ΕΒΓΑ, αργότερα και άλλες βιομηχανίες εξειδικεύτηκαν στο τυποποιημένο παγωτό όπως η περίφημη ΑΣΤΥ. Από φωτογραφικό υλικό της εποχής εκείνης διακρίνουμε πολλές επωνυμίες παγωτού όπως «ΚΡΟΝΟΣ», «ΟΛΥΜΠΟΣ», «ΤΑΫΓΕΤΟΣ», «ΑΣΣΟΣ», «ΒΟΡΕΙΟΣ ΠΟΛΟΣ», «ΚΡΙ ΚΡΙ» που πουλούσαν στους δρόμους παγωτά κρέμα και κασάτα.
Γεύσεις από τα παλιά...
Στα περίφημα στέκια της εποχής εκείνης οι παραγγελίες παγωτών καθ' όλη τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου ήταν πραγματικά αλλεπάλληλες. Οι δημοφιλέστερες γεύσεις ήταν η κρέμα, η σοκολάτα, η μους ντε νταμ και βέβαια το δοξασμένο πολίτικο καϊμάκι με την ασύγκριτη μαστιχάτη υφή που την τέχνη του την κατείχαν απόλυτα μόνο οι Κωνσταντινουπολίτες που άνοιξαν τα ζαχαροπλαστεία τους στην Αθήνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου