Από την αρχή της πανδημίας του AIDS, 35,4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει από ασθένειες που σχετίζονται με αυτό. Για πολλά χρόνια, ο Καναδός αεροσυνοδός Gaëtan Dugas, θεωρούνταν ως ο υπεύθυνος που μετέφερε τον ιό στην Αμερική.
Η ιστορία του αποκαλούμενου "AIDS Patient Zero" ήταν στην πραγματικότητα μια τραγική παρεξήγηση, που ωστόσο συνεχίστηκε για χρόνια.
Μια μυστηριώδης ασθένεια
Όλα ξεκίνησαν στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Νέοι, φαινομενικά υγιείς άντρες, ξαφνικά πέθαιναν με ανησυχητικά ποσοστά. Οι γιατροί δεν μπορούσαν να καταλάβουν την αιτία αλλά έβλεπαν ότι τα θύματα είχαν μόνο ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ήταν όλοι ομοφυλόφιλοι.
Στην αρχή, η παράξενη ασθένεια φαινόταν να εντοπίζεται σε μια μικρή ομάδα ομοφυλοφίλων στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, σύντομα, χρόνο με το χρόνο, ο αριθμός των μολυσμένων ανδρών άρχισε να διπλασιάζεται, έως ότου μολύνθηκε σχεδόν το 7% των ομοφυλοφίλων στη Νέα Υόρκη. Η πρώτη περίπτωση σε όλες τις ΗΠΑ, εντοπίστηκε το 1976 στο Σαν Φρανσίσκο. Σύντομα, ο φόβος μιας πανδημίας σε εθνικό επίπεδο προκάλεσε τον πανικό σε μεγάλο μέρος του αμερικανικού κοινού.
Οι πρώτες θεωρίες σχετικά με την ασθένεια που σήμερα γνωρίζουμε ως AIDS (σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας) ήταν περίεργες. Οι New York Times είκαζαν ότι η μυστηριώδης ασθένεια προήλθε από την "υπερβολική έκθεση στο σπέρμα από πολλές πηγές… που είχε ένα ανοσοκατασταλτικό αποτέλεσμα". Καθώς ο αριθμός των περιπτώσεων συνέχισε να αυξάνεται χωρίς κανένα σημάδι της πηγής, η ασθένεια έγινε ένα είδος στίγματος που περιέβαλλε την αμερικανική ομοφυλοφιλική κοινότητα.
Τελικά, το 1981, ο επιστήμονας William Darrow από το Κέντρο Ελέγχου Νόσων (Center for Disease Control, CDC) έκανε μια σημαντική ανακάλυψη. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι μερικοί από τους μολυσμένους άνδρες είχαν εμπλακεί σεξουαλικά, οπότε ο Darrow άρχισε να υποψιάζεται ότι το σύνδρομο μπορεί να είναι ένα νέο είδος ΣΜΝ. Ενεργώντας με το προαίσθημά του, άρχισε να ρωτάει τα υποκείμενά του σχετικά με τους σεξουαλικούς τους συντρόφους ώστε να προσπαθήσει να δει αν υπήρχε κάποιος κοινός σύνδεσμος μεταξύ τους. Οι υποψίες του Darrow επιβεβαιώθηκαν όταν, πολλοί από τους άνδρες, ανέφεραν, ξεχωριστά ο καθένας, τον ίδιο άντρα. Ήταν ο Gaëtan Dugas.
Όλα ξεκίνησαν στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Νέοι, φαινομενικά υγιείς άντρες, ξαφνικά πέθαιναν με ανησυχητικά ποσοστά. Οι γιατροί δεν μπορούσαν να καταλάβουν την αιτία αλλά έβλεπαν ότι τα θύματα είχαν μόνο ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ήταν όλοι ομοφυλόφιλοι.
Στην αρχή, η παράξενη ασθένεια φαινόταν να εντοπίζεται σε μια μικρή ομάδα ομοφυλοφίλων στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, σύντομα, χρόνο με το χρόνο, ο αριθμός των μολυσμένων ανδρών άρχισε να διπλασιάζεται, έως ότου μολύνθηκε σχεδόν το 7% των ομοφυλοφίλων στη Νέα Υόρκη. Η πρώτη περίπτωση σε όλες τις ΗΠΑ, εντοπίστηκε το 1976 στο Σαν Φρανσίσκο. Σύντομα, ο φόβος μιας πανδημίας σε εθνικό επίπεδο προκάλεσε τον πανικό σε μεγάλο μέρος του αμερικανικού κοινού.
Οι πρώτες θεωρίες σχετικά με την ασθένεια που σήμερα γνωρίζουμε ως AIDS (σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας) ήταν περίεργες. Οι New York Times είκαζαν ότι η μυστηριώδης ασθένεια προήλθε από την "υπερβολική έκθεση στο σπέρμα από πολλές πηγές… που είχε ένα ανοσοκατασταλτικό αποτέλεσμα". Καθώς ο αριθμός των περιπτώσεων συνέχισε να αυξάνεται χωρίς κανένα σημάδι της πηγής, η ασθένεια έγινε ένα είδος στίγματος που περιέβαλλε την αμερικανική ομοφυλοφιλική κοινότητα.
Τελικά, το 1981, ο επιστήμονας William Darrow από το Κέντρο Ελέγχου Νόσων (Center for Disease Control, CDC) έκανε μια σημαντική ανακάλυψη. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι μερικοί από τους μολυσμένους άνδρες είχαν εμπλακεί σεξουαλικά, οπότε ο Darrow άρχισε να υποψιάζεται ότι το σύνδρομο μπορεί να είναι ένα νέο είδος ΣΜΝ. Ενεργώντας με το προαίσθημά του, άρχισε να ρωτάει τα υποκείμενά του σχετικά με τους σεξουαλικούς τους συντρόφους ώστε να προσπαθήσει να δει αν υπήρχε κάποιος κοινός σύνδεσμος μεταξύ τους. Οι υποψίες του Darrow επιβεβαιώθηκαν όταν, πολλοί από τους άνδρες, ανέφεραν, ξεχωριστά ο καθένας, τον ίδιο άντρα. Ήταν ο Gaëtan Dugas.
Gaëtan Dugas, ο "Ασθενής Όμικρον"
Γεννημένος το 1953 στο Κεμπέκ, ο Dugas ήταν ένας όμορφος αεροσυνοδός που είχε αρχίσει να εργάζεται για την Air Canada το 1974.
Ο Darrow μπόρεσε να εντοπίσει οκτώ από τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν απευθείας στον Dugas στο Λος Άντζελες. Το CDC επικοινώνησε γρήγορα μαζί του, ζητώντας την βοήθειά του στην έρευνα γι' αυτό που πλέον ήταν σίγουροι ότι ήταν μια εντελώς νέα σεξουαλικά μεταδιδόμενη ασθένεια.
Ο Dugas χάρηκε πάρα πολύ που τον κάλεσαν να βοηθήσει. Πήγε στα κεντρικά γραφεία του CDC και έδωσε μεγάλες ποσότητες αίματος -οι οποίες θα αποδειχθούν κρίσιμες σε μελλοντικές έρευνες. Επίσης, έδωσε εθελοντικά στους επιστήμονες έναν απίστευτα λεπτομερή κατάλογο ορισμένων από τους συντρόφους του, τους οποίους πίστευε ότι ίσως είχε μολύνει, ώστε να βοηθήσει να εμποδιστεί η εξάπλωση της νόσου σε όλη τη χώρα. Ο Dugas υπολόγισε ότι είχε περίπου 750 σεξουαλικούς συντρόφους τα τελευταία τρία χρόνια και παρείχε στο CDC περίπου το 10% των ονομάτων τους.
Ο "χαρισματικός", "ευγενικός" και "δυναμικός", αλλά καταδικασμένος νεαρός Καναδάς επέστρεψε στο Κεμπέκ και αποφάσισε να γίνει εθελοντής σε μια κλινική για μολυσμένους από τον HIV άνδρες στον Καναδά. Πέθανε από επιπλοκές που σχετίζονται με το AIDS τον Μάρτιο του 1984, ένα μήνα μετά τα 31α γενέθλιά του.
Χαρτογραφώντας τις πηγές του AIDS
Το γράφημα που δημοσιεύθηκε στη μελέτη του Darrow έδειξε τον ρόλο που έπαιξε ο Dugas στην προσβολή του AIDS στη Δυτική Ακτή, αλλά δε δήλωσε ότι ήταν ο πρώτος ασθενής
Εκείνο τον μήνα, ο Darrow δημοσίευσε τη μελέτη του για το AIDS. Η έρευνα προσπάθησε να αποδείξει ότι η ασθένεια, η οποία στην πραγματικότητα ήταν ανοσολογική ανεπάρκεια, εξαπλώθηκε μέσω της σεξουαλικής επαφής. Ο Darrow είχε σχεδιάσει τη διαδρομή της μετάδοσης σε ένα διάγραμμα που έδειχνε την εξάπλωση της νόσου από τη Νέα Υόρκη στην Καλιφόρνια.
Η μελέτη δεν χρησιμοποίησε κανένα όνομα αλλά προσδιόρισε τους μολυσμένους άνδρες με βάση το μέρος που ζούσαν. Οι ασθενείς στο Λος Άντζελες αναφέρονται ως LA1, LA2, LA3, κ.λπ., ενώ ο Dugas (που ήταν στο κέντρο του διαγράμματος για να φανεί ο ρόλος του στην εξάπλωση της νόσου μεταξύ των Ακτών) ονομάστηκε "Patient O" (Ασθενής Όμικρον) από το "Out of California" (Εκτός Καλιφόρνιας).
Επιτέλους, οι Αμερικανοί είχαν κάποιες απαντήσεις σχετικά με τη μυστηριώδη θανατηφόρα ασθένεια. Ωστόσο, η δημοσίευση της μελέτης δεν καταλάγιασε τον πανικό. Η έξαρση της νόσου συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να προσβάλλουν από τον HIV, ενώ η ιατρική κοινότητα σημείωσε μικρή πρόοδο.
Δεδομένου ότι η μελέτη είχε προσφέρει ελάχιστες συγκεκριμένες πληροφορίες, το AIDS συνέχισε να θεωρείται ως μια αυστηρά "ομοφυλοφιλική" ασθένεια που είχε εξαπλωθεί τόσο γρήγορα λόγω του τρόπου ζωής τους. Αυτή η άποψη εδραιώθηκε δε περαιτέρω μετά την έκδοση του βιβλίου του δημοσιογράφου Randy Shilts "And the Band Played On" το 1987, το οποίο έγινε και τηλεταινία το 1993 με τον ίδιο τίτλο (Και η Ζωή Συνεχίζεται, στα ελληνικά).
Από "Ασθενής Όμικρον" σε "Ασθενής Μηδέν"
Όπως ο Darrow, έτσι και ο Shilts προσπάθησε να εντοπίσει την εξάπλωση του AIDS σε όλη την Αμερική και, για μερικά χρόνια, κάλυπτε την εξάπλωση της επιδημίας, κερδίζοντας επαίνους από την ομοφυλοφιλική κοινότητα για να βγει στο φως το θέμα του AIDS. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη μελέτη του CDC, το έργο του Shilts δεν ήταν αποκλειστικά επιστημονικό, αλλά είχε μια ηθική στάση σχετικά με την εξάπλωση της νόσου, την οποία θεωρούσε ως αποτέλεσμα της ανικανότητας και της ανεξέλεγκτης επιδίωξης σεξουαλικών συντρόφων από εκείνους που νοσούσαν.
Συγκεκριμένα, ο Gaëtan Dugas έπαιξε το ρόλο του κεντρικού κακού στην ιστορία του Shilts, όπου εμφανίζεται ως κοινωνιοπαθής που αναζητούσε την ευχαρίστηση. Αντί να βοηθήσει πρόθυμα το CDC και να προσφερθεί εθελοντικά, ο Dugas του Shilts, όταν του είπαν ότι πρέπει να σταματήσει να επισκέπτεται λουτρά που συχνάζουν ομοφυλόφιλοι, απάντησε θυμωμένα, "το έχω… μπορεί να το κολλήσουν και αυτοί".
Όταν ο Shilts πήρε συνέντευξη από υπαλλήλους του CDC, εκείνοι αναφέρθηκαν λανθασμένα στον Dugas ως "AIDS Patient Zero" και όχι ως "Patient O" εξαιτίας ενός τυπογραφικού λάθους. Ο Shilts το βρήκε πιασάρικο και το χρησιμοποίησε στο βιβλίο του. Αυτό ενθάρρυνε το συμπέρασμα ότι ο "AIDS Patient Zero" ήταν ο πρώτος άνθρωπος που προσβλήθηκε από την ασθένεια και ως εκ τούτου ήταν υπεύθυνος για την εξάπλωσή της.
Εν τω μεταξύ, το βιβλίο του είχε μεγάλη επιτυχία. Τα ΜΜΕ ήταν πρόθυμα να απεικονίσουν τον Dugas ως τον "Ασθενή Μηδέν" και "τον άντρα που μας έδωσε το AIDS", ενώ σύντομα, το πορτραίτο του Shilts για τον Dugas επισκίασε την αλήθεια.
Οι συνέπειες
Φανταστική εκδοχή της συνάντησης των Dugas και Darrow στην ταινία And the Band Played On
Σαν τραγική ειρωνεία, ο Shilts πέθανε από επιπλοκές που σχετίζονται με το AIDS το 1994, όταν τα χειρότερα στερεότυπα για την ασθένεια και την αμερικανική ομοφυλοφιλική κοινότητα ήταν ήδη αναπόσπαστο κομμάτι της λαϊκής φαντασίας. Χρειάστηκε να περάσουν δύο δεκαετίες -και να γίνει πρόοδος στην επιστημονική έρευνα- για να καθαριστεί το όνομα του Gaëtan Dugas.
Τα επόμενα χρόνια, καθώς οι επιστήμονες συνέχισαν να μελετούν τη νόσο και να ελέγχουν την επιδημία, πολλά νέα γεγονότα ήρθαν στο φως.
Το 2016, χάρη στην πρόοδο της γενετικής ανάλυσης, μια μελέτη του αίματος του Dugas αποκάλυψε ότι το στέλεχος του HIV που έφερε υπήρχε σε αρκετούς άλλους ομοφυλόφιλους στη Νέα Υόρκη πολύ πριν εκείνος επισκεφθεί την πόλη το 1974. Μέρος της δυσκολίας στην ανίχνευση της προέλευσής του οφείλεται στο γεγονός ότι έχει μακρά περίοδο επώασης, που σημαίνει ότι μπορεί να μην ανιχνευθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι σύγχρονοι ερευνητές μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ότι, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, το σκέλος του HIV που προκάλεσε την αμερικανική επιδημία του AIDS μεταφέρθηκε για πρώτη φορά από την Αφρική στην Αϊτή από δημόσιους λειτουργούς, πριν τελικά φτάσει στις ΗΠΑ γύρω στο 1971.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου